Η Αλληλεξάρτηση Τακτικής και Στρατηγικής

Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις στην ιστορία όπου ηγέτες απαίτησαν από την τακτική να λύσει στρατηγικά προβλήματα ή ανέμεναν από τη στρατηγική να καλύψει τακτικές αδυναμίες. Ποια είναι όμως η φύση της τακτικής και της στρατηγικής και ποια η σχέση μεταξύ τους; Το παρακάτω άρθρο γράφτηκε από την Olivia A. Garard και δημοσιεύτηκε στον ιστότοπο The Bridge την 18/12/2016 και επιχειρεί να δώσει απαντήσεις. Η Olivia A. Garard είναι αξιωματικός των Πεζοναυτών και διοικητής μη επανδρωμένων αεροσκαφών. Κατέχει πανεπιστημιακούς τίτλους από το Πρίνστον και το King’s College London.



Φράσεις από το «Περί Πολέμου» του Κλαούζεβιτς αναφέρονται συχνά αλλά σπάνια με μία συνολική κατανόηση. Γι΄ αυτό πολλές ρήσεις του Κλαούζεβιτς αποκτούν άλλο νόημα όταν βρίσκονται μέσα σε κάποιο πλαίσιο που είναι διαφορετικό από το εννοιολογικό πλαίσιο του συγγράμματος. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα όροι όπως «τακτική» και «στρατηγική» να συγχέονται και να χρησιμοποιούνται χωρίς πραγματική κατανόηση των θεωρητικών θεμελίων τους και της πολύπλοκης σχέσης τους. Τι είναι λοιπόν η τακτική και τι η στρατηγική και ποια είναι η φύση της σχέσης τους;

Ο Καρλ φον Κλαούζεβιτς (1780-1831).

Ο Κλαούζεβιτς στο σύγγραμμα του εξηγεί, «Η τακτική και η στρατηγική είναι δύο δραστηριότητες που αλληλοεπηρεάζονται στον χώρο και στον χρόνο, ενώ διαφέρουν ουσιωδώς η μία από την άλλη, και οι εσωτερικοί νόμοι και οι αλληλεπιδράσεις τους δεν μπορούν να κατανοηθούν σαφώς χωρίς έναν ακριβή καθορισμό αυτών των δραστηριοτήτων» [1]. Αν και αυτή η προσέγγιση μπορεί να φαίνεται ελλιπής και υπερβολικά πολύπλοκη, δηλώνει ότι μεταξύ στρατηγικής και τακτικής υπάρχει μία σύμφυτη σχέση που είναι ευρύτερη από την απλή σχέση μέσου και σκοπού. Επιπλέον, εισάγει τρεις κρίσιμες φράσεις που αποτελούν τη ραχοκοκαλιά αυτής της σχέσης. Οι φράσεις αυτές είναι: «διαφέρουν ουσιωδώς», «εσωτερικοί νόμοι» και «αλληλεπιδράσεις». Φαίνεται ότι δύο αντίθετες δυνάμεις λειτουργούν ταυτόχρονα: η στρατηγική και η τακτική είναι δύο συλλήψεις που ενώ είναι θεμελιωδώς διαφορετικές, μοιράζονται ένα κοινό χωροχρονικό πλαίσιο και παραμένουν αλληλοεξαρτώμενες. Πως είναι δυνατόν αυτό; Ο Κλαούζεβιτς μας υπενθυμίζει ότι η τακτική και η στρατηγική δεν μπορούν να κατανοηθούν χωρίς μία ολιστική αντίληψη του πολέμου.

