Το Σοβιετικό Δόγμα Διεξαγωγής Επιθετικών Επιχειρήσεων

Σκοπός του άρθρου είναι να παρουσιάσει το σοβιετικό στρατιωτικό δόγμα όπως αυτό είχε διαμορφωθεί στα τέλη της δεκαετίας του ΄70 και στις αρχές της δεκαετίας του ΄80 και ειδικότερα ό,τι αφορούσε τη διεξαγωγή επιθετικών επιχειρήσεων στην κεντρική Ευρώπη.

Ο πόλεμος στη σοβιετική στρατηγική σκέψη

Η σοβιετική στρατιωτική θεωρία εδράζονταν σε δύο πυλώνες: την ενότητα πολιτικής και πολέμου και την πρωτεύουσα θέση των παραγόντων «σταθερής επενέργειας».

Η σοβιετική θεωρία προέκυψε από τις μελέτες του Λένιν πάνω στον Κλαούζεβιτς. Ο Λένιν γνώριζε ότι στην πολιτική υπήρχαν συγκρούσεις, αλλά δεν έφταναν όλες οι συγκρούσεις στη χρήση ένοπλης βίας.  Έτσι, το ειδοποιό γνώρισμα του πολέμου ήταν η χρήση ένοπλής βίας. Αφού οι συγκρούσεις ήταν πολιτικής φύσεως ο ένοπλος αγώνας ήταν το εργαλείο της πολιτικής σε συνθήκες πολέμου. [1]

Μετά τον Β΄ Π.Π. ο Στάλιν ανέπτυξε τη θέση ότι οι παράγοντες που επενεργούν σε βάθος χρόνου είναι και αυτοί που αποφασίζουν την έκβαση ενός πολέμου. [2] Οι παράγοντες αυτοί ήταν κοινωνικοί, οικονομικοί, ηθικοί και ιδεολογικοί. Τυχαία η παροδικά γεγονότα, όπως ο αιφνιδιασμός που πέτυχαν οι Γερμανοί το καλοκαίρι του 1941 ή το μονοπώλιο των ατομικών όπλων για μερικά χρόνια από τους Αμερικανούς, δεν μπορούσαν στο τέλος να είναι αποφασιστικά.

Επειδή στους παράγοντες σταθερής επενέργειας το κομμουνιστικό σύστημα υπερείχε επέπρωτο να κερδίσει και στον πόλεμο. Έτσι, ο πόλεμος, ο οποίος θα αποτελούσε συνέχεια της κομμουνιστικής πολιτικής, όφειλε να διεξάγεται επιθετικά λόγω της υπεροχής αυτής της πολιτικής στους παράγοντες σταθερής επενέργειας, οι οποίοι εγγυόνταν τη νομοτελειακή νίκη του κομμουνιστικού συστήματος πάνω στο αντιδραστικό καπιταλιστικό σύστημα. 

Η αναγκαιότητα μαζικών χερσαίων δυνάμεων προέκυπτε από το ότι οι πολιτικοί σκοποί της Σοβιετικής Ένωσης θα επιτυγχάνονταν όχι μονό με τη συντριβή των αντίπαλων ενόπλων δυνάμεων αλλά και με την κατάληψη του εχθρικού εδάφους, την οποία προφανώς μόνον ο στρατός ξηράς θα μπορούσε να αναλάβει.

Η σοβιετική στρατιωτική σκέψη έκανε διάκριση μεταξύ: στρατιωτικού δόγματος, στρατιωτικής επιστήμης και στρατιωτικής τέχνης. [3]

Το στρατιωτικό δόγμα ήταν οι επίσημα αποδεκτές αντιλήψεις που περιέγραφαν τους τρόπους και τα μέσα για την επίτευξη στρατιωτικών σκοπών που υπηρετούν πολιτικούς στόχους. Το δόγμα καθόριζε τη δομή των δυνάμεων, τη διάθεση των πόρων και την κατεύθυνση της βιομηχανικής έρευνας.

Η στρατιωτική επιστήμη ήταν η μελέτη και ανάλυση των ψυχολογικών και υλικών φαινομένων που σχετίζονται με τη μάχη και από την οποία μπορούσαν να προέλθουν πρακτικές προτάσεις για την επίτευξη της νίκης. Αντίθετα από το δόγμα η στρατιωτική επιστήμη χαρακτηρίζονταν από αντιτιθέμενες απόψεις και διάλογο γιατί μέσα στο πλαίσιο της μπορούσαν να αναπτύσσονται υποθέσεις που τελικά δεν θα ενσωματώνονταν στο δόγμα. Η στρατιωτική επιστήμη περιέκλειε οτιδήποτε είχε σχέση με τον ένοπλο αγώνα.

