Μία Ανταλλαγή Απόψεων για τον Ελιγμό στην Άμυνα

Πολεμικό παίγνιο σχεδιασμένο από τον Jim Dunnigan. Κυκλοφόρησε το 1977.

«Ο πόλεμος είναι μία τέχνη,

μία ελεύθερη δημιουργική δραστηριότητα

θεμελιωμένη σε επιστημονικές αρχές»

Truppenführung § 1

Τον Μάιο του 1980 το αμερικανικό Υπουργείο Άμυνας ανέθεσε στην εταιρεία «The BDM Corporation» να διοργανώσει ένα συνέδριο για θέματα τακτικής στην έδρα της αμερικανικής Σχολής Πολέμου. Σκοπός του συνεδρίου ήταν να προσεγγιστεί η εμπειρία του γερμανικού στρατού στη διεξαγωγή αμυντικών επιχειρήσεων στο ανατολικό μέτωπο κατά τη διάρκεια του Β΄ Π.Π. και να εξεταστεί η αξιοποίηση της εμπειρίας αυτής στη σχεδίαση της άμυνας της Δυτικής Γερμανίας. Στο συνέδριο συμμετείχαν δύο διακεκριμένοι αξιωματικοί της Βέρμαχτ, Αμερικανοί αξιωματικοί, και επιστήμονες από τον ευρύτερο χώρο της άμυνας. 

Αναλυτικά οι συμμετέχοντες ήταν:

Ο General der Panzertuppen a.D. Hermann Balck. Γεννήθηκε το 1893 στην Ανατολική Πρωσία. Εισήλθε στη στρατιωτική υπηρεσία το 1913. Κατά τη διάρκεια του Α΄ Π.Π. τραυματίστηκε επτά φορές και παρασημοφορήθηκε. Κατά τη διάρκεια του Β΄ Π.Π. διατέλεσε διοικητής συντάγματος μηχανοκίνητου πεζικού, συντάγματος αρμάτων, τεθωρακισμένης μεραρχίας, σώματος στρατού, στρατιάς και ομάδας στρατιών. Τιμήθηκε με τον σταυρό των ιπποτών με φύλλα δρυός, ξίφη και διαμάντια, μία διάκριση την οποία έλαβαν μόνο 27 αξιωματικοί όλων των κλάδων της Βέρμαχτ. Στο τέλος του πολέμου παραδόθηκε στους Αμερικάνους και παρέμεινε υπό κράτηση έως το 1947. Ένα χρόνο αργότερα συνελήφθη για την εκτέλεση του Αντισυνταγματάρχη Johann Schottke, που είχε λάβει χώρα τον Νοέμβριο του 1944. Κρίθηκε ένοχος και καταδικάστηκε σε τριετή φυλάκιση. Εξέτισε το ήμισυ της ποινής του και αφέθηκε ελεύθερος. Στη συνέχεια δραστηριοποιήθηκε στον χώρο των επιχειρήσεων. Πέθανε το 1982. Ο Balck θεωρείτε ένας από τους κορυφαίους στρατηγούς των τεθωρακισμένων του Β΄ Π.Π.

Ο Generalmajor a.D. Friedrich von Mellenthin. Γεννήθηκε το 1904 στη Σιλεσία. Εισήλθε στη στρατιωτική υπηρεσία το 1924. Κατά τη διάρκεια του Β΄ Π.Π. διατέλεσε επιτελής της Στρατιάς του Ρόμελ στην Αφρική, επιτελάρχης σε σχηματισμούς σώματος στρατού, στρατιάς και ομάδας στρατιών και διοικητής τεθωρακισμένης μεραρχίας. Συνεργάστηκε με τον Balck για πρώτη φορά στα τέλη του ΄42 στη νότια Ρωσία. Στη συνέχεια τον ακολούθησε ως επιτελάρχης σε κάποιες από τις διοικήσεις που εκείνος ανέλαβε. Στο τέλος του πολέμου παραδόθηκε στους Αμερικανούς και παρέμεινε υπό κράτηση για δυόμιση χρόνια. Μετά την απελευθέρωση του μετανάστευσε στη Νότια Αφρική. Δραστηριοποιήθηκε στον χώρο των αερομεταφορών. Συνεργάστηκε με τον Balck και επιχειρηματικά. Πέθανε το 1997. Ο Mellenthin θεωρείτε ένας από τους κορυφαίους επιτελικούς αξιωματικούς του Β΄ Π.Π., η δε σχέση του με τον Balck αντιμετωπίζεται ως υπόδειγμα συνεργασίας διοικητή – επιτελάρχη.

Balck και von Mellenthin (με τον λευκό επενδύτη) το 1943 στην Ουκρανία.

Ο Συνταγματάρχης Hasso von Uslar-Gleichen. Γεννήθηκε το 1935. Εισήλθε στη στρατιωτική υπηρεσία το 1956. Διατέλεσε Ακόλουθος Άμυνας της γερμανικής πρεσβείας στις ΗΠΑ (1978-81) και Διοικητής της 36^ης Τεθωρακισμένης Ταξιαρχίας (1983-86). Αποστρατεύτηκε με το βαθμό του ταξίαρχου. Συμμετείχε στο συνέδριο κατά κύριο λόγο για να συνδράμει σε θέματα μετάφρασης και στρατιωτικής ορολογίας.

Ο Στρατηγός ε.α. William E. DePuy. Γεννήθηκε το 1919 στη Βόρεια Ντακότα. Ως σπουδαστής κολεγίου παρακολούθησε πρόγραμμα εκπαίδευσης εφέδρων αξιωματικών (ROTC). Το 1941 ονομάσθηκε ανθυπολοχαγός πεζικού. Συμμετείχε στις μάχες στη Γαλλία και στη Γερμανία κατά τον Β΄ ΠΠ ως επιτελής συντάγματος, διοικητής τάγματος και επιτελής μεραρχίας. Διοίκησε την 1^η Μεραρχία Πεζικού στο Βιετνάμ. Ανέλαβε τη διοίκηση της νεοσυσταθείσης Διοίκησης Δόγματος & Εκπαίδευσης (TRADOC) το 1973. Υπήρξε ένας από τους θεμελιωτές του σύγχρονού αμερικανικού στρατού σε ότι αφορά τα θέματα εκπαίδευσης. Διατύπωσε το δόγμα της «Ενεργητικής Άμυνας» το οποίο ήταν σε ισχύ κατά τον χρόνο διεξαγωγής του συνεδρίου. Αποστρατεύτηκε το 1977 και πέθανε το 1992.

DePuy και von Uslar-Gleichen.

Ο Αντιστράτηγος Glenn K. Otis. Γεννήθηκε το 1929 στη Νέα Υόρκη. Εισήλθε στη στρατιωτική υπηρεσία το 1946. Διακρίθηκε στο Βιετνάμ ως διοικητής επιλαρχίας αναγνωρίσεως και παρασημοφορήθηκε. Συμμετείχε στην ανάπτυξη του άρματος Abrams. Διατέλεσε Διοικητής της 1^ης Τεθωρακισμένης Μεραρχίας (1978-79), Βοηθός Επιτελάρχη με αρμοδιότητα για τις Επιχειρήσεις και τα Σχέδια στο Υφυπουργείο Στρατού (1979-81), διοικητής της TRADOC (1981-83) και Διοικητής του Αμερικανικού Στρατού στην Ευρώπη (1983-88). Αποστρατεύτηκε το 1988. Μετά την αποστρατεία του παρέμεινε ενεργός στον ευρύτερο χώρο της άμυνας. Πέθανε το 2013.

Ο Αντιστράτηγος Paul F. Gorman. Γεννήθηκε το 1927 στη Νέα Υόρκη. Εισήλθε στη στρατιωτική υπηρεσία το 1950. Συμμετείχε στον πόλεμο της Κορέας και διακρίθηκε στο Βιετνάμ ως διοικητής τάγματος πεζικού και παρασημοφορήθηκε. Διατέλεσε υποδιοικητής του DePuy στην TRADOC (1973-77), Διοικητής της 8^ης Μ/Κ Μεραρχίας Πεζικού (1977-79), Διευθυντής Σχεδίων και Αμυντικής Πολιτικής στο ΓΕΕΘΑ (1979-83) και Διοικητής της Νότιας Διοίκησης (1983-85) με χώρο ευθύνης τη Λατινική Αμερική. Αποστρατεύτηκε το 1985. Μετά την αποστρατεία του ασχολήθηκε με τον χώρο της εξομοίωσης για στρατιωτικές εφαρμογές.

Glenn Otis και Paul Gorman.

