Η Εισβολή στην Πολωνία (ΙΙ): Ο Αγώνας στον «Πολωνικό Διάδρομο»

Πολωνικό ιππικό κατά τη διάρκεια παρέλασης, 28 Ιουνίου 1937. ΠΗΓΗ

Ξεκινώντας την περιγραφή των επιχειρήσεων θα εξετάσουμε τον αγώνα που διεξήχθη στον «Πολωνικό Διάδρομο» ή «Διάδρομο του Danzig». Ο «Διάδρομος» ήταν η εδαφική έκταση που ένωνε την υπό διεθνή έλεγχο πόλη του Danzig με την Πολωνία και ταυτόχρονα διαχώριζε την Ανατολική Πρωσία από το υπόλοιπο γερμανικό Ράιχ. Στο παρόν κείμενο καθώς και στα υπόλοιπα της Πολωνικής Εκστρατείας τα τοπωνύμια δίνονται στη σύγχρονη πολωνική ονομασία και εντός παρενθέσεως ακολουθεί η προπολεμική γερμανική ονομασία.

Ο «Πολωνικός Διάδρομος». ΠΗΓΗ

Η Πολωνική Στρατιά «Pomorze»

Την υπεράσπιση του «Διαδρόμου» είχε αναλάβει η Στρατιά «Pomorze» (Υπτγος Władysław Bortnowski). Η Στρατιά αντιμετώπιζε απειλή τόσο από δυτικά όσο και από ανατολικά και γι΄ αυτό είχε κατατμήσει τις δυνάμεις της, με τον όγκο αυτών (9^η, 15^η, 27^η Μεραρχίες Πεζικού και Ταξιαρχία Ιππικού «Pomorska») να είναι στραμμένος δυτικά, ενώ οι λοιπές δυνάμεις (4^η, 16^η ΜΠ) ήταν στραμμένες ανατολικά [1]. Το σχέδιο της Στρατιάς προέβλεπε την επιβράδυνση του εχθρού από τα σύνορα μέχρι τον ποτ. Βιστούλα, με το δεξί πλευρό της να στηρίζεται στην πόλη Grudziądz (Graudenz),  και στη συνέχεια σύμπτυξη της Στρατιάς στο οχυρό του Modlin βορείως της Βαρσοβίας. Δεν θα ήταν υπερβολή να ειπωθεί ότι η θέση της Στρατιάς ήταν απελπιστική.

Η Ταξιαρχία Ιππικού «Pomorska» (Σχης Adam Zakrzewski) ήταν ο μοναδικός σχηματισμός της Στρατιάς που διέθετε κάποια θωρακισμένα οχήματα μάχης. Στην Ταξιαρχία ανήκαν η 81^η Ανεξάρτητη Ίλη Αναγνωρίσεως με 13 τανκέτες ΤΚ-3, οπλισμένες μόνο με πολυβόλα, και το 81^ο Θωρακισμένο Τάγμα με 8 θωρακισμένα οχήματα wz.34 και 13 τανκέτες, από τις οποίες 4 έφεραν πυροβόλο 20 χλστ. το οποίο είχε κάποια διατρητική ικανότητα.

Τα μέσα ενός πολωνικού θωρακισμένου τάγματος σε παράταξη. Η 3^η και 4^η τανκέτες στη σειρά φέρουν πυροβόλο των 20 χλστ. ΠΗΓΗ

Η Γερμανική 4^η Στρατιά

Fedor von Bock ΠΗΓΗ

Η γερμανική Ομάδα Στρατιών Βορά (Generaloberst Fedor von Bock) συνιστούσε τον βόρειο βραχίονα των γερμανικών δυνάμεων και διέθετε δύο στρατιές: Την 3^η Στρατιά (General der Artillerie Georg von Küchler) στην Ανατολική Πρωσία και την 4^η Στρατιά (General der Artillerie Günther von Kluge) στην Πομερανία. O von Bock εγκατέστησε το στρατηγείο του στην μεσαιωνική πόλη Połczyn-Zdrój (Bad Polzin)· εκείνη την εποχή διοικούσε 630.000 άνδρες [2].

Η 4^η Στρατιά είχε την αποστολή: 

• να καταλάβει τον «Διάδρομο», 
• να λάβει επαφή με το ΧΧΙ Σώμα Στρατού (ΣΣ) που ενεργούσε από την Ανατολική Πρωσία στο Grudziądz
• να διαβεί τον Βιστούλα μεταξύ Grudziądz και Bydgoszcz (Bromberg) και ακολουθώντας τον ρου του ποταμού να επιτεθεί προς Modlin. 