Η στρατιωτική τέχνη ήταν το σπουδαιότερο πεδίο της στρατιωτικής επιστήμης και αποτελούσε τη βάση της στρατηγικής, της επιχειρησιακής τέχνης και της τακτικής. Ήταν η θεωρία και η πρακτική της διεξαγωγής της ένοπλης σύγκρουσης. Οι αρχές της στρατιωτικής τέχνης ήταν οι βασικές ιδέες για την οργάνωση και διεξαγωγή των μαχών, των επιχειρήσεων και του πολέμου. Η στρατιωτική τέχνη εφαρμόζονταν σε τρία διαφορετικά αλλά αλληλεξαρτώμενα επίπεδα της στρατιωτικής δραστηριότητας:

• Στο στρατηγικό επίπεδο που αφορούσε το εθνικό επίπεδο ή το επίπεδο του θεάτρου επιχειρήσεων.
• Στο επιχειρησιακό επίπεδο που αφορούσε τα Μέτωπα και τις Στρατιές.
• Στο τακτικό επίπεδο που αφορούσε τη Μεραρχία και κάτω.

Η σκέψη που επιβάλλονταν να βασανίζει τους διοικητές ήταν πως θα μετέτρεπαν γρήγορα μία τακτική νίκη σε επιχειρησιακή επιτυχία.

Προτεραιότητα στις συμβατικές επιχειρήσεις

Τη δεκαετία του ΄70 οι διαμορφωτές της σοβιετικής στρατηγικής έφτασαν, σε μεγάλο βαθμό, στο συμπέρασμα ότι ένας πυρηνικός πόλεμος δεν μπορούσε να κερδηθεί από κανέναν και γι΄ αυτό δεν μπορούσε να αποτελέσει βιώσιμο μέσο επιδίωξης πολιτικών σκοπών. [4] Ήδη, από το 1972 ο Μπρέζνιεφ προσπάθησε να έρθει σε κάποια συμφωνία με τον Νίξον για τη «μη πρώτη χρήση» πυρηνικών όπλων. Αν και κάτι τέτοιο δεν επετεύχθη, το 1973 (ή ΄74) η κεντρική επιτροπή του ΚΚΣΕ εξέδωσε ντιρεκτίβα σύμφωνα με την οποία η Σοβιετική Ένωση θα έπρεπε να σχεδιάζει την πολεμική της προετοιμασία με την υπόθεση ότι δεν θα χρησιμοποιούσε πρώτη πυρηνικά όπλα. [5]

Ταυτόχρονα, άρχισε να φαίνεται περισσότερο πιθανή η περίπτωση μιας εξολοκλήρου συμβατικής εκστρατείας στην Ευρώπη. Αυτό θα μπορούσε να συμβεί εάν το ΝΑΤΟ αιφνιδιάζονταν και η επίθεση επιτύγχανε γρήγορα τους σκοπούς της, οπότε, σε συνδυασμό με το μέγεθος του σοβιετικού πυρηνικού οπλοστασίου, οι ΗΠΑ μπορεί να αποτρέπονταν από το να χρησιμοποιήσουν τα στρατηγικά τους όπλα για μια υπόθεση που θα ήταν ήδη χαμένη. [6]

Οι μείζονες σχηματισμοί των σοβιετικών χερσαίων δυνάμεων

Το Θέατρο Επιχειρήσεων (TVD – Teatr Voennykh Deistvii) ήταν επίπεδο διοικήσεως και γεωγραφική οντότητα. Οι Σοβιετικοί θεωρούσαν ότι οι κύριες επιχειρήσεις στον πόλεμο θα διεξάγονταν στο επίπεδο του Θεάτρου Επιχειρήσεων. Κάθε Θέατρο Επιχειρήσεων περιλάμβανε έναν ή περισσότερους στρατηγικούς άξονες. Ο στρατηγικός άξονας ήταν ένας ευρύς γεωγραφικός διάδρομος που οδηγούσε στα διοικητικά, βιομηχανικά και οικονομικά κέντρα του αντιπάλου.

Το Μέτωπο ήταν ο μεγαλύτερος σχηματισμός του σοβιετικού στρατού στο πεδίο της μάχης. Συγκροτούνταν μόνο στον πόλεμο. Η σύνθεση και το μέγεθος του ποικίλε ανάλογα με την αποστολή. Ήταν αντίστοιχο της Ομάδας Στρατιών και συνήθως αποτελούνταν από τρεις με πέντε Στρατιές μαζί με την ανάλογη αεροπορία.