Ο Δρ. Daniel F. McDonald. Γεννήθηκε το 1927 στη Νέα Υόρκη. Υπηρέτησε τη θητεία του στο Ναυτικό. Σπούδασε φυσική. Το 1959 μαζί με τους επίσης φυσικούς Braddock και Dun ίδρυσε την BDM που παρείχε υπηρεσίες ανάλυσης για την ανάπτυξη οπλικών συστημάτων. Η μικρή εταιρεία των τριών φυσικών γιγαντώθηκε τη δεκαετία του ΄70 και το 1988 πουλήθηκε για 425 εκ. δολάρια. Οι ιδρυτές της BDM το 1988 δημιούργησαν το Ίδρυμα Potomac, έναν μη κερδοσκοπικό οργανισμό κυβερνητικής πολιτικής. Ο McDonald έχει γράψει για θέματα αμυντικής πολιτικής. Πέθανε το 2012.

Οι δημιουργοί της BDM Dun, McDonald (στο κέντρο)  και Braddock σε εκδήλωση του Ιδρύματος Potomac.

Ο Δρ. Phillip Karber. Είναι πρόεδρος του Ιδρύματος Potomac ενώ υπήρξε στέλεχος και αντιπρόεδρος της BDM. Διδάσκει στο Πανεπιστήμιο της Τζορτζτάουν. Υπήρξε σύμβουλος σε θέματα άμυνας των κυβερνήσεων Ρέιγκαν, Θάτσερ, του Γ.Γ. του ΝΑΤΟ Manfred Wörner καθώς και άλλων διακεκριμένων πολιτικών. Υπηρέτησε τη θητεία του στους πεζοναύτες.

Ο James F. Dunnigan. Γεννήθηκε το 1943 στη Νέα Υόρκη. Υπηρέτησε τη στρατιωτική του θητεία σε μοίρα βλημάτων MGM-29. Σπούδασε ιστορία στο Πανεπιστήμιο της Κολούμπια. Ίδρυσε την εταιρεία Simulation Publications, Inc. Θεωρήθηκε αυθεντία στον χώρο των πολεμικών παιγνίων.

Jim Dunnigan και Phillip Karber.

Ο Pierre Sprey. Γεννήθηκε το 1937 στη Γαλλία και μεγάλωσε στη Νέα Υόρκη. Σπούδασε αεροναυπηγική και γαλλική λογοτεχνία στο Yale, καθώς και στατιστική και επιχειρησιακή έρευνα στο Cornell. Την περίοδο 1966-70 εργάστηκε στο γραφείο του Υπουργού Άμυνας. Ο Sprey μαζί με τον John Boyd και άλλους υπήρξε μέλος της διάσημης «Μαφίας των Μαχητικών» καθώς και της ομάδας των «Αναμορφωτών των Ενόπλων Δυνάμεων». Συνέβαλε στην ανάπτυξη των αεροσκαφών F-16 και Α-10 και ενδιαφέρθηκε για τις ιδέες που αφορούσαν τον πόλεμο ελιγμών και τη χρήση της αεροπορίας ως μέλος της ομάδας συνδυασμένων όπλων. Στις μέρες μας στάθηκε ιδιαίτερα επικριτικά απέναντι στο αεροσκάφος F-35.

Ο Αντισμήναρχος Wolfgang W.E. Samuel. Γεννήθηκε το 1935 στη Γερμανία και με το τέλος του πολέμου η οικογένεια του μετανάστευσε στις ΗΠΑ. Εισήλθε στην αεροπορία το 1960  και υπηρέτησε ως πλοηγός σε μοίρες βομβαρδιστικών. Έλαβε πτυχίο από το πανεπιστήμιο της Αριζόνα. Κατά το χρόνο του συνεδρίου υπηρετούσε στο τμήμα Επιχειρήσεων - Σχεδίων & Ετοιμότητας του αμερικανικού ΓΕΑ. Αποστρατεύτηκε το 1985 με το βαθμό του σμηνάρχου. Έχει γράψει βιβλία για την αμερικανική αεροπορία κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου και για τις αναμνήσεις του από τα παιδικά του χρόνια στη Γερμανία.

Pierre Sprey και Wolfgang Samuel.

Οι αξιωματικοί αναφέρθηκαν με τον βαθμό που κατείχαν κατά τον χρόνο του συνεδρίου. Το συνέδριο διήρκησε από τις 19 έως τις 22 Μαΐου και κατά τη διάρκεια του συζητήθηκαν οι εμπειρίες των Balck - Mellenthin στο ανατολικό μέτωπο. Στη συνέχεια παρουσιάστηκαν δύο τακτικές καταστάσεις όπου οι συμμετέχοντες εξέθεσαν τις απόψεις τους. Οι λύσεις που δόθηκαν στις δύο τακτικές καταστάσεις και ο σχολιασμός τους είναι το αντικείμενο αυτού του άρθρου.

Ο αμερικανικός στρατός το 1980

Άρματα της αμερικανικής 8^ης Μ/Κ Μεραρχίας σε χιονοσκεπές έδαφος το 1978 κοντά στα Γαλλογερμανικά σύνορα.

Μετά την αποτυχία στο Βιετνάμ ο αμερικανικός στρατός πέρασε μία φάση έντονης αναζήτησης και αναδιοργάνωσης. Η υποχρεωτική θητεία καταργήθηκε, η εκπαίδευση τέθηκε σε νέες βάσεις και οι επιχειρησιακές αντιλήψεις επηρεάστηκαν από την προσήλωση στο κύριο μέτωπο αντιπαράθεσης με τη Σοβιετική Ένωση την κεντρική Ευρώπη.

Με την υιοθέτηση της στρατηγικής της «Ευέλικτης Ανταπόδοσης» η άμυνα της Ευρώπης θα έπρεπε να στηρίζεται κατά κύριο λόγο σε συμβατικά μέσα. Οι Αμερικανοί τόσο στον Β΄ Π.Π. όσο και αργότερα στην Κορέα και στο Βιετνάμ απολάμβαναν σημαντική υλική υπεροχή έναντι των αντιπάλων τους. Απέναντι στο Σύμφωνο της Βαρσοβίας όμως στην κεντρική Ευρώπη μειονεκτούσαν, μία κατάσταση πρωτοφανή για τον αμερικανικό στρατό. Αναζητώντας λύσεις στο πρόβλημα στράφηκαν στους Γερμανούς οι οποίοι είχαν εμπειρία αντιμετώπισης του Κόκκινου Στρατού. Τη δεκαετία 1975-85 οι Αμερικάνοι στρατιωτικοί άκουσαν πολλούς Γερμανούς και διάβασαν ακόμη περισσότερους. Οι περιγραφές των Γερμανών βετεράνων είχαν πολύ μεγάλη απήχηση στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού. Αν ρίξει κανείς μια ματιά στις εργασίες που έγραφαν οι μαθητές της αμερικανικής ΣΔΙΕΠ τη δεκαετία του ΄80 θα δει ότι τα θέματα από τον γερμανικό στρατό και τις εκστρατείες του κυριαρχούσαν. Τόσο ο Balck όσο και ο Mellenthin (που έζησε περισσότερο) κλήθηκαν αρκετές φορές στις ΗΠΑ για να εκθέσουν τις απόψεις τους.

1^η Τακτική Κατάσταση: Η 3^η Τεθωρακισμένη Μεραρχία

Γενικά Στοιχεία

Η διάταξη των νατοϊκών δυνάμεων στη Δυτική Γερμανία τη δεκαετία του ΄80 φαίνεται στον παρακάτω χάρτη. Το δικό μας ενδιαφέρον θα εστιαστεί στη ζώνη ευθύνης του αμερικανικού V Σώματος Στρατού.

Χάρτης 1. Διάταξη των αντίπαλων δυνάμεων στη Γερμανία τη δεκαετία του ΄80.

Το επίκεντρο της προσοχής του V Σώματος ήταν ο «Διάδρομος της Φούλντα», μια γεωγραφική περιοχή που ταυτίστηκε με τον Ψυχρό Πόλεμο. Ο Διάδρομος ξεκινούσε από την περιοχή της πόλεως Eisenach στην Αν. Γερμανία, διακλαδίζονταν σε δύο διαβάσεις, βορείως και νοτίως του όρους Vogelsberg και κατέληγε στη Φρανκφούρτη. Οι διαβάσεις του Διαδρόμου δεν είναι ιδιαίτερα ευρείς αλλά είναι επαρκείς για την κίνηση σημαντικών μηχανοκίνητων δυνάμεων που θα μπορούσαν να αποτελέσουν θανάσιμη απειλή για το αμερικανικό Σώμα. Επιπλέον η Φρανκφούρτη αποτελούσε το οικονομικό κέντρο της Δυτ. Γερμανίας, διέθετε το μεγαλύτερο αεροδρόμιο της χώρας και μετά απ΄ αυτήν ο Ρήνος απείχε μόνο 20 χλμ. Μειονέκτημα για τον επιτιθέμενο αποτελούσε η δασώδης φύση της περιοχής. Το μέσο υψόμετρο της είναι 400 - 800 μ., ενώ οι μέσες αποστάσεις εμπλοκής 500 - 1.000 μ. Το βόρειο όριο του Σώματος ήταν το Bad Hersfeld και το νότιο το Bad Kissingen. Ο ποταμός Φούλντα αποτελούσε το σημαντικότερο κώλυμα στην τοποθεσία του Σώματος.

