Η Εισβολή στην Πολωνία (V): Ο Εχθρός προ των Πυλών!

Führungspanzer IV και Panzer IV κατά την εισβολή στην Πολωνία. ΠΗΓΗ

Η γαλλική στρατιωτική ηγεσία είχε εκτιμήσει ότι οι Πολωνοί θα μπορούσαν να κρατήσουν για τρεις με τέσσερις μήνες σε μια γερμανική επίθεση. Όμως, μόλις την έβδομη μέρα της εκστρατείας τα γερμανικά άρματα βρίσκονταν στα περίχωρα της Βαρσοβίας. Το πώς συνέβη αυτό εξιστορείται παρακάτω.

Η κύρια γερμανική επίθεση

Η Ομάδα Στρατιών Νότου ήταν ο μεγαλύτερος σχηματισμός κατά τη γερμανική εισβολή στην Πολωνία. Διέθετε τρεις στρατιές,

• την 8^η (General der Infanterie Johannes Blaskowitz),
• τη 10^η (General der Artillerie Walther von Reichenau),
• τη 14^η (Generaloberst Wilhelm List)

και δύναμη 886.000 ανδρών [1]. Διοικητής της Ομάδας Στρατιών ήταν ο Generaloberst Gerd von Rundstedt και επιτελάρχης ο Generalleutnant Erich von Manstein. Το στρατηγείο της Ομάδας Στρατιών εγκαταστάθηκε στη Nysa (Neiße).

Ο διοικητής της Ομάδας Στρατιών (αριστερά) με τους διοικητές της 10^ης (κέντρο) και της 8^ης Στρατιάς (δεξιά). ΠΗΓΗ

Η 10^η Στρατιά είχε την κύρια προσπάθεια ολόκληρης της γερμανικής εκστρατείας, γι΄ αυτό και της είχε διατεθεί το μεγαλύτερο μέρος των τεθωρακισμένων μονάδων. Η αποστολή της Στρατιάς ήταν να επιτεθεί στον άξονα Opole (Oppeln) – Siedlce και να έρθει σε επαφή με την 3^η Στρατιά που ενεργούσε από τον βορά. Το Siedlce βρίσκεται 80 χλμ. ανατολικά της Βαρσοβίας.

Για να εκτελέσει την αποστολή της η Στρατιά διέθετε πέντε σώματα στρατού:

• IV Σώμα Στρατού
• ΧI Σώμα Στρατού
• ΧΙV Σώμα Στρατού (Μηχανοκίνητο)
• ΧV Σώμα Στρατού (Μηχανοκίνητο)
• ΧVΙ Σώμα Στρατού (Μηχανοκίνητο)

Τα ΧV και ΧVΙ Μηχανοκίνητα Σώματα Στρατού ήταν η αιχμή του δόρατος της Στρατιάς. 

Οι άξονες επιθέσεως των XVI και XV ΣΣ (Μ/Κ). ΠΗΓΗ: χάρτης: US Army (1942), ίδια επεξεργασία

Το ΧVΙ Σώμα Στρατού (Μηχ.)

Διοικητής του XVI ΣΣ (Μ/Κ) ήταν ο General der Kavallerie Erich Hoepner και επιτελάρχης ο Oberst (i.G.) Ferdinand Heim. Η αποστολή του Σώματος ήταν να ηγηθεί της επίθεσης της 10^ης Στρατιάς, να καταστρέψει τις εχθρικές δυνάμεις που θα αντιμετώπιζε και να αποκόψει τους υποχωρούντες πολωνικούς σχηματισμούς δυτικά του Βιστούλα. Για να εκπληρώσει την αποστολή του το Σώμα διέθετε τέσσερις μεραρχίες:

• 1^η Τεθωρακισμένη Μεραρχία (Generalleutnant Friedrich Kirchner)
• 4^η Τεθωρακισμένη Μεραρχία (Generalmajor Georg-Hans Reinhardt)
• 14^η Μεραρχία Πεζικού (Generalleutnant Peter Weyer)
• 31^η Μεραρχία Πεζικού (Generalleutnant Rudolf Kaempfe)

Όπως φαίνεται το Σώμα ήταν κατά 50% μηχανοκίνητο. Η συνολική δύναμη σε άρματα μάχης του Σώματος ήταν [2]:

Η δύναμη σε άρματα μάχης του XVI ΣΣ (Μ/Κ). ΠΗΓΗ

Το ΧV ΣΣ (Μ/Κ), του General der Infanterie Hermann Hoth, ανέλαβε να καλύψει το ανατολικό πλευρό του Hoepner. Η αποστολή του  ήταν να καταλάβει την ορεινή περιοχή Łysa Góra.