Το «Περί Πολέμου» είναι μία κανονιστική παρουσίαση της στρατηγικής και της τακτικής βασισμένη σε έναν αυστηρό ορισμό του πολέμου που ο Κλαούζεβιτς προτείνει από την αρχή του έργου του και από τον οποίο στη συνέχεια πηγάζει συνολικά η θεωρία [2]. Ορίζοντας τον πόλεμο ο Κλαούζεβιτς διαβεβαιώνει «Ο πόλεμος επομένως είναι μία πράξη βίας, προορισμένη στο να καταναγκάσει τον αντίπαλο να εκτελέσει τη θέληση μας» [3]. Ο πόλεμος είναι μία σκόπιμη και αλληλεπιδρώσα πράξη βίας. Ως πράξη αναγκαστικά περιέχει μία αρχή και ένα τέλος· οριοθετείται στον χώρο και στον χρόνο. Επιπλέον, αυτή η πράξη έχει σκοπό καθώς χρησιμοποιείται με πρόθεση να επιβάλει τη «θέληση μας», τους στόχους μας και τις επιδιώξεις μας. Παίρνοντας από τον Κλαούζεβιτς τον ισχυρισμό ότι ένα στιγμιαίο χτύπημα για τον πλήρη αφοπλισμό του αντίπαλου είναι ο σκοπός του πολέμου φτάνουμε στην ιδέα ότι ο πόλεμος στην καθαρή, θεωρητική του μορφή είναι μία «μοναδική (αδιαίρετη) πράξη». Όπως η μοναδικότητα (singularity) στο κέντρο μίας μαύρης τρύπας συμπυκνώνεται σε μία άπειρη μάζα χωρίς χώρο και χρόνο έτσι και ο πόλεμος συμπτύσσει τα μέσα και τους σκοπούς (τακτική και στρατηγική) ώστε αυτά να συνυπάρχουν. Ο Κλαούζεβιτς λογικά συμπεραίνει «Αν η σύρραξη συνίστατο σε μία μόνη δράση, κανένας συμπληρωματικός διαχωρισμός δεν θα είχε νόημα» [4]. Ο πόλεμος όμως δεν συνίσταται σε μία μόνη δράση, αλλά «συνίσταται σ΄ έναν περισσότερο ή λιγότερο μεγάλο αριθμό διακεκριμένων δράσεων που διαμορφώνουν ένα σύνολο κι αποκαλούνται μάχες» [5]. Αυτές οι μάχες είναι οι υποδιαιρέσεις από τις οποίες η στρατηγική και η τακτική αναγκαστικά αναδύονται.

Καλλιτεχνική απεικόνιση μίας υπερμαζικής μαύρης τρύπας.

Η στρατηγική και η τακτική εξαφανίζονται όταν ο πόλεμος τείνει προς τη θεωρητική του μορφή. Στην πραγματικότητα όμως ο πόλεμος είναι οτιδήποτε άλλο εκτός από την ιδεώδη μοναδική δράση. Ο πόλεμος συντίθεται από πολλές μάχες διαχωρισμένες στον χώρο και στον χρόνο. Τι είναι τότε η μάχη; Σύμφωνα με τον Κλαούζεβιτς «H μάχη είναι σύγκρουση» [6]. Και πιο συγκεκριμένα «Η μάχη είναι η μοναδική αποτελεσματική δραστηριότητα του πολέμου· μέσα στη μάχη και μέσω αυτής η καταστροφή των αντιτιθέμενων σε μας δυνάμεων συνιστά το μέσο με το οποίο θα φτάσουμε στους στόχους μας» [7]. Το κοινό που έχει ο ορισμός της μάχης με αυτόν του πολέμου είναι ότι είναι σκόπιμη και αλληλεπιδρώσα βία αλλά η μάχη είναι δραστηριότητα και όχι πράξη. Σε μία ιδεατή μορφή όλη η πράξη του πολέμου συμπιέζεται στον χώρο και στον χρόνο σε μία μοναδική δραστηριότητα τη μάχη· υπάρχει μόνο μία μάχη και αυτή η μάχη είναι όλα όσα υπάρχουν. Φυσιολογικά η στρατηγική και η τακτική ξεδιπλώνονται καθώς εξελίσσεται η πράξη του πολέμου, όμως στην ιδεατή περίπτωση της μοναδικής (αδιαίρετης) πολεμικής πράξης αυτές εξαφανίζονται γιατί τότε όλα τα στοιχεία του πολέμου είναι παρόντα, συμπυκνωμένα μαζί σε αυτήν την ύστατη μορφή της πολεμικής πράξης. Οι μάχες αντίθετα από τους πολέμους υπονοούν τη συνέχεια. Έτσι, σαν αποτέλεσμα του γεγονότος ότι ο πόλεμος δεν είναι μία αδιαίρετη πράξη η στρατηγική και η τακτική υπάρχουν για να διευθύνουν, σε διάφορους βαθμούς, τις μάχες.