Το Σώμα θα εκπλήρωνε την αποστολή του με:

• το 11^ο Σύνταγμα Τεθωρακισμένου Ιππικού (Έδρα: Φούλντα),
• την 3^η Τεθωρακισμένη Μεραρχία (Έδρα: Φρανκφούρτη),
• την 8^η M/K Μεραρχία Πεζικού (Έδρα: Bad Kreuznach).
• Επιπλέον, στο Σώμα άνηκαν η 4^η M/K Μεραρχία Πεζικού (Έδρα: Fort Carson) και άλλες μονάδες που βρίσκονταν στο έδαφος των ΗΠΑ.

Χάρτης 2. Γενική άποψη του Διαδρόμου της Φούλντα και όρια του V Σώματος και των δύο μεραρχιών.

Χάρτης 3. Ο Διάδρομος της Φούλντα με τη βόρεια και νότια διάβαση.

Χάρτης 4. Οι άξονες επιθέσεως των σοβιετικών δυνάμεων στον Διάδρομο της Φούλντα.

Το Πρόβλημα

Στους Balck και Mellenthin ανατέθηκε η 3^η Τεθωρακισμένη Μεραρχία και ενημερώθηκαν ότι αυτή διέθετε 14 μονάδες ελιγμού, δηλαδή:

• 6 Επιλαρχίες Αρμάτων,
• 5 Τάγματα Μηχανοκίνητου Πεζικού και
• 3 Επιλαρχίες Αναγνωρίσεως (Μία οργανική και δύο που της διέθετε το Σώμα).

Ακόμη, η Μεραρχία μπορούσε να υπολογίζει στην υποστήριξη τεσσάρων μοιρών οργανικού πυροβολικού, τεσσάρων μοιρών πυροβολικού του Σώματος και δύο λόχων επιθετικών ελικοπτέρων. Το βόρειο όριο της Μεραρχίας ήταν ο αυτοκινητόδρομος Bad Hersfeld – Alsfeld (ΝΑΙ στη Μεραρχία), ενώ το νότιο όριο βρίσκονταν νοτίως της γραμμής Hunfeld – Lauterbach. Η Μεραρχία δηλαδή θα έφραζε τη βόρεια διάβαση του Διαδρόμου. Το μέτωπο της Μεραρχίας ήταν περίπου 25 χλμ., ενώ η απόσταση από τα σύνορα μέχρι τη Φρανκφούρτη περίπου 100 χλμ. Η αποστολή που δόθηκε στη Μεραρχία ήταν η προωθημένη άμυνα. Στους Γερμανούς στρατηγούς εξηγήθηκε ότι το αμερικανικό δόγμα (FM 100-5/1976) προέβλεπε ότι η δύναμη καλύψεως επιβραδύνει τον αντίπαλο και προσπαθεί να αποκαλύψει την κύρια προσπάθεια του και στη συνέχεια ο κύριος αμυντικός αγώνας δίνεται όσο το δυνατόν πιο προωθημένα. Η Μεραρχία θα αντιμετώπιζε σχηματισμούς της 1^ης Στρατιάς Αρμάτων της Φρουράς και της 8^ης Στρατιάς της Φρουράς. Τέλος, οι Γερμανοί ενημερώθηκαν για την οργάνωση και τα μέσα που διέθεταν τόσο η φίλια μεραρχία όσο και η αντίστοιχη σοβιετική [1]. Με αυτά τα δεδομένα τους ζητήθηκε να παρουσιάσουν το σχέδιο ενεργείας τους.

Η «γερμανική» λύση

Οι Balck και Mellenthin αφού συσκέφθηκαν για σύντομο χρόνο, που εντυπωσίασε τους Αμερικανούς, παρουσίασαν την άποψη τους. Για τη διευκόλυνση του παρόντος κειμένου οι Επιλαρχίες Αναγνωρίσεως που υπάρχουν στα σχεδιαγράμματα που ακολουθούν ονομάστηκαν Α, Β, Γ και οι Ταξιαρχίες Ι, ΙΙ, ΙΙΙ και IV.

Χάρτης 5. Η αρχική διάταξη δυνάμεων της «γερμανικής» λύσης.

Το σχέδιο ενεργείας των Γερμανών προέβλεπε:

• Οι Επιλαρχίες Αναγνωρίσεως Α και Β θα διεξήγαγαν τον επιβραδυντικό αγώνα από τα σύνορα μέχρι την κύρια αμυντική τοποθεσία. (Μία απόσταση περίπου 8-10 χλμ.)
• Η Μεραρχία θα συγκροτούσε τρεις ταξιαρχίες
• Οι Ταξιαρχίες Ι και ΙΙ, αποτελούμενες από τρεις μονάδες ελιγμού η κάθε μία, είχαν αποστολή να αμυνθούν στα ¾ του μετώπου της Μεραρχίας και να κρατήσουν. Θα τους διατίθονταν το μείζον της υποστήριξης από πυροβολικό, αεροπορία και επιθετικά ελικόπτερα.
• Η Ταξιαρχία ΙΙΙ, αποτελούμενη από πέντε μονάδες ελιγμού, θα τηρούνταν ως εφεδρεία βορείως του Lauterbach.
• Το βορειότερο ¼ του μετώπου της Μεραρχίας, δηλαδή ο άξονας Bad Hersfeld – Alsfeld, θα αφήνονταν εκτεθειμένο, με μόνη δύναμη την Επιλαρχία Αναγνωρίσεως Γ, με σκοπό να έλξει τη σοβιετική κύρια προσπάθεια.

Χάρτης 6. Ο επιβραδυντικός αγώνας μπροστά από την τοποθεσία των Ταξιαρχιών Ι & ΙΙ έχει ολοκληρωθεί και οι Επιλαρχίες Αναγνωρίσεως Α & Β έχουν εισέλθει στην τοποθεσία. Η Επιλαρχία Αναγνωρίσεως Γ επιβραδύνει στην κατεύθυνση Bad Hersfeld – Alsfeld.

• Η προφανής επιτυχία της 6^ης Μεραρχίας Αρμάτων της Φρουράς θα ωθούσε τη σοβιετική διοίκηση να προσανατολίσει ανάλογα την 7^η Μεραρχία Αρμάτων. Όταν η αιχμή της σοβιετικής επίθεσης θα είχε περάσει το Alsfeld η Ταξιαρχία ΙΙΙ θα εκτόξευε την επίθεση της στα νώτα της 6^ης Μεραρχίας με σκοπό να την καταστρέψει.

Οι Αμερικανοί εντυπωσιάστηκαν από την αποφασιστικότητα των Γερμανών να ανοίξουν τόσο γρήγορα το παιχνίδι και ρώτησαν με ενδιαφέρον τους δύο στρατηγούς εάν ανεπιφύλακτα θα άφηναν μια σοβιετική μεραρχία να εισχωρήσει στο επιχειρησιακό βάθος της αμερικανικής στρατιάς. (Σύμφωνα με τον Χάρτη 8 η αιχμή της 6^ης Μεραρχίας θα αφήνονταν να εισχωρήσει σε βάθος περίπου 65 χλμ.). Οι Γερμανοί απάντησαν ότι όσο βαθύτερα εισχωρήσει ο εχθρός τόσο καλύτερες είναι οι προοπτικές για την καταστροφή του. Μετά από επίμονες συζητήσεις παραδέχτηκαν ότι ίσως μία επιλαρχία αναγνωρίσεως δεν θα ήταν αρκετή για να επιτηρεί την προέλαση της σοβιετικής Μεραρχίας και τοποθέτησαν μία δύναμη, την Ταξιαρχία IV, νοτιοδυτικά του Alsfeld για να την αναχαιτίσει. Έχει ενδιαφέρον ότι συγκρότησαν την Ταξιαρχία IV αφαιρώντας από μία μονάδα ελιγμού από τις Ταξιαρχίες Ι και ΙΙ που βρίσκονταν στην τοποθεσία και άφησαν ανέπαφη τη δύναμη αντεπίθεσης. Μετά απ΄ αυτό ο Αντιστράτηγος Otis, ο οποίος είχε διατελέσει διοικητής ταξιαρχίας στην 3^η Τεθωρακισμένη Μεραρχία, εξέφρασε τον προβληματισμό του κατά πόσο οι αποδυναμωμένες Ταξιαρχίες Ι και ΙΙ θα μπορούσαν να κρατήσουν το έδαφος τους. Ο Balck απάντησε ότι γι΄ αυτό τους διατίθονταν το μείζον των πυρών υποστηρίξεως και τα επιθετικά ελικόπτερα.

Χάρτης 7. Η αιχμή της σοβιετικής επίθεσης έχει περάσει το Alsfeld. H Ταξιαρχία ΙΙ εκτείνεται για να καλύψει το πλευρό της σοβιετικής εισχώρησης. Η Ταξιαρχία ΙV είναι εγκατεστημένη ΝΔ του Alsfeld.

