Η Στρατηγική Απόδοση των Οχυρωμένων Αμυντικών Γραμμών (I)

Οχυρώσεις στη Γαλλία από την εποχή του Βωμπάν. ΠΗΓΗ

Παρακάτω παρατίθεται το μεγαλύτερο μέρος της εργασίας «The Strategic Performance of Defensive Barriers» που συνέγραψε το Κέντρο Μελετών του Σώματος Μηχανικού του Αμερικανικού Στρατού το 1988. Σκοπός της εργασίας ήταν να διερευνήσει την απόδοση οχυρωμένων αμυντικών γραμμών που είχαν κατασκευαστεί στην περίοδο της ειρήνης και δοκιμάστηκαν σε συνθήκες πολέμου, κάποια έτη μετά την κατασκευή τους. Η εργασία θα παρουσιαστεί σε οχτώ αναρτήσεις.

Η Γαλλική Εμπειρία

Από την εποχή του Βωμπάν (1633-1707) μέχρι τον Β’  Π.Π. (1939-1945) η Γαλλία είχε τη φήμη ότι διέθετε το καλύτερο σύστημα οχυρώσεων στην Ευρώπη. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου γαλλικές και γερμανικές στρατιές διέσχισαν τα κοινά σύνορα των δύο κρατών πολλές φορές καθώς τα δύο έθνη ανταγωνίζονταν για την κυριαρχία στη Δυτική Ευρώπη. Σε πολλές περιπτώσεις αυτό το σύστημα οχυρώσεων δεν βρέθηκε αντάξιο των προσδοκιών αυτών που το κατασκεύασαν όταν δοκιμάστηκε στη μάχη. Παρά το γεγονός αυτό λειτούργησε αποτρεπτικά, σε ποσοστό που δεν μπορεί να προσδιοριστεί, ή τουλάχιστον ανάγκασε τον επιτιθέμενο να αλλάξει το σχέδιο του.

Ο Στρατηγός Sere de Rivieres. ΠΗΓΗ

Ο Γαλλο-Πρωσικός Πόλεμος του 1870-71 είχε τον χαρακτήρα της ολοκληρωτικής ήττας για τους Γάλλους και τον γαλλικό στρατό. Ένα εντυπωσιακό στοιχείο αυτού του σύντομου πολέμου ήταν η αποτυχία των Γάλλων να αμυνθούν στο οχυρό του Μετζ, στα Γαλλο-Πρωσικά σύνορα. Η γρήγορη κατάληψη του οχυρού από τους Γερμανούς προκάλεσε βαθειά εντύπωση στους Γάλλους στρατιωτικούς. Ένα αποτέλεσμα της γαλλικής ήττας ήταν η απόφαση για την κατασκευή μίας αμυντικής γραμμής για την προστασία της Γαλλίας από τον ισχυρότερο γείτονα της. Η γραμμή αυτή πήρε το όνομα του κύριου σχεδιαστή της Στρατηγού του Μηχανικού Sere de Rivieres. Η διατύπωση που χρησιμοποίησε το 1874 ο de Rivieres για να περιγράψει τον σκοπό της αμυντικής γραμμής θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί με μικρές παραλλαγές για οποιαδήποτε σχεδόν αμυντική γραμμή.

« …είναι να δημιουργηθεί μία γραμμή από το Καλαί μέχρι τη Νίκαια και πίσω από αυτήν μία αμυντική διάταξη σε βάθος μέχρι το Παρίσι… με σκοπό:

• να παρέξει κάλυψη κατά τη διάρκεια της κινητοποίησης, της συγκέντρωσης και της λήψης διατάξεως μάχης,
• να ελέγξει τους άξονες εισβολής,
• να παρέξει ισχυρά σημεία σε βάθος ώστε να επαυξάνονται οι στρατηγικές δυνατότητες της περιοχής χωρίς να εμποδίζεται η ελευθερία ενεργείας».