Η Στρατιά Συνδυασμένων Όπλων ήταν ο βασικός τύπος Στρατιάς του σοβιετικού στρατού. Μία τυπική Στρατιά Συνδυασμένων Όπλων περιλάμβανε δύο με τέσσερις Μηχανοκίνητες Μεραρχίες Τυφεκιοφόρων και μία ή δύο Μεραρχίες Αρμάτων μαζί με όλα τα μέσα υποστηρίξεως ΔΜ και μάχης.

Η Στρατιά Αρμάτων ήταν βασικό στοιχείο του Μετώπου. Περιλάμβανε δύο με τέσσερις Μεραρχίες Αρμάτων και μία η δύο Μηχανοκίνητες Μεραρχίες Τυφεκιοφόρων μαζί με όλα τα μέσα υποστηρίξεως ΔΜ και μάχης.

Οι επιθετικές επιχειρήσεις στη σοβιετική στρατιωτική σκέψη

Η βασική σοβιετική αρχή για τον χερσαίο πόλεμο ήταν η βίαιη, συνεχής και βαθιά επιθετική ενέργεια. Μηχανοκίνητες και τεθωρακισμένες δυνάμεις υποστηριζόμενες από την αεροπορία θα έπαιρναν την πρωτοβουλία από την έναρξη των εχθροπραξιών, θα εισχωρούσαν στις εχθρικές άμυνες και θα προωθούνταν βαθιά και αποφασιστικά στα μετόπισθεν του εχθρού.

Οι επιθετικές επιχειρήσεις γίνονταν αντιληπτές ως ενέργειες ενός από τους παρακάτω τύπους:

• Επίθεση εναντίον εχθρού που αμύνεται
• Επίθεση εναντίον εχθρού που επιτίθεται (Μάχη εκ συναντήσεως)
• Επίθεση εναντίον εχθρού που υποχωρεί (Καταδίωξη)

Η επίθεση σε βάθος κατέστη αναγκαία από την αντίστοιχη κλιμάκωση σε βάθος της άμυνας που έγινε δυνατή με την ανάπτυξη των μηχανοκίνητων και αεροπορικών μέσων. Έτσι, όπλα και δυνάμεις του αμυνόμενου που βρίσκονταν μακριά από τη γραμμή επαφής μπορούσαν να απειλήσουν άμεσα τον επιτιθέμενο και θα έπρεπε να εξουδετερωθούν με την ίδια ταχύτητα και αποφασιστικότητα όπως και οι εν επαφή δυνάμεις. Οι σοβιετικοί θεωρητικοί κατέληξαν ότι ταυτόχρονες επιθέσεις με πυροβολικό και αεροπορία σε όλο το βάθος της άμυνας συνδυασμένες με σχηματισμούς ελιγμού που θα εισχωρούσαν στην αμυντική περιοχή και θα κατευθύνονταν γρήγορα και δυναμικά στο επιχειρησιακό βάθος του αντιπάλου ήταν η καλύτερη προοπτική για την επιτυχία. Η εκτέλεση αυτής της ταχείας και σε βάθος επιχείρησης απαιτούσε στενό συντονισμό των μονάδων ελιγμού, του πυροβολικού και της αεροπορίας.

Για να εκτελεστεί η επιχείρηση σε βάθος με επιτυχία η χερσαία δύναμη έπρεπε να διατηρεί υψηλότατο ρυθμό προώθησης. Με τον ρυθμό οι Σοβιετικοί δεν εννοούσαν μόνο την ταχύτητα αλλά και την ευελιξία και την επιθετικότητα που απαιτείται ώστε να δημιουργούνται ευκαιρίες και στη συνέχεια να οικοδομείται το επόμενο πλεονέκτημα πάνω στο προηγούμενο. Για να επιτευχθεί αυτό υιοθέτησαν τη μέθοδο της κλιμάκωσης των δυνάμεων τους. Οι δυνάμεις μπορούσαν να κατανέμονται σε 1^ο κλιμάκιο, 2^ο κλιμάκιο, εφεδρεία συνδυασμένων όπλων, ειδικές εφεδρείες και Ομάδα Επιχειρησιακού Ελιγμού. Η κατανομή σε 1^ο και 2^ο κλιμάκιο έβρισκε εφαρμογή από το Τάγμα μέχρι το Μέτωπο.