Χάρτης 8. Η αντεπίθεση της 3^ης Τεθωρακισμένης Μεραρχίας.

Οι Balck και Mellenthin επεσήμαναν ότι ο τρόπος ενεργείας που εισηγήθηκαν θα απαιτούσε ατσάλινα νεύρα τόσο από τον Μέραρχο της 3^ης Τεθωρακισμένης Μεραρχίας όσο και από τον προϊστάμενο του, τον Διοικητή του V Σώματος Στρατού, αλλά και από τον Σωματάρχη του γειτονικού III Δυτικο-γερμανικού Σώματος. Επιπλέον πρόσθεσαν ότι ο παραπάνω τρόπος ενεργείας δεν θα μπορούσε να αποφασιστεί μόνο από τον Μέραρχό αλλά θα ήταν μία επιλογή που θα την έκανε το Σώμα.

Σχόλια για τη «γερμανική» λύση

Ο συντάκτης του απολογισμού του συνεδρίου σχολιάζοντας την πρόταση των Γερμανών γράφει:

«Η τόλμη, στην πραγματικότητα το θράσος, που χαρακτήριζε το σχέδιο τους ήταν τέτοιο που εάν αυτό είχε προταθεί από κάποιον άλλο θα απορρίπτονταν ως παντελώς ανεύθυνο. Αλλά η προθυμία τους να ανοίξουν τη μάχη ήταν εδραιωμένη στις εμπειρίες τους και δεν μπορεί να απορριφθεί. Ενδεχομένως, είχαν μάθει ότι τα μεγάλα κέρδη έρχονταν όταν τις συνθήκες στο πεδίο της μάχης τις διαμόρφωναν οι ίδιοι και όχι οι Ρώσοι και όταν κατάφερναν να διατηρήσουν την πρωτοβουλία. Πρέπει ακόμη να πίστευαν ότι μόνο μεγάλες επιτυχίες μπορούσαν να λύσουν το πρόβλημα που αντιμετώπιζαν».

Τα σχόλια στη «γερμανική» λύση θα αφορούν τα παρακάτω ερωτήματα;

1) Ποια είναι η πρόθεση που διαγράφεται από το σχέδιο των Γερμανών;

2) Ποια η λειτουργικότητα της κατάτμησης των δυνάμεων που επιλέγεται στο σχέδιο;

3) Τι είναι ο ρυθμός στις επιχειρήσεις και ποια η σημασία του στο συγκεκριμένο σχέδιο;

4) Ποιες είναι οι αδυναμίες της «γερμανικής λύσης» και ποιες οι προϋποθέσεις εφαρμογής της;

5) Με σύγχρονους όρους πόσο «μοντέρνα» είναι η «γερμανική» λύση

1) Η πρόθεση της «γερμανικής» λύσης

Από την ιδέα ενεργείας που εκτέθηκε παραπάνω μπορούμε να συνάγουμε τα εξής:

• Οι δύο Γερμανοί αντιλαμβάνονται ως ουσιώδες τμήμα της αποστολής τους την καταστροφή σημαντικού μέρους της επιτιθέμενης δύναμης.
• Επιδιώκουν να καταστρέψουν την εχθρική δύναμη με ιδιαίτερα αποφασιστικό τρόπο μη διστάζοντας να αναλάβουν μεγάλο ρίσκο.

Είναι φανερό ότι οι Balck - Mellenthin δεν επιδιώκουν να αποκρούσουν τον αντίπαλο δίνοντας αγώνα στην κύρια αμυντική τοποθεσία αλλά να του επιτρέψουν να εισέλθει σε αυτήν, να εκθέσει τα πλευρά και τα νώτα του και τότε να τον κυκλώσουν και να τον καταστρέψουν. Φαίνεται ότι γι’ αυτούς η διατήρηση της τοποθεσίας αποτελεί απόρροια της καταστροφής της επιτιθέμενης δύναμης. Πιθανότατα, λόγω της εμπειρίας τους στο ανατολικό μέτωπο, θεωρούν ότι απέναντι σε έναν ισχυρό αντίπαλο η συνήθης αμυντική μάχη θα κατέληγε σε αγώνα τριβής τον οποίο αυτός που μειονεκτεί αριθμητικά δεν μπορεί να κερδίσει. Γι’ αυτό και επιδιώκουν με ένα χτύπημα να απομειώσουν σημαντικά τη δύναμη του αντιπάλου και να αναγκάσουν την εχθρική διοίκηση πολύ γρήγορα να αναπροσαρμόσει το σχέδιο της. Στο τέλος της επιχείρησης η αμυντική τοποθεσία διατηρείται, όπως τους ζητήθηκε, αλλά τα κύρια γεγονότα δε συμβαίνουν μπροστά στην τοποθεσία αλλά στο βάθος αυτής.

2) Η κατάτμηση των δυνάμεων και η σημασία της

Για να επιτύχουν την καταστροφή του εχθρού οι δύο Γερμανοί είναι διατεθειμένοι να καταβάλουν κάθε κόπο ώστε το φίλιο ισχυρό να επιπέσει επί του αντιπάλου σε τέτοιες συνθήκες ώστε αυτές να είναι οι πλέον ευνοϊκές για τη φίλια πλευρά και οι πλέον δυσμενείς για τον αντίπαλη. Η δημιουργία των κατάλληλων συνθηκών ξεκινά από την οργάνωση της φίλιας δύναμης. H Μεραρχία οργανώνεται ουσιαστικά σε δύο τμήματα:

• οι Ταξιαρχίες Ι & ΙΙ αποτελούν την «άμεση δύναμη», σύμφωνα με την ορολογία του Σουν Τζου,
• ενώ η Ταξιαρχία ΙΙΙ την «έμμεση» ή «θεϊκή» δύναμη»,  σύμφωνα με τον ίδιο συγγραφέα.

Η «άμεση δύναμη» έχει αποστολή να καθηλώσει τον αντίπαλο· η «έμμεση δύναμη» να επιφέρει το αποφασιστικό χτύπημα που θα κρίνει τη μάχη. Η «έμμεση δύναμη» δεν επιδιώκει να αντιμετωπίσει την εχθρική ισχύ στα ίσια αλλά να αποκτήσει ένα ασύμμετρο πλεονέκτημα σε βάρος της.

Οι Ταξιαρχίες Ι & ΙΙ έχουν αποστολή να κρατήσουν, παραχωρώντας το ελάχιστο δυνατό έδαφος και μόνο εάν αυτό καταστεί απολύτως αναγκαίο. (Φυσικά έχει προηγηθεί ο αγώνας των προφυλακών μέχρι την κύρια αμυντική τοποθεσία). Επιπλέον φαίνεται ότι οι δύο στρατηγοί αντιλαμβάνονταν τον χώρο ενεργείας της «άμεσης δύναμης» και ως χώρο οικονομίας δυνάμεων. Διαθέτουν χωρίς δισταγμό τη μισή σχεδόν δύναμη της Μεραρχίας στην Ταξιαρχία ΙΙΙ ενώ είναι χαρακτηριστικό ότι όταν πιέζονται να εγκαταστήσουν μία δύναμη αναχαίτισης απομειώνουν την «άμεση δύναμη» ή «δύναμη καθηλώσεως» στη σύγχρονη ορολογία. Αυτό βέβαια σημαίνει ότι οι μονάδες που θα αμυνθούν στην τοποθεσία θα πρέπει να αντέξουν αρκετά ώστε η «έμμεση δύναμη» να εκτελέσει την αποστολή της. Η δύναμη καθηλώσεως έχει την «άδοξη» αποστολή να έρθει μετωπικά σε επαφή με τον εχθρό, να υποστεί απώλειες και να απορροφήσει την εχθρική ισχύ.

Η Ταξιαρχία ΙΙΙ, η «κύρια δύναμη» στη σύγχρονη ορολογία, δημιουργείται χάρη στην οικονομία δυνάμεων που με αποφασιστικότητα γίνεται στην εμπρός τοποθεσία και προστατεύεται από τη δύναμη καθηλώσεως μέχρις ότου εμπλακεί στον αγώνα. Επιδίωξη των δύο στρατηγών είναι στον τόπο και στον χρόνο που θα εκτοξευθεί η αποφασιστική ενέργεια να έχει επιτευχθεί συντριπτική αναλογία μαχητικής ισχύος. Συνήθως όταν αναφερόμαστε στην αναλογία μαχητικής ισχύος σκεφτόμαστε την αναλογία σε προσωπικό, μέσα (τεθωρακισμένα, πυροβολικό, κλπ), τη σύγκριση των τεχνικών χαρακτηριστικών αυτών, αλλά και άυλους παράγοντες όπως η εκπαίδευση, το ηθικό, η ηγεσία, κ.ά. Στην αναλογία μαχητικής ισχύος όμως υπεισέρχονται και τακτικοί παράγοντες όπως το έδαφος και η διάταξη. Στην προκειμένη περίπτωση το αποφασιστικό πλεονέκτημα προέρχεται από το γεγονός ότι η Ταξιαρχία ΙΙΙ έχει τη βέλτιστη διάταξη για να επιτεθεί κάθετα στον άξονα κινήσεως της εχθρικής Μεραρχίας, η οποία λόγω της γρήγορης προέλασης που διεξάγει έχει διασπαρεί σε μεγάλη έκταση. Η σοβιετική Μεραρχία θα έχει αναπτύξει στοιχεία ασφαλείας στα πλευρά της αλλά αυτά θα ήταν αδύνατο να αντιμετωπίσουν την επίθεση μιας ταξιαρχίας με πέντε μονάδες ελιγμού και 162 άρματα.