Η διαφορά των αμυντικών έργων που είχαν φτιαχτεί παλιότερα με αυτά που κατασκεύασε ο de Rivieres ήταν αυτή μεταξύ απομονωμένων οχυρών και μίας συνεχούς αμυντικής γραμμής αποτελούμενης από αλληλοϋποστηριζόμενα σημεία στηρίγματος. Το σύστημα του de Rivieres ήταν σχεδιασμένο ως δύο συνεχείς γραμμές από μισοβυθισμένα οχυρά, όπου η πρώτη από τη δεύτερη γραμμή απείχαν 40 μίλια. Όμως τμήματα των γαλλικών συνόρων δεν οχυρώθηκαν. Δεν οχυρώθηκαν τα σύνορα με την Ελβετία και το Βέλγιο καθώς και περιοχές που θεωρούνταν αδιάβατες όπως οι Αρδέννες και το δάσος της Argonne νοτιότερα. Ο διάδρομος 40 μιλίων μεταξύ Epinal και Toul (νοτίως της Nancy) αφέθηκε ανοχύρωτος ώστε να δελεάσει και να διοχετεύσει τη γερμανική επίθεση η οποία στη συνέχεια θα καταστρέφονταν από αναμένουσες γαλλικές δυνάμεις. Η συγκεκριμένη πρόβλεψη του γαλλικού σχεδιασμού δεν δοκιμάσθηκε ποτέ στην πράξη καθώς οι Γερμανοί δεν επιτέθηκαν από αυτήν την κατεύθυνση. Σε κάθε περίπτωση το 1914 οι Γερμανοί απέφυγαν αυτές τις οχυρώσεις επιτιθέμενοι μέσα από το ουδέτερο Βέλγιο και εισβάλοντας στη Γαλλία μέσα από ανοχύρωτη περιοχή.

Οπότε, σε στρατηγικό επίπεδο, η γραμμή de Rivieres είχε το αποτέλεσμα να ωθήσει τους Γερμανούς να επιτεθούν μέσα από το Βέλγιο για να εισβάλουν στη Γαλλία. Οι Γερμανοί εκτελώντας το Σχέδιο Σλήφφεν σχεδόν κατάφεραν να πετύχουν την ταχεία και αποφασιστική ήττα της Γαλλίας. Οι περισσότεροι παρατηρητές πιστεύουν πως θα είχαν επιτύχει αν δεν είχαν παρεκκλίνει από το αρχικό σχέδιο. Όμως, αφού δεν πέτυχαν, το σχετικό στρατηγικό αποτέλεσμα της γραμμής de Rivieres ήταν ωθώντας τη γερμανική επίθεση μέσα από το Βέλγιο να βάλει στον πόλεμο τη Μεγάλη Βρετανία. Αυτό δημιούργησε μία ισορροπία δυνάμεων που παρέτεινε το αδιέξοδο και τελικά οδήγησε στη γερμανική ήττα.

Σε τακτικό επίπεδο τα βυθισμένα και αλληλοϋποστηριζόμενα οχυρά απέδωσαν πολύ καλά όταν έτυχαν σοβαρής υπεράσπισης και είχαν συντηρηθεί σωστά. Το Βερντέν, για παράδειγμα, το ισχυρότερο μεμονωμένο σύμπλεγμα οχυρών, άντεξε τη γερμανική επίθεση του 1914 και παρείχε ένα στήριγμα στο οποίο οι γαλλικές δυνάμεις μπορούσαν να βασιστούν απόλυτα. Η επακόλουθη γαλλική άμυνα στο Βερντέν το 1916 αποδείχθηκε μία από τις αιματηρότερες μάχες του Α΄ Π.Π. τόσο για τους Γάλλους όσο και για τους Γερμανούς. Η αμυντική επιτυχία των Γάλλων στο Βερντέν, αν και Πύρρεια, κατέστει δυνατή χάρη στην ισχύ των αμυντικών θέσεων. Όμως, διακινδυνεύτηκε λόγω του ότι οι θέσεις αυτές στην περίοδο της ειρήνης είχαν παραμεληθεί.