Τόσο η στρατηγική όσο και η τακτική στηρίζονται στη μάχη αλλά, και αυτή είναι η ουσιώδης διαφορά τους, διαφέρουν στη σχέση τους προς αυτήν. «Η διάταξη και διεύθυνση αυτών των διακεκριμένων μαχών» αναφέρεται ως τακτική, ενώ «η μεταξύ τους συναρμογή εν όψει του πολέμου» ως στρατηγική [8]. Μέσα από τη μάχη αρχίζουμε να αντιλαμβανόμαστε τη διαφοροποίηση μεταξύ τακτικής και στρατηγικής. Η τακτική ασχολείται με τη μάχη (την αδιαίρετη δραστηριότητα του πολέμου) ενώ η στρατηγική διαχειρίζεται την πολλαπλότητα και την αλληλεξάρτηση των μαχών. Χρειαζόμαστε όμως μία αυστηρότερη προσέγγιση των δύο εννοιών. Ο Κλαούζεβιτς προσδιορίζει την «τακτική ως τη θεωρία τη σχετική με τη χρήση των ένοπλων δυνάμεων στη μάχη», ενώ «στρατηγική είναι η θεωρία η σχετική με τη χρήση των μαχών στην εξυπηρέτηση του πολέμου» [9]. Αυτοί οι ορισμοί υπογραμμίζουν τη διαφορά μεταξύ των μέσων και των σκοπών στην τακτική και στη στρατηγική. Η διάταξη και η ενέργεια των στρατιωτικών δυνάμεων στο πεδίο της μάχης είναι η τακτική, ενώ ο συνδυασμός των μαχών, πραγματικών και δυνητικών, η στρατηγική.

Το αποτέλεσμα της μάχης, ως σκοπός, επιτυγχάνεται μόνο με κάποια συγκεκριμένη χρησιμοποίηση των στρατιωτικών δυνάμεων. Το ότι κάποιος τρόπος χρησιμοποίησης των στρατιωτικών δυνάμεων φέρνει το αποτέλεσμα που δεν φέρνει κάποιος άλλος είναι και η δικαιολογία για την ύπαρξη της τακτικής. Με πιο απλά λόγια: η τακτική είναι η χρήση κάποιου συγκεκριμένου συνδυασμού των στρατιωτικών δυνάμεων στον χρόνο και στον χώρο ώστε να επιτευχθεί ο σκοπός της μάχης. Η στρατηγική όμως είναι η χρήση συγκεκριμένων συνδυασμών μαχών σε ένα ευρύτερο χωροχρονικό πλαίσιο για να επιτευχθεί ο σκοπός του πολέμου. Μόνο αφού συσχετίσουμε τις δύο έννοιες με τη μάχη αναφύεται η μεταξύ τους σχέση τους και εξάγουμε τη νοητική ιεραρχία μεταξύ στρατηγικής και τακτικής. 

Χάρτης στον οποίο αποτυπώνεται μία έκδοση του λεγομένου Σχεδίου Σλήφφεν. Στρατηγική, τακτική, τίποτα από τα δύο ή και τα δύο;