3) Ο ρυθμός στις επιχειρήσεις και η επίδραση του στο σχέδιο

Επιτρέποντας στη σοβιετική Μεραρχία να εισέλθει στην τοποθεσία ο αμυνόμενος επιλέγει να επιταχύνει τον ρυθμό των επιχειρήσεων, πράγμα που φαίνεται παράδοξο γιατί συνήθως ο επιτιθέμενος είναι αυτός που έχει αυτήν την επιδίωξη. Ο ρυθμός μας δείχνει τη συχνότητα με την οποία συμβαίνουν σημαντικά γεγονότα κατά τη διάρκεια των επιχειρήσεων. Το θέμα έχει μία ενδιαφέρουσα οπτική.

Στην αριστερή πλευρά της ανωτέρω εικόνας έχουμε μια κλασική μετωπική επίθεση. Συνήθως η επιχείρηση αυτή είναι αργής εξέλιξης· ο ρυθμός των επιχειρήσεων είναι αργός. Όμως, δεν συμβαίνουν συνεχώς γεγονότα αφού οι δύο δυνάμεις είναι σε επαφή; Η επίθεση γίνεται από την κατεύθυνση που ο αμυνόμενος την αναμένει και είναι προετοιμασμένος. Αν, για παράδειγμα, μία κόκκινη διμοιρία αρχίσει να ενδίδει υπό την πίεση ενός μπλε λόχου το κόκκινο τάγμα είναι κατάλληλα προσανατολισμένο ώστε να πάρει έγκαιρα μέτρα και να αποκαταστήσει την κατάσταση. Το περιστατικό δεν εξελίσσεται σε γεγονός. Θα εξελιχθεί όταν οι κόκκινοι θα έχουν υποστεί αρκετή φθορά.

Στη δεξιά πλευρά της εικόνας ένα τμήμα της μπλε δύναμης καθηλώνει τον αντίπαλο και ένα άλλο ενεργεί μία ευρεία υπερκερωτική ενέργεια. Η δύναμη που εκτελεί την υπερκερωτική ενέργεια έρχεται ελάχιστα σε επαφή με τον αμυνόμενο κατά την κίνηση της και μέχρι να φτάσει στον σκοπό της. Παρατηρώντας την επιχείρηση εκ των υστέρων θα πούμε ότι εξελίχθηκε με ταχύ ρυθμό. Αφού όμως η επαφή ήταν περιορισμένη ποια ήταν τα γεγονότα που συνέβησαν και μάλιστα με μεγάλη συχνότητα; Καθώς η μπλε δύναμη περνούσε διαδοχικά από τα σημεία Γ1, Γ2, Γ3 αποκτούσε δυνατότητες ως προς τον αντίπαλο ενώ ο αμυνόμενος θα έπρεπε να λαμβάνει αντίστοιχα μέτρα. Για παράδειγμα, όταν η μπλε δύναμη ήταν στο Γ1 ο αμυνόμενος θα έπρεπε να αναπροσανατολίσει τη διάταξη του, ενώ όταν έφτανε στο Γ3 πιθανόν να έπρεπε να εγκαταλείψει την τοποθεσία. Οι δυνατότητες που αποκτούσε η μπλε δύναμη ήταν πραγματικές ασχέτως αν ο αντίπαλος της το αντιλαμβάνονταν. Έτσι μπορούμε να πούμε ότι τα γεγονότα που συνέβησαν με αυξημένη συχνότητα ήταν οι δυνατότητες που αποκτούσε ο επιτιθέμενος καθώς κινούνταν και τα μέτρα που δεν λάμβανε ο αμυνόμενος. Στο τέλος ο αμυνόμενος θα πρέπει να λάβει όλα τα μέτρα μαζί και καταρρέει. Κάθε ένα από τα σημεία Γ1, Γ2, κλπ υφίσταται και στον χώρο και στον χρόνο και είναι ταυτόχρονα και σημείο απόφασης.

Στο πρόβλημα που εξετάζουμε οι Balck - Mellenthin έλκοντας τη σοβιετική Μεραρχία να προελάσει στον άξονα Bad Hersfeld – Alsfeld αυξάνουν τον ρυθμό των επιχειρήσεων, μόνο που στην περίπτωση αυτή ο αμυνόμενος έχει ήδη λάβει μέτρα. Οι δύο Γερμανοί στρατηγοί ανοίγουν το παιχνίδι και επιδιώκουν τόσο η δικιά τους Μεραρχία όσο και η αντίπαλη να βρεθούν με ανοιχτά πλευρά. Ο κίνδυνος αυξάνει· τα σημεία απόφασης πυκνώνουν γιατί κάθε στιγμή που περνάει χωρίς να λαμβάνονται τα αναγκαία μέτρα κάποια από τις δύο δυνάμεις έρχεται πλησιέστερα προς την καταστροφή. Σε αυτό το περιβάλλον οι δύο Γερμανοί θεωρούσαν ότι έχουν αποφασιστικό πλεονέκτημα. Το πλεονέκτημα τους πήγαζε από την τεράστια εμπειρία που είχαν σε μηχανοκίνητες επιχειρήσεις μεγάλης κλίμακας και φυσικά από την αξία των ίδιων ως στρατιωτικών ηγητόρων.

4) Οι αδυναμίες της «γερμανικής» λύσης και οι προϋποθέσεις εφαρμογής της

Όλα αυτά όμως έρχονται με κόστος. Οι δύο Γερμανοί αποδέχονται σοβαρούς κινδύνους για να διαμορφώσουν τις κατάλληλες συνθήκες. Οι κίνδυνοι αυτοί είναι:

• Οι Ταξιαρχίες Ι & ΙΙ μπορεί να αδυνατούσαν να εκπληρώσουν την αποστολή τους. Εάν η Ταξιαρχία ΙΙΙ ή μέρος της αναγκαζόταν να επέμβει υπέρ των εμπρός διοικήσεων το σχέδιο θα ναυαγούσε.
• Η Επιλαρχία Αναγνωρίσεως Γ πιθανόν να μην κατάφερνε να επιτηρεί την προέλαση του προπορευόμενου σοβιετικού συντάγματος αρμάτων και να καταστρέφονταν στη διαδικασία.
• Εάν για οποιοδήποτε λόγο η αντεπίθεση της Ταξιαρχίας ΙΙΙ αποτύγχανε η σοβιετική Μεραρχία θα έφτανε σε τέτοιο βάθος που θα εξάρθρωνε συνολικά την τοποθεσία του V Σώματος.

Οι Balck - Mellenthin πίστευαν ότι οι παραπάνω κίνδυνοι μπορούσαν να αντισταθμιστούν από:

• την τακτική ανωτερότητα των αμερικανικών στρατευμάτων
• το γεγονός ότι κάθε επιτιθέμενος υφίσταται έναν βαθμό αποδιοργάνωσης καθώς προελαύνει
• την αντίληψη τους ότι η αμερικανική μεραρχία των 324 αρμάτων ήταν μία πολύ ισχυρή δύναμή
• την πεποίθηση τους ότι τα σοβιετικά στρατεύματα παραλύουν όταν αντιμετωπίζουν απρόβλεπτες καταστάσεις.

Στον απολογισμό του συνεδρίου συμπεραίνεται ότι η «γερμανική» λύση θα είχε τύχει μόνο αν εφαρμόζονταν από αξιωματικούς του επιπέδου των Balck – Mellenthin. Στα χέρια άλλων αξιωματικών θα ήταν βέβαιη καταστροφή. Κατά τη διάρκεια των συζητήσεων ο Balck παραδέχτηκε ότι και ο ίδιος λάμβανε υπόψη του τις ικανότητες των υφιστάμενων διοικητών του πριν τους αναθέσει την όποια αποστολή. Έτσι φτάνουμε στο σημείο όπου θα πρέπει να εξηγηθεί ποιες ήταν οι πολεμικές εμπειρίες των δύο Γερμανών που τους έδιναν αυτού του είδους την αυτοπεποίθηση. Αυτό φυσικά είναι αδύνατο να γίνει στο πλαίσιο αυτού του άρθρου. Καθώς όμως το παρών ιστολογιο θα προχωρά στην εξιστόρηση των επιχειρήσεων του Β’ Π.Π. το αντικείμενο αυτό θα καλυφθεί.