Η Στρατιά εγκατέστησε το στρατηγείο της στο Jastrowie (Jastrow)· είχε υπό τη διοίκηση της τρία σώματα στρατού (ΙΙ, ΙΙΙ, ΧΙΧ) και δυνάμεις συνοριακής φρουράς. Οι δυνάμεις αυτές θα ακολουθούσαν την παραλιακή οδό και θα καταλάμβαναν το Danzig (σημερινό Gdańsk), ενώ τα τρία σώματα στρατού θα ενεργούσαν την κύρια κρούση στη βάση του «Διαδρόμου». Από αυτά μόνο το ΧΙΧ Σώμα Στρατού ήταν μηχανοκίνητο.

Διάταξη των δυνάμεων και κατευθύνσεις επιθέσεως των Γερμανών. ΠΗΓΗ: DA PAM 20-255

Η πρώτη μέρα των επιχειρήσεων

Ο Σχης Kazimierz Mastalerz ΠΗΓΗ

Μέχρι το βράδυ της 1^ης Σεπτεμβρίου τα στρατεύματα της 4^ης Στρατιάς είχαν φτάσει στη γραμμή Chojnice (Konitz) – Nakło nad Notecią (Nakel), δηλαδή σε ένα βάθος 1 έως 20 χλμ. περίπου. Το απόγευμα εκείνης της ημέρας συνέβη το διάσημο επεισόδιο όπου δύο έφιππες μοίρες της «Pomorska» διείσδυσαν πίσω από τις γραμμές της 20^ης Μηχανοκίνητης Μεραρχίας Πεζικού (Μ/Κ ΜΠ) και επιτέθηκαν με τις σπάθες στα χέρια σε ένα γερμανικό τμήμα πεζικού που αναπαύονταν πλησίον του χωριού Krojanty. Ο αιφνιδιασμός των Γερμανών ήταν πλήρης και τράπηκαν σε φυγή. Στη συνέχεια γερμανικά αναγνωριστικά οχήματα με αυτόματα πυροβόλα των 20 χλστ. επενέβησαν και οι έφιπποι Πολωνοί αποχώρησαν, χάνοντας όμως τον διοικητή τους και είκοσι συντρόφους τους. Την επόμενη μέρα γερμανικές αρχές έφεραν ιταλούς δημοσιογράφους στον χώρο του γεγονότος και τους είπαν ότι οι Πολωνοί ιππείς σκοτώθηκαν επιτιθέμενοι με λόγχες σε άρματα μάχης. Έτσι το επεισόδιο αυτό έγινε ένας από τους πιο διαδομένους μύθους του Β΄ Π.Π.

Η σημαντικότερη διαπίστωση όμως της πρώτης ημέρας ήταν ότι οι πολωνικές μεραρχίες πεζικού είχαν εμπλακεί ισχυρά με τις αντίστοιχες γερμανικές και φαινόταν ότι πολύ δύσκολα θα μπορούσαν να εκπληρώσουν το σχέδιο τους. Η αποφυγή στενής εμπλοκής είναι κανόνας της σύμπτυξης και είναι ουσιαστική προϋπόθεση για την επιτυχία μιας τέτοιας ενέργειας. Πρέπει εδώ να επισημανθεί και το παρακάτω: Πέραν της συνολικής υπεροχής της 4^ης Στρατιάς επί της Στρατιάς «Pomorze» η γερμανική μεραρχία πεζικού ήταν ισχυρότερη από την αντίστοιχη πολωνική. Αν και οι δύο σχηματισμοί είχαν περίπου τον ίδιο αριθμό προσωπικού η γερμανική μεραρχία διέθετε πολύ μεγαλύτερη οργανική ισχύ πυρός. Για παράδειγμα η γερμανική μεραρχία είχε 735 πολυβόλα, ενώ η πολωνική 326 [3]. Η γερμανική υπεροχή επεκτείνονταν στα μέσα πυροβολικού, ασυρμάτων, φορτηγών αυτοκινήτων, κ.ά. Έτσι η πολωνική μεραρχία αδυνατούσε να αντιμετωπίσει τις γερμανικές επιθέσεις χωρίς να εμπλέξει το κύριο σώμα της με αποτέλεσμα να καθηλώνεται. Αυτό επισημαίνεται επειδή ίσχυσε σε όλο το μέτωπο της γερμανικής εισβολής και επηρέασε την πορεία των επιχειρήσεων.

Καθώς οι Πολωνοί συμπτύσσονταν από τα σύνορα με σκοπό να φτάσουν στον Βιστούλα η επόμενη θέση που μπορούσαν να σταθούν ήταν ο ποταμός Brda (Brahe).