Η πολωνική άμυνα

Το πολωνικό σχέδιο ενεργείας στον κεντρικό τομέα. ΠΗΓΗ: χάρτης: US Army (1942), ίδια επεξεργασία

Η ιδέα ενεργείας της πολωνικής άμυνας στον κεντρικό τομέα ήταν:

• να προβληθεί αντίσταση πλησίον των συνόρων, για όσο αυτό θα ήταν εφικτό,
• στη συνέχεια οι μονάδες θα συμπτύσσονταν στην ενδιάμεση και μερικώς οχυρωμένη τοποθεσία στον ποταμό Warta (Warthe)
• στο τέλος γενική σύμπτυξη στον ποταμό Βιστούλα όπου θα διεξάγονταν η κύρια αμυντική μάχη.

Η πολιτική προϋπόθεση για την επιτυχία του παραπάνω σχεδίου ήταν ότι οι Γάλλοι θα τιμούσαν την υπόσχεση τους και εντός δύο εβδομάδων από την έναρξη της εισβολής θα επιτίθονταν στη Γερμανία.

Η στρατιωτική προϋπόθεση ήταν ότι ο πολωνικός στρατός μπορούσε να δώσει αυτές τις δύο εβδομάδες. Για να το κάνει αυτό θα έπρεπε:

• να δώσει αγώνα στις δύο τοποθεσίες επιβραδύνσεως χωρίς να εμπλακεί στενά με τον εχθρό,
• να κινηθεί με ασφάλεια και ταχύτητα μεταξύ των διαδοχικών τοποθεσιών χωρίς να υπερκεραστεί από τους Γερμανούς,
• να εγκατασταθεί με τον όγκο των δυνάμεων του ανέπαφο στην τελική τοποθεσία στον ποταμό Βιστούλα.

Ο πολωνικός στρατός είχε με επιτυχία διεξάγει έναν πόλεμο κινήσεων απέναντι στους Σοβιετικούς το 1919-21, κατά τη διάρκεια του οποίου το πολωνικό ιππικό έφτασε μέχρι το Κίεβο. Όμως, ο γερμανικός στρατός του 1939 ήταν ένας πολύ διαφορετικός αντίπαλος από τον προ εικοσαετίας Κόκκινο Στρατό.

Η Στρατιά Łódż

Juliusz Rómmel. ΠΗΓΗ

Η πολωνική στρατιωτική ηγεσία είχε ορθά διαγνώσει ότι η γερμανική κύρια προσπάθεια θα εφαρμόζονταν στον άξονα Σιλεσία – Βαρσοβία. Εκεί τοποθέτησε τη Στρατιά Łódż του Υποστράτηγου Juliusz Rómmel. H Στρατιά αυτή είχε την αποστολή:

• να αμυνθεί ισχυρά στην τοποθεσία συνόρων,
• να συμπτυχθεί σε προετοιμασμένες θέσεις στον ποταμό Warta και να δώσει αγώνα,
• να συμπτυχθεί στον Βιστούλα και να αναλάβει το μέτωπο μεταξύ Βαρσοβίας και Dęblin.

Για να εκτελέσει την αποστολή της η Στρατιά διέθετε τέσσερις μεραρχίες πεζικού και δύο ταξιαρχίες ιππικού. Κάθε ταξιαρχία ιππικού διέθετε ένα θωρακισμένο τάγμα, Συγκεκριμένα, στη Στρατιά Łódż, η Ταξιαρχία Ιππικού Wolynska διέθετε το 21^ο Θωρακισμένο Τάγμα και η Kresowa το 61^ο . Κάθε θωρακισμένο τάγμα διέθετε οκτώ θωρακισμένα αυτοκίνητα wz.34 και δεκατρείς τανκέτες ΤΚ-3/ΤΚS. Επίσης στη Στρατιά υπήρχαν πέντε ανεξάρτητες ίλες αναγνωρίσεως, με 13 τανκέτες η κάθε μία που είχαν διατεθεί στις μεραρχίες πεζικού. 