Αν και η στρατηγική και η τακτική έχουν διακριτή σχέση με τη μάχη, η ίδια η μάχη είναι η δύναμη που διαμορφώνει τη σχέση στρατηγικής και τακτικής. Κάθε μία όμως ακολουθεί τους δικούς της εσωτερικούς νόμους. Η απόσταξη αυτών των νόμων απαιτεί να εξετάσουμε τα μέσα και τους σκοπούς της τακτικής και της στρατηγικής μέσα από τα οποία μπορούμε να εντοπίσουμε πως συνδέονται αυτές οι δύο έννοιες με τη μάχη. Ο Κλαούζεβιτς εξηγεί «Στην τακτική τα μέσα είναι οι εκπαιδευμένες ένοπλες δυνάμεις που θα διεξαγάγουν τη σύρραξη. Ο σκοπός είναι η νίκη» [10] Τα μέσα στην τακτική είναι οι στρατιωτικές δυνάμεις, ο σκοπός είναι η νίκη στη μάχη. Αυτό είναι αρκετά απλό και προκύπτει, όπως θα έπρεπε, από τον ορισμό της τακτικής. Η μάχη είναι το πλαίσιο, αλλά και το όριο, μέσα στο οποίο εφαρμόζεται η τακτική. Η στρατηγική είναι πολύ πιο περίπλοκη. Ο Κλαούζεβιτς γράφει «Χάρη σ΄ αυτή τη νίκη η στρατηγική επιτυγχάνει τον στόχο που είχε αποδώσει στη μάχη, και που αποτελεί τη γνήσια σημασία της» [11]. Τα μέσα της στρατηγικής είναι οι νίκες που επιτυγχάνει η τακτική στις μάχες. Οι νίκες αυτές φέρνουν τη στρατηγική πλησιέστερα προς τον σκοπό του πολέμου. Η στρατηγική όμως καθορίζει αν μία μάχη θα δοθεί. Δυστυχώς, τα αποτελέσματα των μαχών δεν είναι δεδομένα και οι πιθανοί συνδυασμοί (πολύ περισσότερο απ΄ ότι στην τακτική) είναι άπειροι.

Τα αποτελέσματα στην τακτική ως ένα βαθμό εξαρτώνται από την τύχη. Ο σκοπός της, η νίκη, θα πρέπει να προσδιορίζεται με ακρίβεια, ώστε η επαφή με τον εχθρό, πραγματική η πιθανή, να καταλήγει στο επιθυμητό, για κάθε περίσταση, αποτέλεσμα [12]. Παρά τις φροντίδες που μπορεί κάποιος να λάβει όμως μπορεί να εμφανιστούν σημαντικοί απρόβλεπτοι παράγοντες. Αυτό συμβαίνει επειδή η μάχη είναι ένας συνδυασμός φυσικών και ηθικών δυνάμεων άγνωστων και άδηλων. Τόσο η τακτική όσο και η στρατηγική δέχονται ότι οι δυνατότητες των στρατιωτικών δυνάμεων στον χώρο και στον χρόνο είναι η μόνη ελεγχόμενη παράμετρος, όλα τ΄ άλλα εξαρτώνται από την αλληλεπίδραση με τον εχθρό. Γι΄ αυτό η μάχη, τόσο στη θεωρία όσο και στην πράξη, είναι σαν ένα μαύρο κουτί, όλες οι πιθανότητες φαίνεται να υπάρχουν μέχρι την κατάληξη της, όπου το μόνο που απομένει είναι το αποτέλεσμα [13].     

Παρά το φευγαλέο της μάχης ο Κλαούζεβιτς παραδέχεται ότι «είναι πολύ ευκολότερο να συσταθεί μια θεωρία για την τακτική παρά για τη στρατηγική» [14]. Αυτό μπορούμε να το αναδιατυπώσουμε ως εξής: είναι ευκολότερο να χρησιμοποιήσουμε τα μέσα της τακτικής για να πετύχουμε τακτικούς σκοπούς παρά τα μέσα της στρατηγικής για να πετύχουμε στρατηγικούς σκοπούς. Με άλλα λόγια είναι ευκολότερο μια στρατιωτική δύναμη να εμπλακεί στη μάχη και να νικήσει παρά να χρησιμοποιηθούν διάφορες νίκες από διάφορες μάχες για να επιτευχθεί ο σκοπός του πολέμου. Ο λόγος γι΄ αυτό δεν είναι μόνον ότι η στρατηγική είναι ψηλότερα στη θεωρητική ιεραρχία. Εάν τα αποτελέσματα της τακτικής χρησιμοποιούνται από τη στρατηγική τότε η στρατηγική περιλαμβάνει και την τακτική και άλλους εξωγενής παράγοντες. Η δυσκολία είναι στη μετάβαση από την τακτική στη στρατηγική. Ενώ η τακτική είναι υποσύνολο της στρατηγικής, η στρατηγική (συχνά) είναι αδιάφορη στην εσωτερική πραγματικότητα της τακτικής εμπλοκής.