Το ΧΙΧ Μηχανοκίνητο Σώμα Στρατού

Ο Γκουντέριαν ανέλαβε τη διοίκηση του Σώματος στις 22 Αυγούστου 1939. Η αποστολή του Σώματος ήταν 

• να επιτεθεί στη ζώνη μεταξύ Chojnice (βόρειο όριο) και Sepolno Krajenskie (νότιο όριο), 
• να διαβεί τον ποταμό Brda 
• να φτάσει στον Βιστούλα το συντομότερο δυνατό για να αποκόψει τους πολωνικούς σχηματισμούς που βρίσκονταν στον «Διάδρομο». 

Στο Σώμα είχαν διατεθεί τέσσερις μεραρχίες οι οποίες διατάχθηκαν ως ακολούθως από βορά προς νότο:

• 20^η Μ/Κ ΜΠ, (Generalleutnant Mauritz von Wiktorin),
• 2^η Μ/Κ ΜΠ, (Generalleutnant Paul Bader),
• 3^η Τεθωρακισμένη Μεραρχία (ΤΘΜ), (Generalleutnant Geyr von Schweppenburg),
• 23^η ΜΠ (Generalleutnant Walter Graf von Brockdorff-Ahlefeldt), με αποστολή να είναι εφεδρεία και να ακολουθεί την 3^η ΤΘΜ.

Η κύρια προσπάθεια του Σώματος ανατέθηκε στην 3^η ΤΘΜ. Η δύναμη της σε άρματα ήταν:

Η δύναμη αρμάτων της 3^ης ΤΘΜ. ΠΗΓΗ

Αν και ο συνολικός αριθμός (391) των αρμάτων της Μεραρχίας είναι εντυπωσιακός τα 316  από αυτά, ποσοστό 80%, ήταν τα ελαφρά Panzer I & II [4]. Με την έναρξη της επίθεσης ο Γκουντέριαν ακολούθησε την 3^η ΤΘΜ. Επέβαινε επί ημιερπυστριοφόρου οχήματος διοικήσεως και στα απομνημονεύματα του δηλώνει ότι υπήρξε ο πρώτος στρατηγός-διοικητής που έπραξε κάτι τέτοιο. Πολύ σύντομα το όχημα του δέχτηκε πυρά από το φίλιο πυροβολικό και ο οδηγός του λόγω τρόμου και απειρίας το έριξε σε ένα χαντάκι. Ο Σωματάρχης γρήγορα άλλαξε όχημα και συνέχισε!

Η 3^η ΤΘΜ ενεπλάκη σε αψιμαχίες, και υπέστη τις πρώτες απώλειες, γύρω από τη Wielka Klonia (Gross Klonia), τόπο καταγωγής του Γκουντέριαν. Στη συνέχεια συγκεντρώθηκε μεταξύ Mała Klonia (Kleine Klonia) και Pruszcz. Τα πλέον προωθημένα στοιχεία της Μεραρχίας έφτασαν στις όχθες του ποταμού Brda, αλλά προς μεγάλη κατάπληξη του Γκουντέριαν δεν έκαναν καμία προσπάθεια για να τον διαβούν. Ο διοικητής της Μεραρχίας απουσίαζε στο στρατηγείο της Ομάδας Στρατιών και ο διοικητής του προπορευόμενου συντάγματος αρμάτων είχε την άποψη ότι δεν θα έπρεπε να επιδιωχθεί μία διάβαση ευκαιρίας αλλά η Μεραρχία να προβεί στις απαραίτητες προετοιμασίες και να επιχειρήσει τη διάβαση την επομένη το πρωί. Ο Γκουντέριαν εκνευρισμένος αποχώρησε αναζητώντας λύση. Τότε του παρουσιάστηκε ένας ανθυπολοχαγός και του ανέφερε για μία άθικτη γέφυρα που είχε ανακαλύψει κοντά στο Stary Młyn. Κατά την εκτίμηση του η φύλαξη της γέφυρας ήταν ασθενής. Ο Γκουντέριαν μετέβη ο ίδιος στο Stary Młyn και διέταξε το τάγμα μοτοσυκλετιστών της Μεραρχίας να διαβεί τον ποταμό με λαστιχένιες βάρκες. 