Το 1^ο κλιμάκιο ήταν η κύρια δύναμη της επίθεσης και περιείχε το μεγαλύτερο μέρος της διαθέσιμης μαχητικής ισχύος. Οι αποστολές του 1^ου κλιμακίου ήταν:

• Εισχώρηση στην αμυντική τοποθεσία.
• Συνέχιση της επίθεσης.

Στις δυνάμεις του 2^ου κλιμακίου ανατίθονταν αποστολές από την αρχή, όπως και στις δυνάμεις του 1^ου κλιμακίου και αυτές μπορούσαν να είναι:

• Εκμετάλλευση της επιτυχίας του 1^ου κλιμακίου.
• Καταδίωξη.
• Καταστροφή δυνάμεων που το 1^ο κλιμάκιο έχει προσπεράσει.
• Αντικατάσταση ή ενίσχυση του 1^ου κλιμακίου.

Οι δυνάμεις του 2^ου Κλιμακίου επιδιώκεται να κινούνται σε κατευθύνσεις διαφορετικές του 1^ου. 

ΠΗΓΗ: FM 100-2-1

Οι δυνάμεις του 2^ου κλιμακίου ήταν ανεπτυγμένες κατά πλάτος και ακολουθούσαν το 1^ο κλιμάκιο σε απόσταση τέτοια ώστε αφενός μεν να μπορούν να επέμβουν έγκαιρα αφετέρου δε να έχουν αρκετό χώρο για να ελιχθούν. Εισέρχονταν στη μάχη μέσα από τα κενά που είχε δημιουργήσει το 1^ο κλιμάκιο ή γύρω από τα πλευρά του. Η επιδίωξη ήταν να μην διέρχονται οι δυνάμεις του 2^ου κλιμακίου μέσα από τις δυνάμεις του 1^ου.

Και τα δύο κλιμάκια διοικούνταν από τον ίδιο διοικητή συνδυασμένων όπλων. Οι δυνάμεις του 2^ου κλιμακίου χρησιμοποιούνταν για να ενισχύσουν την επιτυχία και όχι την αποτυχία. Ο σκοπός σε όλα τα επίπεδα ήταν να μεταφέρουν τη μάχη γρήγορα και δυναμικά στο βάθος του αντιπάλου και γι΄ αυτό ο διοικητής ενέπλεκε το 2^ο κλιμάκιο με τρόπο ώστε να επιτευχθεί αυτός ο στόχος.

Το σύστημα αυτό δεν ήταν άκαμπτο αλλά εξαρτώταν από τις δυνατότητες του αμυνόμενου. Όταν ο αμυνόμενος ήταν αδύναμος τότε ο σοβιετικός σχηματισμός επιτίθονταν με ένα, μόνο, ισχυρό κλιμάκιο ώστε να τον σαρώσει σε όλο του το μέτωπο, και τηρούνταν μια σχετικά μικρή εφεδρεία.

Η εφεδρεία συνδυασμένων όπλων αποτελούνταν από άρματα, μηχανοκίνητο πεζικό και πυροβολικό. Η διαφορά της εφεδρείας συνδυασμένων όπλων με το 2^ο κλιμάκιο ήταν ότι το 2^ο κλιμάκιο είχε συγκεκριμένη αποστολή από την έναρξη της επιχείρησης ενώ η εφεδρεία λάμβανε την αποστολή της ανάλογα με την εξέλιξη του αγώνα. Όταν η επίθεση γινόταν με ένα κλιμάκιο η εφεδρεία θα χρησιμοποιούνταν για να εκμεταλλευτεί την επιτυχία. Όταν η επίθεση γίνονταν με δύο κλιμάκια τότε η εφεδρεία θα είχε μέγεθος περίπου το 1/9 της συνολικής δύναμης. Αυτή η εφεδρεία χρησιμοποιούνταν βασικά για την παροχή ασφαλείας.

Οι ειδικές εφεδρείες ήταν δυνάμεις μηχανικού, Α-Τ ή ΡΒΧ.

Όταν ο εχθρός δεν είχε σημαντικές επιχειρησιακές εφεδρείες τότε το 2^ο κλιμάκιο μπορούσε όλο ή μέρος του να έχει τη μορφή της Ομάδας Επιχειρησιακού Ελιγμού (Operational Maneuver Group – OMG). Η OMG ήταν μία επιχειρησιακού επιπέδου καταδρομική δύναμη που αντικαθιστούσε ή συμπλήρωνε το 2^ο κλιμάκιο. Διέφερε από αυτό στο ότι αναμένονταν να φτάσει σε αντικειμενικούς σκοπούς σε μεγαλύτερο βάθος και να συντηρηθεί για περισσότερο χρόνο χωρίς πρόσθετη βοήθεια. Η OMG σχηματίζονταν από το Μέτωπο ή τη Στρατιά.