Πολύ πριν την έναρξη του Α’  Π.Π. το 1914 οι Γάλλοι είχαν αρχίσει να παραμελούν την αμυντική τους στρατηγική. Έτσι το υπέροχο σύστημα του de Rivieres που δημιουργήθηκε υπό την επίδραση της εμπειρίας του 1870 αφέθηκε να παρακμάσει. Πριν το 1900 ο γαλλικός στρατός είχε ερωτευθεί το επιθετικό πνεύμα. Έτσι ήταν φυσικό για τη Γαλλία να παραμελήσει τις άμυνες της και να ευνοήσει τις επενδύσεις σε επιθετικές δυνάμεις. Κατά μήκος του Δυτικού Μετώπου στον Α΄ Π.Π. επιδείχθηκε η κυριαρχία της άμυνας πάνω στην επίθεση και το λάθος της απόλυτης εξάρτησης από επιθετικές στρατηγικές και τακτικές. Ακόμη και όταν ο πόλεμος καθημερινά επιβεβαίωνε την αποτελεσματικότητα των αμυντικών όπλων και των αμυντικών θέσεων η γαλλική στρατιωτική ηγεσία επέδειξε μικρή ικανότητα να προσαρμόσει την επιθετική οπτική της. Αυτό προκαλούσε συνεχώς αδικαιολόγητα υψηλές απώλειες. Αποτέλεσμα αυτής της υπερ-έμφασης στην επίθεση ήταν και η παράλογη εξασθένιση των οχυρώσεων στο Βερντέν, το καμάρι της γραμμής de Rivieres.

Το οχυρό Douaumont στο Βερντέν. Λήψη από αέρος το 1916. ΠΗΓΗ

Το Βερντέν είχε προσεκτικά σχεδιαστεί ώστε να εκμεταλλεύεται τη φυσική ισχύ του εδάφους, αποτελούμενο από 60 αλληλοϋποστηριζόμενα σημεία στηρίγματος. Πριν τη γερμανική επίθεση το 1916 ήταν ή τουλάχιστον εκλαμβάνονταν ως ένα από τα ισχυρότερα οχυρά στον κόσμο. Στην πράξη όμως ήταν ένα από τα ασθενέστερα εξαιτίας των επιλογών της γαλλικής στρατιωτικής ηγεσίας, η οποία πίστευε πεισματικά στην ισχύ της επίθεσης και αδυνατούσε να αντιληφθεί την αξία και τη χρησιμότητα ισχυρών αμυντικών θέσεων. Έτσι για να ενδυναμώσουν τις δυνάμεις που θα συμμετείχαν σε μία πιθανή επίθεση οι Γάλλοι στρατηγοί αφαίρεσαν πυροβολικό και άλλα όπλα από το Βερντέν.

Τον Οκτώβριο του 1915 περίπου 43 βαριές και 11 ελαφρές πυροβολαρχίες και 100.000 βλήματα πυροβολικού αφαιρέθηκαν από τα οχυρά. Αναπόφευκτα, οι αμυνόμενοι στο Βερντέν και ο γαλλικός στρατός εν τω συνόλω πλήρωσαν ακριβά την ενέργεια αυτή όταν ήρθε η γερμανική επίθεση το 1916. Η ισχύς των θέσεων και η συνολική προσπάθεια των Γάλλων να ενισχύσουν και να κρατήσουν το Βερντέν επέτρεψε στους Γάλλους να αποκρούσουν τη γερμανική επίθεση. Το επέτυχαν όμως με τέτοιο κόστος σε ανθρώπινες ζωές ώστε ο γαλλικός στρατός να καταστραφεί ως επιθετική δύναμη, όχι μόνο για το υπόλοιπο του Α΄ Π.Π. αλλά και για τον Β΄ Π.Π.