Το μόνο που ενδιαφέρει τη στρατηγική είναι το τακτικό αποτέλεσμα. Ο Κλαούζεβιτς σημειώνει «Μας απασχολεί μόνο το τελικό αποτέλεσμα, γιατί μόνο αυτό έχει στρατηγική αξία» [15]. Ακόμη και η διάρκεια και ο χώρος που συμβαίνουν οι ενέργειες της τακτικής συμπιέζονται σε στιγμές στον χρόνο και σε σημεία στον χάρτη. Ο Κλαούζεβιτς εξηγεί «Όπως το πεδίο της μάχης είναι μόνο ένα σημείο για τη στρατηγική, η διάρκεια της μάχης είναι μόνο μία στιγμή· για τη στρατηγική το αποτέλεσμα, και όχι η πορεία της μάχης, είναι αυτό που έχει σημασία» [16]. Αν και η στρατηγική εμπεριέχει όλα τα στοιχεία της τακτικής την απασχολεί μόνο το αποτέλεσμα που αυτή φέρνει αγνοώντας τις εσωτερικές της διαδικασίες. Επιπλέον, η στρατηγική δεν μπορεί να υπάρξει μέσα στον κόσμο της τακτικής γιατί τα αποτελέσματα της τακτικής, που είναι τα μέσα της στρατηγικής, αναδύονται μόνο μετά το τέλος της μάχης. Ο Κλαούζεβιτς γράφει «Μόνο όταν τα αποτελέσματα των επιμέρους μαχών συνδυαστούν μεταξύ τους σε ένα ανεξάρτητο σύνολο εμφανίζεται το στρατηγικό αποτέλεσμα, αλλά τότε η κατάσταση σύγχυσης και αδυναμίας έχει παρέλθει» [17]. Έτσι είναι λογικά αδύνατο, και συνιστά κακή ηγεσία, η στρατηγική να αναμιχθεί με τις τακτικές εμπλοκές.

Η περιπλοκή του συσχετισμού της τακτικής με τη στρατηγική είναι άμεση συνέπεια της αλληλεξάρτησης τους. Η κατανόηση του πως εφαρμόζονται τα μέσα (τα τακτικά αποτελέσματα) στη στρατηγική απαιτεί κατανόηση του τακτικού πλαισίου χωρίς όμως να κατατρίβεται κανείς με τις λεπτομέρειες. Όμως, τα μέσα της τακτικής αφορούν τη μάχη ενώ η στρατηγική αντιλαμβάνεται μόνο το αποτέλεσμα, τη νίκη, που επιτυγχάνεται στη μάχη και είναι το μέσο για να επιτύχει η στρατηγική τον σκοπό του πολέμου. Αν και η τακτική εξαρτάται από τη στρατηγική (γιατί αυτή προσδιορίζει ποιες μάχες θα δοθούν) και η στρατηγική από την τακτική (γιατί της παρέχει τα μέσα) η αμοιβαία σχέση μεροληπτεί προς την εξάρτηση της στρατηγικής από την τακτική, η ονομαζόμενη σχέση «στρατηγικής-τακτικής» [18]. Στη σχέση «στρατηγικής-τακτικής» κυριαρχεί το αβέβαιο αποτέλεσμα της μάχης, παρά την όποια πιθανή τακτική μαεστρία. Μόνο μέσα από τα τακτικά αποτελέσματα μπορούν τα μέσα της στρατηγικής να γίνουν διαθέσιμα. Ανεξάρτητα από την έκταση του τελικού αποτελέσματος «Κάθε στρατηγικός συνδυασμός στηρίζεται μόνο στα τακτικά αποτελέσματα είτε αυτά παράγονται με αιματηρό είτε με αναίμακτο τρόπο. Τα τακτικά αποτελέσματα είναι το πραγματικό θεμελιώδες υπόστρωμα του τελικού αποτελέσματος» [19]. Ο Κλαούζεβιτς αναγνωρίζει την προτεραιότητα της σχέσης «στρατηγικής-τακτικής» από τη σχέση «τακτικής-στρατηγικής» επειδή η πρώτη οδηγεί στο τελικό αποτέλεσμα, το οποίο μπορεί να διαφέρει σε έκταση άλλα όχι σε είδος.