Παρακάτω θα παρουσιαστούν βασικές απόψεις για τις επιθετικές επιχειρήσεις του Μετώπου, της Στρατιάς, της Μεραρχίας και του Συντάγματος σε μη πυρηνικές συνθήκες.

Η επίθεση του Μετώπου

Στις επιθετικές επιχειρήσεις αποστολή του Μετώπου ήταν να καταλάβει ζωτικά πολιτικά και οικονομικά κέντρα και ταυτόχρονα να καταστρέψει τις εχθρικές στρατιωτικές δυνάμεις που τα υπερασπίζονταν. Η επίθεση του περιλάμβανε συντονισμένα, επαναλαμβανόμενα και έντονα χτυπήματα σε όλο το βάθος των εχθρικών δυνάμεων. Πάνω απ΄ όλα όμως σκοπός της επίθεσης του σοβιετικού Μετώπου ήταν να καθυστερήσει ή να αποτρέψει την κλιμάκωση του πολέμου σε ανταλλαγή τακτικών πυρηνικών χτυπημάτων με την έγκαιρη κατάληψη ή καταστροφή των αντίστοιχων μέσων του αντιπάλου.   

Το Μέτωπο επιτίθονταν σε ζώνη πλάτους περίπου 350 χλμ. και η επίθεση του περιλάμβανε τρεις φάσεις:

Η αρχική φάση της επιχείρησης απαιτούσε την εισχώρηση στην αμυντική περιοχή του αντιπάλου και την εξουδετέρωση ή καταστροφή του στην περιοχή που προσδιορίζονταν ως «τακτικό βάθος». Αυτό το βάθος εκτείνονταν μέχρι και τις εφεδρείες των μεραρχιών που αμύνονταν μπροστά.

Η επακόλουθη φάση απαιτούσε την εξουδετέρωση ή καταστροφή εκείνων των εχθρικών μονάδων που βρίσκονται στην περιοχή που ονομάζονταν «άμεσο επιχειρησιακό βάθος». Σε αυτή την περιοχή βρίσκονταν οι εφεδρείες του εχθρικού σώματος στρατού. Όταν το Μέτωπο ήταν οργανωμένο σε δύο κλιμάκια με το 2^ο κλιμάκιο ως δύναμη εκμεταλλεύσεως τότε οι εχθρικές εφεδρείες στο επίπεδο της ομάδας στρατιών ή του θεάτρου επιχειρήσεων θα έπρεπε να τύχουν επίθεσης.

Η τελική φάση της επίθεσης έρχονταν με την κατάληψη από το Μέτωπο των βιομηχανικών, πολιτικών και οικονομικών κέντρων και την εξουδετέρωση των όποιων υπόλοιπών εχθρικών δυνάμεων.

Σκοποί της επίθεσης του Μετώπου και αντίστοιχα βάθη.
ΠΗΓΗ: FM 100-2-1

Η επίθεση του Μετώπου θα ξεκινούσε με μία μαζική αεροπορική επιχείρηση. Οι βασικοί σκοποί αυτής της επιχείρησης ήταν δύο: να προσβληθούν τα πυρηνικά όπλα του αντιπάλου που βρίσκονταν στο θέατρο επιχειρήσεων και να αποκτηθεί η αεροπορική υπεροχή. Της χερσαίας επίθεσης θα προηγούνταν μαζικός βομβαρδισμός από το πυροβολικό των στρατιών του 1^ου κλιμακίου.  Η αεραποβατική επιχείρηση του Μετώπου θα εκτοξευόταν είτε από την αρχή της επίθεσης ή αργότερα μετά την επίτευξη της αεροπορικής υπεροχής. Η αεραποβατική δύναμη θα είχε μέγεθος συντάγματος ή μεραρχίας και θα συνενώνονταν αργότερα με τις προελαύνουσες χερσαίες δυνάμεις, πιθανόν με την OMG.

Η σοβιετική επίθεση χαρακτηρίζονταν από υψηλό ρυθμό. Αναμένονταν ότι μπορούσε να διατηρηθεί ένας ρυθμός 50 χλμ. την ημέρα υπό οποιεσδήποτε συνθήκες. Αυτό θα πρέπει να γίνει αντιληπτό ως μέσος όρος, καθώς αναμένονταν να είναι μικρότερος όταν δίνονταν αγώνας για τη διάσπαση της αμυντικής περιοχής και μεγαλύτερος όταν η εισχώρηση είχε επιτευχθεί.