Οι απώλειες που υπέστησαν οι Γάλλοι στο Βερντέν και άλλου στο Δυτικό Μέτωπο στον Α΄ Π.Π. επηρέασαν κρίσιμα τη γαλλική σκέψη και τα γαλλικά αποθέματα δημογραφικής και ψυχολογικής δύναμης. Σαν αποτέλεσμα οι Γάλλοι εγκατέλειψαν τελείως την επιθετική τους φιλοσοφία και υιοθέτησαν μία τελείως παθητική, αμυντικά προσανατολισμένη φιλοσοφία. Το πιο χειροπιαστό αποτέλεσμα αυτής της αλλαγής οπτικής ήταν η Γραμμή Μαζινό, το διάσημο σύμβολο της αποτυχίας όσων στήριξαν τις ελπίδες τους στις οχυρωμένες γραμμές στον 20^ο αιώνα.

Η επιτελική εργασία για αυτό που αργότερα έγινε η Γραμμή Μαζινό άρχισε το 1919, λίγο μετά τη λήξη του Α΄ Π.Π. Τα σχέδια έφτασαν σε προχωρημένο στάδιο το 1926, αλλά χρηματοδότηση έγινε διαθέσιμη μόλις το 1928. Το 1930 όμως τόσο η κατασκευή όσο και η προπαγάνδα που τη συνόδευε βρίσκονταν σε πλήρη εξέλιξη.

Το ίχνος της Γραμμής Μαζινό. ΠΗΓΗ

Η Γραμμή Μαζινό, καλά μελετημένη και στιβαρή, ήταν με πολλούς τρόπους παρόμοια με το αμυντικό σύστημα που σχεδιάστηκε από τον de Rivieres. Όπως ο προκάτοχος της κάλυπτε μόνο συγκεκριμένα τμήματα των γαλλικών συνόρων, αν και αυτό ήταν αντίθετο με το κοινό αίσθημα στη Γαλλία και σε άλλες συμμαχικές χώρες. Όπως ο προκάτοχος της η μοίρα της ήταν να υπερκεραστεί. Επίσης, κατά παρόμοιο τρόπο απαρτίζονταν από ισχυρά σημεία που συνίσταντο σε βυθισμένα οχυρά με αλληλοϋποστηριζόμενα πυρά. Επιπλέον των υπόγειων οχυρών ο σχεδιασμός της περιλάμβανε ναρκοπέδια, κωλύματα και εκκαθαρισμένα πεδία βολής. Εκεί που διέφερε σημαντικά από τη γραμμή του de Rivieres ήταν η θέση της καθώς αυτή προσδιορίστηκε περισσότερο από πολιτικούς παρά από στρατιωτικούς υπολογισμούς. Ήταν μια προωθημένη αμυντική γραμμή σχεδιασμένη να υπερασπιστεί το ακρότατο όριο της Γαλλίας και τους εκεί ευρισκόμενους βιομηχανικούς πόρους από μία μετωπική γερμανική επίθεση.

Η Γραμμή Μαζινό, όπως και η προηγούμενη από αυτήν γραμμή de Rivieres επηρεάστηκε από τα προβλήματα που κατατρύχουν τη σχεδίαση και κατασκευή μιας αμυντικής γραμμής που φτιάχνεται στον καιρό της ειρήνης για να χρησιμοποιηθεί σε κάποια απροσδιόριστη στιγμή στο μέλλον. Τα προβλήματα αυτά είναι παραμέληση και κακή χρήση. Η Γραμμή Μαζινό άρχισε να κατασκευάζεται το 1928 σύμφωνα με σχέδια που είχαν καταστρωθεί από το 1919 και δοκιμάστηκε στην πράξη το 1940, σε μια εποχή όπου σειρά τεχνολογικών αλλαγών είχαν μεταβάλει την αξία της. Στην περίοδο από το 1935 μέχρι το 1939 όταν οι επιθετικές ενέργειες της Γερμανίας πολλαπλασιάστηκαν μια σειρά από ασκήσεις συναγερμού αποκάλυψαν προβλήματα στην αρχική κατασκευή. Κάποια από αυτά που αφορούσαν τη θέρμανση, τον φωτισμό, κ.ά. αποκαταστάθηκαν μέχρι την έναρξη του Β΄ Π.Π. Άλλα προβλήματα όμως στις περιβαλλοντολογικές συνθήκες παρέμειναν μέχρι τη γαλλική παράδοση.