Με απλά λόγια η χρήση των τακτικών αποτελεσμάτων είναι σημαντικότερη από την επιλογή των μαχών. Το τακτικό αποτέλεσμα είναι πραγματικό ενώ η επιλογή των μαχών δυνητική και εξαρτώμενη από τα αποτελέσματα που επιτεύχθηκαν. Ένας ιδεώδης στρατηγός θα ρωτούσε « Εάν είμαι επιτυχημένος στο πεδίο της μάχης, ποια θα πρέπει να είναι η πρώτη χρήση της νίκης μου;». Σύμφωνα με τον Κλαούζεβιτς «Ο σκοπός που πρέπει να επιτευχθεί δίνει την απάντηση σε αυτήν την ερώτηση και δείχνει τη φυσική κατεύθυνση για το χτύπημα του» [20]. Είναι αναγκαίο να βλέπουμε από το όλον του πολέμου προς την τακτική διαμέσου της στρατηγικής και όχι ανάποδα.

Γι΄ αυτό, τα μέσα της στρατηγικής είναι κάτι ευρύτερο από τα τακτικά αποτελέσματα από μόνα τους γιατί η χρήση τους είναι αυτή που έχει την ιδιαίτερη σημασία: «Συνδυάζοντας αυτούς τους παράγοντες με το αποτέλεσμα μιας μάχης, η στρατηγική προσφέρει σε αυτό το αποτέλεσμα και κατά συνέπεια στη μάχη, μια ιδιάζουσα σημασία, της αποδίδει έναν ειδικό σκοπό» [21]. Οι μάχες που θα διεξάγει η τακτική προσδιορίζονται από τη στρατηγική και περιορίζονται από το πλαίσιο του πολέμου, ενώ η εξάρτηση της στρατηγικής από την τακτική είναι δεδομένη εξ ορισμού.

Από τα παραπάνω καταλαβαίνουμε την έμφαση όταν ο Κλαούζεβιτς εξηγεί «Αυτή η ιδιάζουσα σημασία της μάχης βρίσκεται στη ψυχή της στρατηγικής και δεν θα κουραστούμε να επαναλαμβάνουμε ότι στη στρατηγική η επόμενη κίνηση προέρχεται από τη συνολική θέαση του πολέμου των δύο πλευρών» [22]. Αν και υπάρχουν πολλές πιθανές διατάξεις που οι στρατιωτικές δυνάμεις μπορούν να λάβουν για να δώσουν μία μάχη (τακτική), η στρατηγική βλέπει μόνο ένα αποτέλεσμα. Το στρατηγικό αποτέλεσμα όμως είναι υπό την αίρεση των μυριάδων συνδυασμών της τακτικής και «της συνολικής θέασης του πολέμου» που αλλάζει την ερμηνεία αυτού που έχει συμβεί. Μία επιπλέον περιπλοκή είναι αυτή: «Στη στρατηγική δεν υπάρχει νίκη» υπάρχει μόνο «επιτυχία» [23]. Ο Κλαούζεβιτς συνεχίζει «Από τη μία πλευρά, η στρατηγική επιτυχία είναι η ευνοϊκή προετοιμασία της τακτικής νίκης· όσο μεγαλύτερη είναι αυτή η στρατηγική επιτυχία τόσο λιγότερο αμφίβολη θα είναι η νίκη στη διάρκεια της μάχης. Από την άλλη πλευρά, η στρατηγική επιτυχία συνίσταται στη γνώση της χρησιμοποίησης της αποκτηθείσης νίκης» [24]. Η στρατηγική εξαρτάται από την προετοιμασία, τη δυνατότητα και τη μορφή που θα έχει η τακτική σύγκρουση (γεγονότα πριν τη μάχη) αλλά και από τη χρήση του αποτελέσματος της μάχης (σχεδόν) ανεξάρτητα από τον τρόπο που αυτή διεξήχθη · η αλληλεξάρτηση στρατηγικής διττότητας και τακτικής μοναδικότητας.