Αναμένονταν ακόμη ότι το 2^ο κλιμάκιο του Μετώπου δεν θα είχε να αντιμετωπίσει εχθρικές δυνάμεις σε οργανωμένες αμυντικές θέσεις. Η εκτίμηση ήταν ότι μετά από δύο με πέντε μέρες επιχειρήσεων οι οργανωμένες αμυντικές θέσεις που βρίσκονταν μπροστά θα είχαν σαρωθεί και η μάχη θα είχε μεταφερθεί στο εχθρικό βάθος.

Βάθη σκοπών και αντίστοιχοι χρόνοι επίτευξης τους.
ΠΗΓΗ: FM 100-2-1

Ως ένας πολύ γενικός κανόνας οι Στρατιές Συνδυασμένων Όπλων αναμένονταν στο 1^ο κλιμάκιο του Μετώπου και οι Στρατιές Αρμάτων στο 2^ο ή στην εφεδρεία ή στην OMG. Η Στρατιά Αρμάτων θα μπορούσε να βρίσκεται στο 1^ο κλιμάκιο εάν υπήρχε η εκτίμηση ότι ο αμυνόμενος δεν κατείχε ισχυρές θέσεις. 

Η OMG του Μετώπου συγκροτούνταν με βάση την αποστολή και είχε προορισμό να ενεργήσει βαθιά στα μετόπισθεν του εχθρού και να καταλάβει κρίσιμους αντικειμενικούς σκοπούς πριν ακόμη το 2^ο κλιμάκιο εμπλακεί στον αγώνα. Η OMG του Μετώπου μπορούσε να εμπλακεί στον αγώνα πριν ακόμη ο άμεσος σκοπός του Μετώπου (το πίσω όριο του εχθρικού ΣΣ) είχε επιτευχθεί.

Η αποστολή της OMG ήταν να επιδράμει στα εχθρικά μετόπισθεν όσο το δυνατόν ενωρίτερα και να καταστρέψει πυρηνικά όπλα, μέσα αεράμυνας, σταθμούς διοικήσεως, να καταλάβει αεροδρόμια, συγκοινωνιακούς κόμβους ή να διακόψει γραμμές ανεφοδιασμού. 

Η OMG του Μετώπου είχε μέγεθος Στρατιάς και θα προέρχονταν από δυνάμεις που θα διέθετε το Θέατρο Επιχειρήσεων (TVD). Το αν το Μέτωπο θα συγκροτούσε OMG εξαρτώταν, κατά κύριο λόγο, από την εκτίμηση που υπήρχε για τις δυνατότητες του αμυνόμενου. Οι παράγοντες που συνηγορούσαν υπέρ της συγκρότησης της ήταν εάν το αμυντικό σύστημα του αντιπάλου δεν είχε βάθος ή ο εχθρός δεν διέθετε ισχυρές εφεδρείες ή η ετοιμότητα στην οποία βρίσκονταν ήταν χαμηλή.

Η επίθεση της Στρατιάς

Η στρατιά του 1^ου κλιμακίου ενός Μετώπου, φυσιολογικά, είχε αποστολή να φτάσει στο εχθρικό άμεσο επιχειρησιακό βάθος δηλαδή στα μετόπισθεν του εχθρικού σώματος στρατού. Η Στρατιά Συνδυασμένων Όπλων είχε 2- 4 Μηχανοκίνητες Μεραρχίες Τυφεκιοφόρων και 1 – 2 Μεραρχίες Αρμάτων. Η Στρατιά Αρμάτων είχε 2 – 4 Μεραρχίες Αρμάτων και 1 – 2 Μηχανοκίνητες Μεραρχίες Τυφεκιοφόρων.

Το μέτωπο της επίθεσης μίας στρατιάς ήταν 60 – 100 χλμ. Το 1^ο κλιμάκιο της στρατιάς περιείχε το μεγαλύτερο μέρος της μαχητικής της ισχύος. Οι ακολουθούσες δυνάμεις μπορεί να περιλάμβαναν:

• Το 2^ο κλιμάκιο ή την εφεδρεία συνδυασμένων όπλων.
• Την OMG.
• Ειδικές εφεδρείες.