Η διάταξη των Στρατιών Łódż και Prusy. ΠΗΓΗ: χάρτης: US Army (1942), ίδια επεξεργασία

Η Στρατιά Prusy

Πίσω από τη Στρατιά Łódż ήταν ανεπτυγμένη η στρατηγική εφεδρεία του πολωνικού στρατού η Στρατιά Prusy του Στρατηγού Stefan Dąb-Biernacki. Η Στρατιά διέθετε έξι μεραρχίες πεζικού και μία ταξιαρχία ιππικού. Επίσης διέθετε την 1^η και 2^η Επιλαρχίες Ελαφρών Αρμάτων που ήταν εξοπλισμένες με 49 άρματα 7ΤΡ η κάθε μία. Το 7ΤΡ ήταν πολωνικής κατασκευής προερχόμενο από το βρετανικό Vickers Mk. E Type Β. Ήταν εξοπλισμένο με πυροβόλο των 37 χλστ. Ακόμη η Ταξιαρχία Ιππικού Wileńska διέθετε το 33^ο Θωρακισμένο Τάγμα με 13 τανκέτες TKS. Κατά τη διάρκεια των επιχειρήσεων που ακολούθησαν η Στρατιά δεν κατόρθωσε να ολοκληρώσει την επιστράτευση της εξαιτίας και των γερμανικών αεροπορικών επιδρομών στους κόμβους συγκοινωνιών.

Πολωνικά άρματα μάχης 7ΤΡ. ΠΗΓΗ

Η επίθεση του XVI ΣΣ {Μ/Κ)

Τα χαράματα της 1^ης Σεπτεμβρίου οι μονάδες του Σώματος ξεκίνησαν από τους χώρους εξορμήσεως τους στο Kluczbork (Kreuzburg). Δεν συνάντησαν ιδιαίτερες δυσκολίες εκτός από τη μάχη στη Mokra όπου η Ταξιαρχία Ιππικού Wołyńska κράτησε με επιτυχία τις θέσεις της απέναντι στην 4^η Τεθωρακισμένη Μεραρχία κατά τη διάρκεια της ημέρας. Όμως η 1^η ΤΘΜ υπερκέρασε τη Mokra και η Wołyńska αποσύρθηκε τη νύχτα. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα η επαφή της Στρατιάς Łódż με τη Στρατιά Kraków που ήταν αναπτυγμένη νοτιότερα να χαθεί.

Στις 2 Σεπτεμβρίου οι τεθωρακισμένες αιχμές του Σώματος έφτασαν στον ποταμό Warta και η 1^η ΤΘΜ εξασφάλισε μία άθικτη γέφυρα σε αυτόν. Τα γερμανικά άρματα πέρασαν τη γέφυρα παρά την επίθεση της πολωνικής αεροπορίας με αεροσκάφη Ρ.23 Karas. Έτσι, έγινε από πολύ νωρίς φανερό ότι ο πολωνικός στρατός δεν θα μπορούσε να επιβάλλει τον επιχειρησιακό του ρυθμό στους Γερμανούς.

Στις 3 Σεπτεμβρίου οι τεθωρακισμένες μονάδες του Hoepner βρίσκονταν στο Radomsko αιφνιδιάζοντας τις πολωνικές μονάδες που προωθούνταν για να λάβουν θέσεις στον Warta. Η ενδιάμεση τοποθεσία ήταν πλέον χαμένη υπόθεση και η επιχείρηση θα μετατρέπονταν σε αγώνα δρόμου για τον Βιστούλα.