Όταν ο πόλεμος αποτυγχάνει να φτάσει σε κάποια λογική κατάληξη η τακτική και η στρατηγική αναδύονται ως διαφορετικές οντότητες. Όμως παρά τους διαφορετικούς εσωτερικούς νόμους της καθεμίας υπάρχει μια αναγκαία σύνδεση που στηρίζεται στη μάχη. Με αυτήν την προσέγγιση η σχέση στρατηγικής-τακτικής αναδύεται ισχυρότερη η δυναμική όμως είναι αντίστροφη. Δύο αντίπαλοι αντιδρούν χωρίς να περιμένουν τον άλλον να ενεργήσει για να το κάνουν. Και οι δύο ενεργούν και αντιδρούν ανεξάρτητα από τον άλλον και όμως η αντίδραση τους εξαρτάται από τον άλλο. Έτσι είναι η τακτική και η στρατηγική. Καμία δεν περιμένει από την άλλη να οριοθετήσει τις πιθανότητες της, μόνο η ολιστική αντίληψη του πολέμου και ο σκοπός του είναι αναγκαίος. Λάβετε υπόψη και ότι «Το πολεμικό σχέδιο περιλαμβάνει ολόκληρη την πολεμική πράξη, που χάρη σ΄ αυτό γίνεται ενιαία επιχείρηση, και πρέπει να έχει ένα μόνο καθοριστικό τελικό αντικειμενικό σκοπό, μέσα στον οποίο θα έχουν συγχωνευτεί όλοι οι επιμέρους σκοποί» [25].

Μόνο κατανοώντας ορθά το πλαίσιο μέσα στο οποίο χρησιμοποιούνται τα μέσα προς επίτευξη των σκοπών υπάρχει η δυνατότητα να επιτευχθούν τακτικές νίκες και στρατηγικές επιτυχίες. Στο μυαλό του διοικητή η στρατηγική και η τακτική απορροφούνται και συνυπάρχουν, συνυπάρχουν μέσα στο πολεμικό σχέδιο που προβλέπει τις μάχες, το κρίσιμο στοιχείο που συνδέει και εξηγεί τη στρατηγική, τη τακτική και τη σχέση τους.  

Σημειώσεις

[1] Καρλ φον Κλαούζεβιτς «Περί Πολέμου» μτφ. Συνταγματάρχου J.J. Graham (Νέα Υόρκη: Barnes & Noble, Inc., 2004) σελ. 76. Στη μτφ. Των Howard & Paret το μεγαλύτερο μέρος της φράσης δεν έχει αλλαχθεί εκτός από το τμήμα «inner laws» (εσωτερικοί νόμοι) που παρατίθεται ως «inherent laws» (έμφυτοι νόμοι). Όχι μόνον το «inherent laws» είναι ισχυρότερο από το «inner laws», αλλά με τη χρήση της φράσης «inherent laws» ο αναγνώστης δεν προδιατίθεται για το ότι υπάρχουν διαφορετικοί θεωρητικοί περιορισμοί στη στρατηγική και στη τακτική ώστε τελικά αυτές να ακολουθούν τους δικούς τους, διαφορετικούς, νόμους. Καρλ φον Κλαούζεβιτς «Περί Πολέμου» μτφ. Michael Howard και Peter Paret (Princeton: Princeton University Press, 1976), σελ. 132. [Στμ: Η ελληνική απόδοση της φράσης λήφθηκε από: Καρλ φον Κλαούζεβιτς «Περί του Πολέμου» μτφ. Νατάσας Ξεπουλιά (Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις ΒΑΝΙΑΣ, 1999) σελ. 127].