Όταν η στρατιά σχημάτιζε δικιά της OMG ο όγκος των δυνάμεων της κατανέμονταν μεταξύ του 1^ου κλιμακίου και της OMG. Εάν ο αμυνόμενος δεν ήταν ισχυρός τότε η στρατιά επιτιθόταν σε ένα κλιμάκιο, ακολουθούμενο από μία εφεδρεία συνδυασμένων όπλων και ίσως μία OMG. Εάν ο αμυνόμενος ήταν ισχυρός τότε η στρατιά επιτίθονταν με δύο κλιμάκια ώστε να διατηρήσει την ορμή της επίθεσης.

Το 1^ο και το 2^ο κλιμάκιο ενεργούσαν συντονισμένα για να καταστρέψουν τις εχθρικές δυνάμεις. Το 2^ο κλιμάκιο της στρατιάς φυσιολογικά εμπλέκονταν μετά την κατάληψη των άμεσων αντικειμενικών σκοπών. Εάν η στρατιά συγκροτούσε OMG θα την ενέπλεκε από την πρώτη μέρα των επιχειρήσεων.

Μία η περισσότερες μεραρχίες του 1^ου κλιμακίου ενεργούσαν στον άξονα της κύριας προσπάθειας της στρατιάς με αποστολή τη διάρρηξη της τοποθεσίας. Οι άλλες Μεραρχίες του 1^ου κλιμακίου εκτελούσαν υποβοηθητικές της κύριας επιχειρήσεις. 

Η Στρατιά Συνδυασμένων Όπλων του παραδείγματος αποτελείται από 3 Μ/Κ Μεραρχίες Τυφεκιοφόρων (ΜΜΤ), 1 Μεραρχία Αρμάτων (ΜΑ) και 1 Σύνταγμα Αρμάτων (ΣΑ). Η ΚΠ της Στρατιάς είναι στον άξονα (1). Το μέτωπο της Στρατιάς θα ήταν περίπου 60 χλμ. Η OMG ενεργεί στο βάθος του άξονα (1).                 ΠΗΓΗ: FM 100-2-1

Τα συντάγματα του 1^ου κλιμακίου των μεραρχιών του 1^ου κλιμακίου της στρατιάς επιτίθονταν από φάλαγγα πορείας με τη μέγιστη δυνατή ταχύτητα για να εισέλθουν όσο βαθύτερα γίνονταν στην αμυντική περιοχή του εχθρού και να εκμεταλλευτούν τυχόν επίτευξη αιφνιδιασμού και αποδιοργάνωσης. Τα συντάγματα του 2^ου κλιμακίου των μεραρχιών του 1^ου κλιμακίου της στρατιάς εκμεταλλεύονταν τις καλύτερες εισχωρήσεις που είχαν επιτευχθεί στο τακτικό βάθος του αντιπάλου.

Το 2^ο κλιμάκιο της στρατιάς, ή η εφεδρεία συνδυασμένων όπλων, φυσιολογικά είχε το μέγεθος μίας μεραρχίας και ακολουθούσε το 1^ο κλιμάκιο ανεπτυγμένο κατά πλάτος. Ανάλογα με την εξέλιξη της μάχης και την αποστολή του ο διοικητής της στρατιάς θα ενέπλεκε την ακολουθούσα δύναμη στον προσφορότερο τόπο και χρόνο.

Η σοβιετική επίθεση χαρακτηρίζονταν από αιφνιδιασμό, ταχύτητα και επιδίωξη να προληφθούν οι ενέργειες του αμυνομένου. Έτσι εάν διαπιστώνονταν ότι οι αμυντικές θέσεις δεν είχαν οργανωθεί ακόμη θα επιδιώκονταν με κάποιες μονάδες του 1^ου κλιμακίου να αποκτηθούν πλεονεκτήματα πριν η εχθρική άμυνα προλάβει να ισχυροποιηθεί. Αυτό θα γίνονταν με ενισχυμένες επιλαρχίες αρμάτων που θα εισέδυαν από πολλές κατευθύνσεις τη νύχτα πριν την επίθεση, και κινούμενες με τη μεγαλύτερη δυνατή ταχύτητα θα επιδίωκαν να καταλάβουν εδάφη τακτικής σημασίας μέσα στην αμυντική περιοχή του αντιπάλου. Η ενέργεια αυτή μπορεί να συνδυάζονταν με αεροκίνηση δυνάμεως τάγματος. Ο σκοπός της επιχείρησης ήταν να αποσαρθρωθεί το αμυντικό σύστημα του αντιπάλου και να διανοιχθούν πολλαπλές δίοδοι για τις δυνάμεις του 1^ου κλιμακίου. Επιπλέον υπήρχε η εκτίμηση ότι η ταχεία ανάμιξη φίλιων και εχθρικών δυνάμεων θα απέτρεπε την προσφυγή του αντιπάλου στα τακτικά πυρηνικά όπλα.