Ο Γκουντέριαν μόλις έχει διαβεί τον Brda. ΠΗΓΗ

Περιπτώσεις νευρικότητας,  απειρίας και αναποφασιστικότητας από τους Γερμανούς διοικητές υπήρξαν και άλλες τις πρώτες ημέρες της Εκστρατείας. Στο Σώμα του Γκουντέριαν ενώ η 3^η ΤΘΜ διάβαινε τον Brda οι δύο μηχανοκίνητες μεραρχίες είχαν μείνει αρκετά πίσω. Η 2^η Μ/Κ ΜΠ σταμάτησε την επίθεση της μόλις έλαβε επαφή με τους αμυνόμενους Πολωνούς, ενώ η 20^η Μ/Κ ΜΠ ακινητοποιήθηκε μετά την επίθεση των ουλάνων της «Pomorska». Τη νύχτα 1/2 Σεπτεμβρίου πανικός κατέλαβε τη 2^η Μεραρχία και ο διοικητής της ζήτησε άδεια να συμπτυχθεί φοβούμενος την επίθεση… πολωνικού ιππικού! Η στιβαρή ηγεσία από τον Σωματάρχη βοήθησε να ξεπεραστούν αυτές οι αδυναμίες. Το σημαντικό γεγονός της ημέρας όμως ήταν η διάβαση του Brda από την 3^η ΤΘΜ πριν οι πολωνικές μεραρχίες πεζικού προλάβουν να εγκατασταθούν πίσω από αυτόν. Ουσιαστικά ο ρυθμός συμπτύξεως τους είχε ανατραπεί, ενώ η ίδια η είδηση της ταχείας προέλασης των γερμανικών αρμάτων είχε παραλυτική επίδραση στο ηθικό των Πολωνών στρατιωτών που αμύνονταν στον «Διάδρομο».

Οι επιχειρήσεις των τριών μεραρχιών του ΧΙΧ Μ/Κ ΣΣ την πρώτη ημέρα. ΠΗΓΗ: χάρτης, επιχειρήσεις

Στις επόμενες ώρες ο Γκουντέριαν προώθησε το στρατηγείο του στο Trzciany (Zahn). Κατά τη διάρκεια της νύχτας μέρος της 3^ης ΤΘΜ ολοκλήρωσε τη διαπεραίωση του και έφτασε στο Świekatowo, τον αντικειμενικό σκοπό της Μεραρχίας για την πρώτη ημέρα. Η επιλαρχία αναγνωρίσεως της Μεραρχίας έλαβε διαταγή να αναγνωρίσει την κατεύθυνση: Brda – Tuchola (Tuchel) – Świecie (Schwetz). Το Świecie βρίσκεται επί του Βιστούλα.

Από τα χαράματα της 2ας Σεπτεμβρίου και μέχρι το μεσημέρι η 3^η ΤΘΜ δέχτηκε ισχυρές πολωνικές αντεπιθέσεις τις οποίες και αντιμετώπισε με επιτυχία και μπόρεσε να συνεχίσει. Στο μεταξύ η επιλαρχία αναγνωρίσεως της Μεραρχίας είχε φτάσει στις όχθες του Βιστούλα. Η Μεραρχία με τον όγκο των δυνάμεων της ακολούθησε. 

Ο πολωνικός σχεδιασμός και οι γερμανικές επιχειρήσεις. ΠΗΓΗ

Την 3^η Σεπτεμβρίου η 3^η ΤΘΜ έφτασε στον Βιστούλα με αποτέλεσμα οι πολωνικές δυνάμεις που βρίσκονταν στον «Διάδρομο», δέκα με δεκαπέντε χιλιάδες άνδρες, να αποκοπούν. Οι μεραρχίες πεζικού που ακολουθούσαν περιέσφιξαν τον κλοιό. Την επόμενη μέρα άρχισε η εκκαθάριση του θύλακα που είχε δημιουργηθεί.

Στις 6 Σεπτεμβρίου ο Γκουντέριαν διάβηκε τον Βιστούλα και εγκατέστησε το στρατηγείο του στο Kamieniec (Finckenstein), στο ανάκτορο Finckenstein, στο οποίο παλιότερα είχε διαμείνει ο Ναπολέων. Το Σώμα του υπήχθη απευθείας στην Ομάδα Στρατιών Βορά και ανέλαβε νέα αποστολή.

Το ανάκτορο Finckenstein. Καταστράφηκε το 1945 από σοβιετικά στρατεύματα. ΠΗΓΗ

Σημειώσεις

[1] Zaloga (2002). σ. 35

[2] ό.π. σ. 22

[3] ό.π. σ. 30

[4] Jentz (1996). σ. 90

Σχετικές αναρτήσεις

Η Εισβολή στην Πολωνία (Ι): Οι Στρατιωτικοί Σκοποί των Αντιπάλων

Η Εισβολή στην Πολωνία (ΙΙΙ): Η Επίθεση από την Ανατολική Πρωσία

Η Εισβολή στην Πολωνία (ΙV): Η Μάχη της Mokra

Η Εισβολή στην Πολωνία (V): Ο Εχθρός προ τωνΠυλών!

Η Εισβολή στην Πολωνία (VI): Ένας Πολωνός «Άσσος» των Τεθωρακισμένων