Στις 5 Σεπτεμβρίου η εμπροσθοφυλακή του Hoepner έφτασε στο Piotrkow. Εκεί η πολωνική 19^η Μεραρχία Πεζικού αντεπιτέθηκε με την υποστήριξη της 2^ης Επιλαρχίας Ελαφρών Αρμάτων. Στη μάχη που ακολούθησε τα 7ΤΡ κατέστρεψαν 17 γερμανικά άρματα χάνοντας μόνο δύο δικά τους. Όμως η Στρατιά Prusy δεν μπορούσε να ανακόψει τη γερμανική επίθεση. Ο αρχιστράτηγος του πολωνικού στρατού Στρατάρχης Rydz-Śmigły διέταξε γενική σύμπτυξη στην τελική τοποθεσία. Εξαιτίας της γερμανικής πίεσης οι μεραρχίες της Στρατιάς Łódż υποχώρησαν προς τα βόρεια ενώ οι μεραρχίες της Στρατιάς Prusy προς τα ανατολικά. Αυτό δημιούργησε ένα χάσμα στην πολωνική άμυνα μπροστά από τη Βαρσοβία. Ο Hoepner είδε το κενό και αποφάσισε να το εκμεταλλευτεί.

Την ίδια ημέρα το Σώμα του Hoth που εξασφάλιζε το ανατολικό πλευρό του Hoepner βρισκόταν στο Chęciny.

Η κατάσταση στον τομέα της 10^ης Στρατιάς την 6^η Σεπτεμβρίου. Μπροστά από το XVI ΣΣ (Μ/Κ) δημιουργήθηκε ένα κενό στην πολωνική διάταξη που οδηγούσε απευθείας στη Βαρσοβία. ΠΗΓΗ: χάρτης: US Army (1942), ίδια επεξεργασία

Οι δύο γερμανικές Τεθωρακισμένες Μεραρχίες ρίχτηκαν στο κενό που είχε δημιουργηθεί και έφτασαν στο Tomaszów Mazowiecki στις 6 Σεπτεμβρίου. Ο δρόμος για την πολωνική πρωτεύουσα ήταν ανοιχτός. Η 4^η ΤΘΜ κατέλαβε τη Rawa Mazowiecka στις 7 Σεπτεμβρίου και το απόγευμα της επομένης ήταν στα περίχωρα της Βαρσοβίας, στην Ochota. Η 1^η ΤΘΜ ακολούθησε μία περισσότερο ανατολική πορεία, κατέλαβε τη διάβαση επί του Βιστούλα στην Góra Kalwaria και ακολουθώντας τη δυτική όχθη του ποταμού το απόγευμα της 8^ης Σεπτεμβρίου ήταν στα νότια της Βαρσοβίας. Εκείνη τη στιγμή οι δύο Μεραρχίες Πεζικού του Σώματος βρίσκονταν 70 μίλια πίσω.

Η τελική προέλαση των δύο ΤΘΜ προς τη Βαρσοβία. ΠΗΓΗ: χάρτης, ίδια επεξεργασία

Στις 7 Σεπτεμβρίου βλέποντας ότι η πρωτεύουσα σύντομα θα αποκόπτονταν ο Rydz-Śmigły αποφάσισε να μετακινήσει το αρχηγείο του στο Brest (Brest-Litovsk).

Στις 8 Σεπτεμβρίου το XV ΣΣ (Μ/Κ) κατέλαβε το Radom και το Zwoleń στον Βιστούλα και απέκοψε την οδό υποχώρησης τεσσάρων πολωνικών μεραρχιών.