5) Η «γερμανική» λύση και η σύγχρονη επιχειρησιακή σχεδίαση

Ένα ενδιαφέρον ερώτημα είναι εάν η σχεδίαση των δύο Γερμανών στρατηγών είναι επαρκής με σύγχρονους όρους. Είναι κάπως αναμενόμενο να πιστεύει κανείς ότι ένας αξιωματικός του Β΄ Π.Π. σκέφτονταν επιχειρησιακά με κάποιον παρωχημένο πλέον τρόπο ή ότι σε κάθε περίπτωση η επιχειρησιακή σχεδίαση έχει αποκτήσει σήμερα εργαλεία που τη διαφοροποιούν σημαντικά από εκείνη την εποχή. Για να δούμε λοιπόν!

Ο κανονισμός επιχειρησιακής σχεδίασης του στρατού μας «Η Σχεδίαση στον Στρατό Ξηράς» αναφέρει ότι μία σημαντική καινοτομία που έχει επέλθει είναι ότι η σχεδίαση πλέον βασίζεται στο θεμελιώδες πλαίσιο επιχειρήσεων και όχι στα στοιχεία ελιγμού όπως συνέβαινε στον παλαιότερο ΣΚ 30-1 [2]. Η σχεδίαση με βάση το θεμελιώδες πλαίσιο επιχειρήσεων συνιστά τη σημαντικότερη αλλαγή στον τρόπο σκέψης για τη σχεδίαση. 

Θεμελιώδες Πλαίσιο Επιχειρήσεων
Επιχειρησιακό Πλαίσιο	Τακτικό Πλαίσιο	Γεωγραφικό Πλαίσιο
Υποβοηθητικές      ενέργειες Αποφασιστικές           ή Υποστηρικτικές        έργα	Εύρεση Καθήλωση Προσβολή Εκμετάλλευση	Περιοχές Επιχειρήσεων Σε βάθος Εγγύς Μετόπισθεν
Λειτουργικό Πλαίσιο (Λειτουργίες Μάχης)
Διοίκηση και έλεγχος Πληροφορίες	Πυρά Ελιγμός	Προστασία ΔΜ

Το θεμελιώδες πλαίσιο είναι ένας ολιστικός τρόπος θέασης των επιχειρήσεων. Για παράδειγμα, αν εξετάσουμε τη «γερμανική» λύση σύμφωνα με το επιχειρησιακό πλαίσιο η αποφασιστική ενέργεια ήταν η αντεπίθεση της Ταξιαρχίας ΙΙΙ και η υποβοηθητική ενέργεια ήταν η άμυνα περιοχής από τις Ταξιαρχίες Ι & ΙΙ, ενώ αν την εξετάσουμε σύμφωνα με το τακτικό πλαίσιο η Ταξιαρχία ΙΙΙ εκτέλεσε τη λειτουργία της προσβολής και οι Ταξιαρχίες Ι & ΙΙ τη λειτουργία της καθήλωσης. Με τον παλαιότερο κανονισμό ΣΚ 30-1 η σχεδίαση βασίζονταν στα στοιχεία συλλήψεως του ελιγμού. Τα στοιχεία συλλήψεως του ελιγμού είναι στην πλειοψηφία τους μέτρα ελέγχου (δηλαδή γραμμές πάνω στο έδαφος) και είναι μοιραίο ότι όποιος έχει εκπαιδευτεί να σχεδιάζει με βάση αυτά αναπόφευκτα σκέφτεται γραμμικά και μονοδιάστατα γιατί τα μέτρα ελέγχου τείνουν να γίνονται σημαντικότερα από τον σκοπό της ενέργειας. Από την άλλη η έλλειψη σχετικής εμπειρίας δημιουργεί έλλειψη αυτοπεποίθησης οπότε ο σχεδιαστής επιδιώκει να πιαστεί απ΄ ότι σταθερό υπάρχει και αυτό είναι πάντα το έδαφος. Η σχεδίαση με βάση την αποφασιστική ενέργεια απελευθερώνει τη δημιουργική δύναμη των σχεδιαστών αλλά προϋποθέτει πραγματικά έμπειρους σχεδιαστές.

Μελετώντας τη σχεδιαστική πρόταση των Balck – Mellenthin διαπιστώνουμε ότι κατά εντυπωσιακό τρόπο σχεδιάζουν με βάση την αποφασιστική ενέργεια, χωρίς να αγκιστρώνονται σε γραμμές στο έδαφος. Φυσικά αυτό δεν ήταν ιδιαιτερότητα των δύο συγκεκριμένων αλλά βρίσκονταν στον πυρήνα της κλασικής γερμανικής στρατιωτικής σκέψης. Ο Στρατηγός Heinz Gaedcke, ο οποίος ήταν ταξίαρχος της Βέρμαχτ και στη συνέχεια έφτασε στον βαθμό του αντιστράτηγου στον Ομοσπονδιακό Στρατό, σε μία συνέντευξη του το 1979 στις ΗΠΑ συνόψισε με ενδιαφέροντα τρόπο τη διαφορά αμερικανικής και γερμανικής προσέγγισης:

«…διαπίστωσα (στον Β΄ Π.Π.) ότι οι Αμερικανοί διοικητές έτειναν να ακολουθούν άκαμπτες προσεγγίσεις, τη «λύση σχολής». Δυστυχώς, μετά τον Β΄ Π.Π. και εμείς οι Γερμανοί τα έχουμε μιμηθεί όλα αυτά. Ενώ παρακολουθούσα ασκήσεις του 3^ου Σώματος (ο ίδιος ήταν Σωματάρχης την περίοδο 1961-65) μου δημιουργήθηκε η εντύπωση ότι οι ασκήσεις διεξάγονταν με μηχανιστικό τρόπο. Πρώτον, πάντα σου δείχνουν ένα μεγάλο, όμορφο χάρτη καταστάσεως ο οποίος είναι υπέροχα προετοιμασμένος. Μετά σε ενημερώνουν εξαντλητικά για όλα όσα είχαν συμβεί. Μετά σου δείχνουν τις φίλιες δυνάμεις από τη μία και από την άλλη υπάρχει κάτι που ονομάζεται ΑΝΣΚ 1. Τι είναι αυτό; Αυτό είναι αυτό που θέλουμε να πάρουμε. Δηλαδή τι είναι; Προκύπτει τελικά ότι είναι κάποιο ύψωμα ή δασύλλιο ή οτιδήποτε. Και τι θα συμβεί αν το πάρουμε; Τότε θα πάμε στον ΑΝΣΚ 2. Δεν υπάρχει εδώ ούτε ίχνος της ιδέας με την οποία είχαμε διαποτιστεί όλοι εμείς οι παλαιοί αξιωματικοί: Η κατοχή του εδάφους δεν έχει σημασία· σημασία έχει η καταστροφή του εχθρού, μετά το έδαφος θα πέσει στα χέρια σου από μόνο του» [3].

DePuy (με τον δείκτη) και von Mellenthin κατά τη διάρκεια του συνεδρίου.

Μένοντας στο ίδιο θέμα ας δούμε ποιες είναι οι πλέον σύγχρονες αντιλήψεις για τη διεξαγωγή της κινητής άμυνας, το είδος του αγώνα δηλαδή που επιλέγεται από τους δύο στρατηγούς. Σύμφωνα με αυτές η αμυνόμενη δύναμη θα πρέπει να συγκεντρώσει τη μαχητική της ισχύ ώστε να κατισχύσει επί του αντιπάλου και να ανακτήσει την πρωτοβουλία. Ο διοικητής θα χρησιμοποιήσει μέτρα οικονομίας δυνάμεων στην περιοχή που δεν θα διενεργηθεί η αποφασιστική ενέργεια για να μπορέσει να συγκεντρώσει δυνάμεις στον χώρο της αποφασιστικής ενέργειας. Η κύρια δύναμη θα πρέπει να αναπτύξει συντριπτική μαχητική ισχύ στο αποφασιστικό σημείο [4].

Ο διοικητής που εκτελεί κινητή άμυνα θα πρέπει να έχει την ευκαμψία να παραχωρήσει έδαφος και να διαμορφώσει την εχθρική εισχώρηση. Θα μπορούσε ακόμη και να δελεάσει τον εχθρό αφήνοντας ακάλυπτο κάποιον σημαντικό αντικειμενικό σκοπό. Η κύρια δύναμη εκτελεί την αποφασιστική επιχείρηση όταν η δύναμη καθηλώσεως διαμορφώσει την κατάσταση σύμφωνα με την πρόθεση του διοικητή [5].