Πιο σημαντικά, τα ελάχιστα χρησιμοποιημένα ή δοκιμασμένα επιθετικά μέσα εντός των οχυρών, δηλαδή τα πυροβόλα, παρουσίασαν μεγάλα προβλήματα όταν η ώρα της χρήσης τους ήρθε. Κατά την έναρξη του «ψευτοπόλεμου» τον Σεπτέμβριο του 1939 στη θέση Hochwald-Est, της Γραμμής Μαζινό, μόνο ένα πυροβόλο 75 χλστ. μπορούσε να βάλλει μέσα στο γερμανικό έδαφος. Το πυροβόλο αυτό μετά από μερικές βολές έπαθε εμπλοκή και αχρηστεύθηκε. Η έρευνα αποκάλυψε ότι τα παλιά αποθηκευμένα πυρομαχικά ήταν ελαττωματικά. Παρόμοια κατά τη διάρκεια του χειμώνα 1939/40 τα 2/3 των βλημάτων που βλήθηκαν από τα πυροβόλα των 135 χλστ. είχαν ελαττωματικούς πυροκροτητές. Ως αποτέλεσμα όταν χτύπαγαν στο παγωμένο έδαφος δεν εκρηγνύωντο αλλά κυλούσαν για εκατοντάδες μέτρα μέχρι κάπου να σταματήσουν.

Παρά αυτά τα προβλήματα τα οχυρά της Γραμμής Μαζινό απέδωσαν πολύ καλά στο τακτικό επίπεδο το 1940. Είχαν φτιαχτεί με την πρόβλεψη να αντέξουν μία γερμανική επίθεση για τρεις εβδομάδες ώστε να δοθεί χρόνος για τη γαλλική κινητοποίηση. Όταν οι υπόλοιπες γαλλικές δυνάμεις είχαν καταρρεύσει και η παράδοση ήταν υπό διαπραγμάτευση περισσότερες από επτά εβδομάδες είχαν περάσει και κανένα από τα κύρια οχυρά της Γραμμής Μαζινό δεν βρίσκονταν στα χέρια των Γερμανών. Οι υπερασπιστές των οχυρών παραδόθηκαν μόνο όταν έλαβαν τις πιο έντονες διαταγές από την καινούρια κυβέρνηση και στρατιωτική ηγεσία, καθώς οι θέσεις που κατείχαν ήταν στην ουσία ανέγγιχτες και οι ίδιοι διαπνέονταν από υψηλό ηθικό. Η επιβίωση τους οφείλονταν κατά ένα μέρος στην εγγενή ισχύ των θέσεων τους και κατά το άλλο μέρος στη φύση της γερμανικής επίθεσης που επιζητούσε να καταστήσει το μεγάλο αυτό έργο άσχετο με την εξέλιξη του πολέμου.

Σχετικές Αναρτήσεις


Η Στρατηγική Απόδοση των Οχυρωμένων Αμυντικών Γραμμών Μέρος 2ο

Η Στρατηγική Απόδοση των Οχυρωμένων Αμυντικών Γραμμών Μέρος 3ο

Η Στρατηγική Απόδοση των Οχυρωμένων Αμυντικών Γραμμών Μέρος 4ο

Η Στρατηγική Απόδοση των Οχυρωμένων Αμυντικών Γραμμών Μέρος 5ο

Η Στρατηγική Απόδοση των Οχυρωμένων Αμυντικών Γραμμών Μέρος 6ο

Η Στρατηγική Απόδοση των Οχυρωμένων Αμυντικών Γραμμών Μέρος 7ο

Η Στρατηγική Απόδοση των Οχυρωμένων Αμυντικών Γραμμών Μέρος 8ο