Η επίθεση στη Βαρσοβία

Ο Hoepner επιχείρησε να εισέλθει στη Βαρσοβία με ότι δυνάμεις είχε διαθέσιμες. Στις 07:00 της 9^ης Σεπτεμβρίου, μετά από προπαρασκευαστικά πυρά πυροβολικού, το 35^ο Σύνταγμα Αρμάτων της 4^ης ΤΘΜ υποστηριζόμενο από μηχανοκίνητο πεζικό εισήλθε στην πόλη. Τα γερμανικά άρματα δέχθηκαν σφοδρά αντιαρματικά πυρά ενώ συνάντησαν οδοφράγματα και ναρκοθετημένους δρόμους. Το πεζικό καθηλώθηκε από πυρά πολυβόλων και δεν μπόρεσε να ακολουθήσει τα άρματα. Η γερμανική επίθεση έφτασε μέχρι το σιδηροδρομικό σταθμό αλλά οι Πολωνοί αγωνίστηκαν με κάθε μέσο επιτιθέμενοι στα γερμανικά άρματα με μπουκάλια βενζίνης από κελάρια, παράθυρα και ταράτσες. Οι εισβολείς αποκρούστηκαν και κινδύνεψαν να αποκοπούν μέσα στην πόλη. Όταν έπεσε ο ήλιος αποσύρθηκαν στους χώρους εξορμήσεως τους στα δυτικά προάστια όπου το 35^ο Σύνταγμα είχε 57 λειτουργικά άρματα από τα 120 με τα οποία ξεκίνησε την ημέρα [3]. Ο Hoepner αποφάσισε να περιμένει την άφιξη των μεραρχιών πεζικού.

Άρματα και πεζικό της 4^ης ΤΘΜ μέσα στη Βαρσοβία. ΠΗΓΗ

Ανατολικότερα, στο Radom, το Σώμα του Hoth σε συνδυασμό με τις μεραρχίες πεζικού που το ακολουθούσαν κύκλωσαν τέσσερις πολωνικές μεραρχίες που συμπτύσσονταν προς τον Βιστούλα. Παρά τις επανειλημμένες προσπάθειες των Πολωνών να σπάσουν τον κλοιό αυτό δεν έγινε δυνατό και στις 12 Σεπτεμβρίου 60.000 στρατιώτες παραδόθηκαν.

Με την ταχεία κίνηση των Σωμάτων του Hoepner και του Hoth κάθε δυνατότητα των Πολωνών να εγκαταστήσουν ένα νέο αμυντικό μέτωπο στον Βιστούλα κατέρρευσε. Μετά το πέρας της πρώτης εβδομάδας η γερμανική επίθεση στην Πολωνία έλαβε τον χαρακτήρα καταδίωξης.

Παρατηρήσεις: Guderian και Hoepner

Erich Hoepner (1889-1944) ΠΗΓΗ

Το ΧVΙ Σώμα Στρατού (Μηχ.) περιείχε την ισχυρότερη δύναμη αρμάτων μάχης που είχε διατεθεί μέχρι τότε σε έναν διοικητή για να εκπληρώσει την αποστολή του. Έχει ενδιαφέρον να μελετήσουμε τις θεωρητικές αρχές υπό την επίδραση των οποίων η δύναμη αυτή ενήργησε. Εδώ, θα περιοριστούμε να εξετάσουμε τη σχέση της επιχείρησης που διεξήγαγε το Σώμα με τις αντιλήψεις που αναπτύχθηκαν από τον Guderian στο βιβλίο του «Achtung-Panzer!», το οποίο έχουμε παρουσιάσει ήδη. Λεπτομερής έκθεση του γερμανικού τρόπου ενεργείας θα υπάρξει σε μελλοντική ανάρτηση.

Σύμφωνα με όσα εξέθεσε ο Guderian η τεθωρακισμένη δύναμη διαρρηγνύει την εχθρική τοποθεσία και στη συνέχεια κατευθύνεται με ταχύτητα και αποφασιστικότητα στο εχθρικό βάθος ώστε να εμπλέξει και να νικήσει την εχθρική στρατηγική εφεδρεία.

Το Σώμα του Hoepner έκανε ακριβώς αυτό. Διέρρηξε την πολωνική άμυνα στα σύνορα και στη συνέχεια, χωρίς να εμπλακεί με την εκκαθάριση της τοποθεσίας, εισχώρησε στο στρατηγικό βάθος του αντιπάλου, κατανίκησε τη στρατηγική εφεδρεία των Πολωνών, τη Στρατιά Prusy, και φτάνοντας στον Βιστούλα επέτυχε τον στρατιωτικό σκοπό της εκστρατείας, δηλαδή την αποκοπή των πολωνικών μεραρχιών στο δυτικό τμήμα της χώρας όπου με τη συμβολή των γερμανικών μεραρχιών πεζικού θα κυκλώνονταν και θα καταστρέφονταν.