Τυπικά, ο διοικητής της αμυνόμενης δύναμης θα επιτρέψει την εισχώρηση του εχθρού στην τοποθεσία του πριν η κύρια δύναμη εκδηλώσει την ενέργεια της. Η δύναμη καθηλώσεως μπορεί να χρησιμοποιήσει ένα συνδυασμό αμυντικών ενεργειών για να διαμορφώσει την εχθρική εισχώρηση. Ο σκοπός της δύναμης καθηλώσεως δεν είναι να νικήσει τον αντίπαλο αλλά να εξυπηρετήσει την αποφασιστική ενέργεια. Η δύναμη καθηλώσεως περιέχει μόνο την ελάχιστη μαχητική ισχύ που είναι αναγκαία για την εκπλήρωση της αποστολής της. Οι περιστάσεις μπορεί να απαιτήσουν την ενίσχυση της δύναμης καθηλώσεως. Εάν αυτό συμβεί η καλύτερη επιλογή για τον διοικητή είναι να διαθέσει πυρά πυροβολικού και  επιθετικά ελικόπτερα [6].

Ο αμυνόμενος διοικητής εκτοξεύει την αποφασιστική του ενέργεια όταν η μαχητική ισχύς της κύριας δύναμης έχει τη βέλτιστη αναλογία σε σχέση με τη μαχητική ισχύ του αντιπάλου. Η κύρια δύναμη πρέπει να εκτελέσει την ενέργεια της με ταχύτητα και βιαιότητα εμπλέκοντας όλη τη μαχητική ισχύ που είναι αναγκαία για τη διασφάλιση της επιτυχίας [7].

Διαβάζοντας τα παραπάνω που αναγράφονται στο ισχύον εγχειρίδιο του αμερικανικού στρατού για το δόγμα βλέπουμε όλα τα χαρακτηριστικά της επιχείρησης που πρότειναν οι Balck - Mellenthin. Προφανώς η σύμπτωση απόψεων δεν είναι τυχαία. Ο αμερικανικός στρατός ενσωμάτωσε σε σημαντικό βαθμό τις αντιλήψεις των πρώην αντιπάλων του.

2η Τακτική Κατάσταση: Η 8^η Μηχανοκίνητη Μεραρχία Πεζικού

Γυρνώντας πίσω στο συνέδριο φτάνουμε στο σημείο όπου ο Αντιστράτηγος Paul Gorman ανέλαβε να παρουσιάσει το σχέδιο ενεργείας της 8^ης Μηχανοκίνητης Μεραρχίας [8], η οποία έφρασε τη νότια διάβαση του «Διαδρόμου». Το βόρειο όριο της Μεραρχίας βρίσκονταν βορείως της πόλεως της Φούλντα και το νότιο όριο ήταν το Bad Kissingen. Η Μεραρχία είχε ένα μέτωπο περίπου 60 χλμ. Μία επιλαρχία αναγνωρίσεως του 11^ου Συντάγματος Τεθωρακισμένου Ιππικού θα ενεργούσε επ΄ ωφελεία της Μεραρχίας. Ο Gorman διατέλεσε ο ίδιος διοικητής της Μεραρχίας τη διετία 1977-79 οπότε η παρουσίαση του έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον γιατί αποτυπώνει το σκεπτικό του αμερικανικού στρατού εκείνη την εποχή.

Η «αμερικανική» λύση

Ο  Αμερικανός Αντιστράτηγος επιχειρηματολόγησε ως εξής:

«Το έδαφος στον τομέα της Μεραρχίας χαρακτηρίζετε από τα όρη Rhön στα νότια και τις ποιο επίπεδες αλλά κυματοειδείς προσβάσεις προς τη Φούλντα στα βόρεια. Μία μηχανοκίνητη εχθρική επίθεση στα νότια θα συνωστίζονταν μέσα στις βαθιές κοιλάδες. Στα βόρεια υπήρχε χώρος για ελιγμούς. Γι αυτό μία σοβιετική επίθεση είτε θα αγνοούσε τον τομέα μου και θα έπεφτε στην 3^η Τεθωρακισμένη Μεραρχία είτε  θα κατευθύνονταν προς τη Φούλντα».

Η ιδέα ενεργείας του Gorman ήταν να κρατήσει στα νότια, όπου το έδαφος ήταν περισσότερο ορεινό, και να οδηγήσει την 27^η Μηχανοκίνητη Μεραρχία της Φρουράς σε ένα θύλακα μπροστά από τη Φούλντα και εκεί να την καταστρέψει με μία αντεπίθεση από τα νότια. Για τη διευκόλυνση του παρόντος κειμένου οι Επιλαρχίες Αναγνωρίσεως που υπάρχουν στα σχεδιαγράμματα που ακολουθούν ονομάστηκαν Δ και Ε και οι Ταξιαρχίες V, VΙ, VΙΙ και VIII.

Χάρτης 9. Η αρχική διάταξη δυνάμεων της «αμερικανικής» λύσης.

• Ο αγώνας των προφυλακών θα διεξάγονταν σε ένα βάθος 12 - 18 χλμ. και θα είχε σκοπό ο εχθρός να επιβραδυνθεί αλλά και να κατευθυνθεί μπροστά από τη Φούλντα.
• Στα αριστερά η Ταξιαρχία V με τρία μηχανοκίνητα τάγματα πεζικού θα αμύνονταν σταθερά απαγορεύοντας τις ανατολικές προσβάσεις της Φούλντα.
• Στο κέντρο και στα δεξιά οι Ταξιαρχίες VI & VII με δύο μονάδες ελιγμού η κάθε μία θα εκτελούσαν «ενεργητική άμυνα» στο τραχύ έδαφος της περιοχής. Μπορούσαν να παραχωρήσουν περιορισμένα έδαφος αλλά θα απαγόρευαν οποιαδήποτε βαθιά εισχώρηση του αντιπάλου. Η περιοχή τους θεωρούνταν και περιοχή οικονομίας δυνάμεων. 

Χάρτης 10. Ο αγώνας των προφυλακών μάχης έχει τελειώσει. Η 27^η Μεραρχία επιτίθεται στη Φούλντα ενώ η 11^η Μεραρχία Αρμάτων πιέζει τις Ταξιαρχίες VI & VII.

• Η Ταξιαρχία VIII με τρεις επιλαρχίες αρμάτων και ένα μηχανοκίνητο τάγμα πεζικού τηρούνταν ως εφεδρεία νοτίως της Φούλντα, προσανατολισμένη να επιτεθεί στο νότιο πλευρό της 27^ης Μεραρχίας μόλις αυτή αναχαιτίζονταν από την Ταξιαρχία V.

Χάρτης 11. Η αντεπίθεση της 8^ης Μηχανοκίνητης Μεραρχίας.

• Εάν η αντεπίθεση ήταν επιτυχής ή εάν ο εχθρός δεν ενεργούσε στον τομέα της 8^ης Μ/Κ ΜΠ η Ταξιαρχία VIII θα διατίθονταν προς ενίσχυση της 3^ης Τεθωρακισμένης Μεραρχίας στον τομέα της οποίας πίστευε ο Gorman ότι θα έπεφτε το κύριο βάρος της εχθρικής επίθεσης.

Χάρτης 12. Η σύνθεση της «γερμανικής» και της «αμερικανικής» λύσης.

Οι Στρατηγοί Balck και Mellenthin συνεχάρησαν τον Gorman για μία άριστη παρουσίαση. Ο δε Balck του είπε ότι κατά βάθος ήταν αδέρφια! Αυτές οι φιλοφρονήσεις είχαν περισσότερο πολιτική παρά στρατιωτική ουσία.

Σχόλια στην «αμερικανική λύση»

Μ60Α3 της 3^ης ΤΘΜ στην έξοδο της

(πρώην) Αεροπορικής Βάσης Sembach

κοντά στην πόλη Kaiserslautern.

Ο αμερικανικός στρατός από το 1976 είχε υιοθετήσει την «ενεργητική άμυνα». Το δόγμα αυτό έδινε έμφαση στην άμυνα και ιδιαίτερα στην «προωθημένη άμυνα» που είχε αποφασίσει να διεξάγει το ΝΑΤΟ στην κεντρική Ευρώπη. Η «ενεργητική άμυνα» απαιτούσε ‘έναν χώρο ασφαλείας μπροστά από την κύρια αμυντική τοποθεσία όπου οι προφυλακές θα συμπτύσσονταν προκαλώντας απώλειες στον εχθρό προσπαθώντας να αποσαφηνίσουν την κατεύθυνση της εχθρικής κύριας προσπάθειας. Προέβλεπε την τήρηση μικρών εφεδρειών καθώς ο κύριος αγώνας θα διεξάγονταν στην αμυντική τοποθεσία. Η «ενεργητική άμυνα» δεν πίστευε σε κάποιου είδους κύρια αντεπίθεση αλλά προέβλεπε εφεδρείες και μονάδες από ήσυχους τομείς να εκτελέσουν μετακινήσεις ώστε τα μέσα πυρός που διέθεταν να προσβάλουν τον εχθρό.