[2] Φυσικά, είναι πιθανό να αμφισβητήσει κανείς την εγκυρότητα του ορισμού του Κλαούζεβιτς, αλλά τότε δεν μπορούν να αξιολογηθούν τα αποτελέσματα που προκύπτουν από αυτόν και ειδικότερα η σχέση στρατηγικής και τακτικής. Αντί να απορρίψει κανείς τον ορισμό του Κλαούζεβιτς είναι περισσότερο παραγωγικό να τον αξιοποιήσει για να εμβαθύνει την κατανόηση του.

[3] Κλαούζεβιτς (2004), σελ. 3 [Στμ: Για την ελληνική απόδοση Κλαούζεβιτς (1999) σελ. 31].

[4] ό.π. σελ. 70. (Στμ: Για την ελληνική απόδοση ό.π. σελ. 119).

[5] ό.π. (Στμ: Για την ελληνική απόδοση ό.π. εκτός από τη λέξη «συμπλοκές» που αντικατέστησα με τη λέξη «μάχες»).

[6] ό.π. σελ. 200.

[7] ό.π. σελ. 31. (Στμ: Για την ελληνική απόδοση ό.π. σελ. 70 εκτός από τη λέξη «συμπλοκή» που αντικατέστησα με τη λέξη «μάχη»).

[8] ό.π. σελ. 70. (Στμ: Για την ελληνική απόδοση ό.π. σελ. 119 εκτός από τη λέξη «συμπλοκών» που αντικατέστησα με τη λέξη «μαχών»).

[9] ό.π. σελ. 71. (Στμ: Για την ελληνική απόδοση ό.π. σελ. 119 εκτός από τις λέξεις «συμπλοκή/ών» που αντικατέστησα με τις λέξεις «μάχη/ών»).

[10] ό.π. σελ. 88. (Στμ: Για την ελληνική απόδοση ό.π. σελ. 143).

[11] ό.π. (Στμ: Για την ελληνική απόδοση ό.π. εκτός από τη λέξη «σύρραξη» που αντικατέστησα με τη λέξη «μάχη»).

[12] Είναι αποδεκτό, αν και ο Κλαούζεβιτς δεν εξερευνεί αυτή την πιθανότητα,  ότι η ήττα σε κάποια μάχη μπορεί να είναι στρατηγικά επιθυμητή και να εξυπηρετεί τον ευρύτερο σκοπό του πολέμου. Πιθανόν κάτι τέτοιο να επιδιωχθεί για λόγους παραπλάνησης αν και δεν είναι πολύ πιθανό. Σε κάθε περίπτωση η τακτική νίκη δεν είναι πάντα αναγκαία (εκτός φυσικά από την ιδεατή περίπτωση όπου ο πόλεμος συνίσταται σε μόνο μία δράση).

[13] Ο Κλαούζεβιτς σημειώνει ότι ακόμη και το «αποτέλεσμα» δεν είναι αναγκαστικά τελικό γιατί εξαρτάται από το πώς το εκλαμβάνει η κάθε πλευρά. ό.π. σελ. 576.

[14] ό.π. σελ. 86. (Στμ: Για την ελληνική απόδοση ό.π. σελ. 140).

[15] ό.π. σελ. 439.

[16] ό.π. σελ. 415.

[17] ό.π. σελ. 172-173.

[18] Τακτική χωρίς στρατηγική είναι ασύνδετες ενέργειες χωρίς αποφασιστικές μάχες.

[19] ό.π. σελ. 410.

[20] ό.π. σελ. 626.

[21] ό.π. σελ. 89. (Στμ: Για την ελληνική απόδοση ό.π. σελ. 145 εκτός από τη λέξη «συμπλοκή» που αντικατέστησα με τη λέξη «μάχη»).

[22] ό.π. σελ. 576.

[23] ό.π. σελ. 379. (Στμ: Για την ελληνική απόδοση ό.π. σελ. 281).

[24] ό.π. (Στμ: Για την ελληνική απόδοση ό.π. εκτός από τη λέξη «συμπλοκής» που αντικατέστησα με τη λέξη «μάχης»).

[25] ό.π. σελ. 666. (Στμ: Για την ελληνική απόδοση ό.π. σελ. 324).