Ο Guderian στο έργο του είχε προσδιορίσει τις παρακάτω αρχές για τη χρησιμοποίηση των τεθωρακισμένων:

• κατάλληλο έδαφος
• αιφνιδιασμός
• συγκεντρωτική χρησιμοποίηση

Κατάλληλο έδαφος. Εκτός από κάποια δασωμένα τμήματα που υπήρχαν στα σύνορα η πολωνική πεδιάδα που οδηγούσε στη Βαρσοβία ήταν άριστο έδαφος για τις μονάδες αρμάτων. Μειονέκτημα αποτελούσε, ιδίως για τα τροχοφόρα οχήματα, το φτωχό οδικό δίκτυο.

Αιφνιδιασμός. Η γερμανική επίθεση δεν αιφνιδίασε στρατηγικά τους Πολωνούς αλλά το πέτυχε αυτό επιχειρησιακά και τακτικά. Η μάχες για τη διάσπαση της εχθρικής άμυνας δεν χαρακτηρίστηκαν από μακρές προπαρασκευές πυροβολικού ενώ αμέσως μετά την εισχώρηση η 1^η και 4^η ΤΘΜ κινήθηκαν δυναμικά στο βάθος αδιαφορώντας για την ασφάλεια των πλευρών τους ή καλύτερα εμπιστευόμενες την ασφάλεια των πλευρών τους σε αυτή την ίδια την ταχυκινησία τους. Αυτός ο τρόπος ενεργείας δεν ήταν αναμενόμενος από τους Πολωνούς και ανέτρεψε πλήρως τον επιχειρησιακό σχεδιασμό τους.

Συγκεντρωτική χρησιμοποίηση. Συνολικά οι μονάδες των γερμανικών τεθωρακισμένων διατέθηκαν σε τεθωρακισμένες και ελαφρά θωρακισμένες μεραρχίες και δεν διασκορπίστηκαν στο πεζικό. Ο Hoepner χρησιμοποίησε τις δύο τεθωρακισμένες μεραρχίες του συγκεντρωτικά για να επιτύχει αποφασιστικά αποτελέσματα και άφησε στις μεραρχίες πεζικού το έργο της εκκαθάρισης των θέσεων που τα τεθωρακισμένα είχαν παρακάμψει, της ασφάλειας των γραμμών ανεφοδιασμού και της περίσφιγξης των πολωνικών δυνάμεων που είχαν αποκοπεί.

Το XVI ΣΣ (Μ/Κ) είχε τα χαρακτηριστικά ενός κόσμου σε μετάβαση. Διέθετε σε μεγάλο αριθμό το πλέον σύγχρονο μέσο διεξαγωγής του χερσαίου πολέμου, το άρμα μάχης, αλλά ήταν και κατά 50% μη μηχανοκίνητο. Είχε την απαραίτητη ελευθερία ενεργείας για να επιδιώξει έναν στρατηγικό σκοπό σε βάθος αλλά δεν είχε αυτονομηθεί πλήρως από ένα υψηλότερο και περισσότερο δυσκίνητο κλιμάκιο διοικήσεως. Σε κάθε περίπτωση οι ενέργειες του Σώματος επιβεβαίωσαν τη ρήση του Guderian ότι τα τεθωρακισμένα θα ήταν το όπλο της απόφασης.

Σημειώσεις

[1] Zaloga (2002). σ. 22

[2] Jentz (1996). σ. 90

[3] ό.π. σ. 96

Σχετικές αναρτήσεις

Η Εισβολή στην Πολωνία (Ι): Οι Στρατιωτικοί Σκοποί των Αντιπάλων

Η Εισβολή στην Πολωνία (ΙΙ): Ο Αγώνας στον «Πολωνικό Διάδρομο»

Η Εισβολή στην Πολωνία (ΙΙI): Η Επίθεση από την Ανατολική Πρωσία

Η Εισβολή στην Πολωνία (ΙV): Η Μάχη της Mokra

Η Εισβολή στην Πολωνία (VI): Ένας Πολωνός «Άσσος» των Τεθωρακισμένων