Στη συνέδριο οι Γερμανοί έθεσαν την ερώτηση αν το σχέδιο του στρατηγού Gorman ήταν σύμφωνο με την «ενεργητική άμυνα». Ο ίδιος απάντησε ότι ήταν και συμπλήρωσε ότι η «ενεργητική άμυνα» δεν ήταν άκαμπτη αλλά συνδύαζε τις καλύτερες δυνατές πρακτικές για κάθε περίπτωση. Αρκετά διπλωματική απάντηση αν σκεφτεί κανείς ότι ο πρώην διοικητής του και δημιουργός του δόγματος ήταν παρών!

Παρατηρώντας την «αμερικανική» λύση βλέπουμε ότι ο Gorman επιβραδύνει τον αντίπαλο μέχρι την κύρια αμυντική τοποθεσία όπου επιδιώκει να διεξάγει τον αγώνα. Κάνει οικονομία δυνάμεων στον ορεινό τομέα και έτσι συγκροτεί εφεδρεία σαφώς μεγαλύτερη από ότι θα επιθυμούσε η «ενεργητική άμυνα» και έχει την πρόθεση να διεξάγει μία κύρια αντεπίθεση εάν οι συνθήκες το επιτρέψουν. Η κύρια αντεπίθεση όμως δεν είναι ο βασικός φορέας της επιτυχίας όπως στη «γερμανική» λύση αλλά αποτελεί δυνητικό μέρος του σχεδίου. Η «αμερικανική» λύση ήταν προσανατολισμένη προς τη διεξαγωγή της κλασικής άμυνας περιοχής.

Η «ενεργητική άμυνα» στήριζε την επιτυχία της στη δυνατότητα των αμυνομένων να τάξουν τους φορείς των μέσων πυρός που διέθεταν σε κατάλληλες θέσεις ώστε να ανταλλάσσουν απώλειες με τον εχθρό με αναλογία ευνοϊκή για τους ίδιους. Σε πολύ λίγα χρόνια ο αμερικανικός στρατός εγκατέλειψε την «ενεργητική άμυνα» εκτιμώντας ότι αντιμετώπιζε τη μάχη ως μία μηχανιστική διαδικασία και αγνοούσε το κυρίαρχο στοιχείο της που ήταν ο ελιγμός.

Σε συνέδριο για τον μηχανοκίνητο πόλεμο το 1979 ο von Mellenthin εξηγούσε τη σπουδαιότητα του βάθους στις επιχειρήσεις. Οι Αμερικανοί του αντέτειναν ότι στην Ευρώπη δεν μπορούμε να πάμε πίσω και αυτός απάντησε «εάν δεν μπορείτε να πάτε πίσω να πάτε μπροστά». Το 1982 ο αμερικανικός στρατός παρουσίασε το δόγμα της αεροχερσαίας μάχης το οποίο θα αποτελέσει αντικείμενο ενασχόλησης μας στο μέλλον.

Υποσημειώσεις

[1] Κύρια οπλικά συστήματα αμερικανικής και σοβιετικής τεθωρακισμένης μεραρχίας της εποχής

Αμερικανική Τεθωρακισμένη Μεραρχία

Άρματα Μάχης: 324

ΤΟΜΠ: 418

Μ901 ITV: 152

Α/Τ Βλήματα Dragon: 244

A/K Πυροβόλα 155 χλστ.: 72

A/K Πυροβόλα 8΄΄ : 12

Α/Κ Α/Α Chaparral: 24

Α/Κ Α/Α M163VADS: 24

Στοιχεία Stinger: 72

Πηγή: «The Modern US War Machine», Salamander, 1987

Σοβιετική Μεραρχία Αρμάτων

Άρματα Μάχης: 328

ΤΟΜΠ/ΤΟΜΑ/Τεθωρακισμένα Οχήματα Αναγνώρισης, Διοίκησης, κ.ά.: 493

Οχήματα BRDM-2 φορείς Α/Τ Βλημάτων: 9

A/K Πυροβόλα 152 χλστ.: 36

A/K Πυροβόλα 122 χλστ.: 72

ΠΕΠ ΒΜ-21: 18

Βλήματα Εδάφους-Εδάφους FROG-7: 4

A/K A/A SA-6: 20

A/K A/A SA-9: 16

A/K A/A ZSU-23-4: 16

Στοιχεία SA-7: 93

Πηγή: FM 100-2-3/1991 «The Soviet Army: Troops, Organization and Equipment»

[2] ΕΕ 101-1Α, σελ. 7

[3] Έχει ενδιαφέρον να παραβάλει κανείς την άποψη του Στρατηγού Gaedcke το 1979 για τον γερμανικό στρατό με την παρακάτω άποψη του Υποστράτηγου ε.α. Πολυχρόνη Ναλμπάντη το 2013 για τον ελληνικό στρατό:

«Η σημερινή μας πρακτική, είτε πρόκειται για ασκήσεις μικρών ή μεγάλων Κλιμακίων είτε πρόκειται για την εμβρυακού επιπέδου σχεδίαση επιθετικών επιχειρήσεων, είναι κυρίως δέσμια μίας ιδιότυπης θεώρησης του Πεδίου Μάχης. Η πρακτική αυτή καθιστά μονοδιάστατη την επιλογή της μορφής του επιθετικού ελιγμού, περιορίζοντάς την στα όρια της μετωπικής ενέργειας. Όσο και αν ο επιθετικός ελιγμός, που εκφράζεται με την μορφή της μετωπικής επίθεσης φαντάζει ηρωικός, παραπέμποντας συνειρμικά τη σκέψη σε ένδοξες ιστορικές στιγμές, είναι ο πλέον ασύμφορος και αντιοικονομικός για την εκδήλωση επιθετικών ενεργειών. Η γραμμική παράταξη των μέσων και η ταυτόχρονη επιθετική τους κίνηση προς την εχθρική αμυντική τοποθεσία, αποτελεί πρακτική που συνδυαζόμενη με τις δυνατότητες των σύγχρονων οπλικών συστημάτων του αμυνομένου, μόνο ως αυτοκαταστροφική μπορεί να χαρακτηριστεί. Το είδος του ελιγμού αυτού χάνει την ίδια του την υπόστασή του, καθώς παύει να είναι το μέσο με το οποίο ο επιτιθέμενος θα προσπαθήσει να δημιουργήσει μια κατάσταση ευνοϊκή προς αυτόν και ταυτόχρονα δυσμενή για τον αμυνόμενο κατάσταση, αλλά γίνεται το μέσο προσέγγισης προς τον εχθρό.»

http://www.geetha.mil.gr/media/1.vima-ell-strat-skepsis/h%20theoria%20ths%20fisikis.pdf [Πρόσβαση 21 Ιανουαρίου 2017].

[4] FM 3-90-1/2013, σελ. 6-7

[5] ό.π., σελ. 8-6

[6] ό.π., σελ. 8-7

[7] ό.π., σελ. 8-8

[8] Η αμερικανική μηχανοκίνητη μεραρχία της εποχής είχε μία επιλαρχία αρμάτων λιγότερη σε σχέση με την τεθωρακισμένη και ένα μηχανοκίνητο τάγμα πεζικού περισσότερο. Κατά τα λοιπά ήταν ίδια. Η σοβιετική μηχανοκίνητη μεραρχία διέθετε 220 άρματα.

Βιβλιογραφία

BDM Corporation. (1980). Generals Balck and von Mellenthin on Tactics: Implications for NATO Military Doctrine. McLean, Virginia.

Columbus Laboratories. Πρακτικά συνεδρίου «Armored Warfare in World War II».10 Μαΐου 1979.

Devries, Paul T. (1982). Maneuver and the Operational Art. Διπλωματική Εργασία. US Army War College, Carlisle Barracks, Pennsylvania.

ΕΕ 101-1Α/ΓΕΣ/ΔΙΣXEA/2012 «Η Σχεδίαση στον Στρατό Ξηράς». Μετονομάστηκε σε ΣΚ 30-1 το 2014.

FM 3-90-1/US Army/2013 «Offense and Defense».

FM 100-5/US Army/1976 «Operations».

Fraschka, Günther. (1989). Knights of the Reich. Atglen, PA: Schiffer Military/Aviation History.

Gaedcke, Heinz. Απομαγνητοφωνημένη συνέντευξη 12 Απριλίου 1979. Columbus Laboratories.

Leonhard, Robert.  (1994). Fighting by Minutes. Westport, CT: Praeger.

Σουν Τζου. Η Τέχνη του Πολέμου. Μετάφραση Ρένα Λέκκου-Δάντου. (2003). Αθήνα: Περίπλους.

Zabecki, David T. (2008). Chief of Staff: The Principal Officers Behind History’s Great Commanders. Annapolis: Naval Institute Press.

Το παρών άρθρο αναδημοσιεύτηκε στο τεύχος 37 της Διακλαδικής Επιθεώρησης.

Σχετικές αναρτήσεις

Το Σοβιετικό Στρατιωτικό Δόγμα