Η OMG της στρατιάς μπορούσε να σχηματισθεί από τη φάση του σχεδιασμού της επιχείρησης ή κατά τη διάρκεια της εκτέλεσης της, εάν οι συνθήκες το ευνοούσαν. Είχε μέγεθος ενισχυμένης μεραρχίας και αναμένονταν να ενεργήσει εκατό και πλέον χιλιόμετρα μπροστά από τις άλλες μονάδες της στρατιάς

Η σχέση της OMG και του 2^ου κλιμακίου εξαρτιόταν από τη φύση της επιχείρησης. Εάν η OMG ενεργούσε (κατά πλάτος) μακριά από τον άξονα της κύριας προσπάθειας (ΚΠ) μπορεί οι ενέργειες της και αυτές του 2^ου κλιμακίου να μη συνδέονταν άμεσα. Εάν όμως ενεργούσε πάνω στον ίδιο άξονα, τότε το 2^ο κλιμάκιο μπορεί να απαιτούνταν να καταστρέψει δυνάμεις που είχαν παρακαμφθεί από την OMG ή να εξασφαλίσει τις γραμμές ανεφοδιασμού της.

Αντίθετα από το 2^ο κλιμάκιο η OMG ενεργούσε ως μία τεράστια καταδρομική δύναμη. Τυπικά της ανατίθονταν κάποιος τελικός σκοπός ή σκοποί αλλά αναμένονταν να αποδιοργανώσει ή να καταλάβει και άλλους σκοπούς καθ΄ οδόν ενώ θα απέφευγε την αποφασιστική εμπλοκή με ισχυρές εχθρικές δυνάμεις. 

Η επίθεση της Μεραρχίας

Η επίθεση εναντίον ενός εχθρού που αμύνεται μπορούσε να διεξαχθεί με δύο μεθόδους:

• Επίθεση από φάλαγγα πορείας.
• Επίθεση ενώ έχει αποκατασταθεί η επαφή.

Η επίθεση από φάλαγγα πορείας ήταν η προτιμώμενη μέθοδος. Οι υπομονάδες αναπτύσσονταν κατά πλάτος και λάμβαναν σχηματισμό επιθέσεως περίπου χίλια μέτρα πριν τις θέσεις του αντιπάλου. Οι Σοβιετικοί έβλεπαν τα παρακάτω πλεονεκτήματα στην επίθεση από φάλαγγα πορείας:

• Ο σχηματισμός μέχρι τότε δεν είχε εμπλακεί.
• Οι πιθανότητες επίτευξης αιφνιδιασμού αυξάνονταν.
• Υπήρχε μεγαλύτερη ευελιξία.
• Μειώνονταν η τρωτότητα από το εχθρικό πυροβολικό.
• Αυξάνονταν η ορμή.

Τα πλεονεκτήματα της επίθεση ενώ έχει αποκατασταθεί η επαφή ήταν:

• Επέτρεπε καλύτερη μελέτη του εχθρού και του εδάφους.
• Επέτρεπε την αρτιότερη οργάνωση πριν τη μάχη.
• Ήταν ευκολότερο να συντονιστούν το πυρ και ο ελιγμός.

Σκοποί της επίθεσης της σοβιετικής μεραρχίες και βάθη αυτών μέσα στην αμυντική διάταξη του αντιπάλου. ΠΗΓΗ: FM 100-2-1

Ο χώρος συγκεντρώσεως της Μεραρχίας βρίσκονταν 60 – 75 χλμ. μακριά από το εχθρικό ΠΟΤ και κάλυπτε μία περιοχή 300 – 600 τ. χλμ.

Οι μεραρχίες του 1^ου κλιμακίου, μίας στρατιάς, επιδίωκαν τακτικούς σκοπούς στο τακτικό βάθος του αντιπάλου, ενώ οι μεραρχίες του 2^ου κλιμακίου επιτύγχαναν επιχειρησιακούς σκοπούς στο επιχειρησιακό βάθος του αντιπάλου.

Μια πιθανή αποστολή για μία μεραρχία 1^ου κλιμακίου ήταν να εισχωρήσει στην αμυντική περιοχή μέχρι την περιοχή μετόπισθεν της αμυνόμενης ταξιαρχίας και να συνεχίσει μέχρι το πλήρες τακτικό βάθος, την περιοχή μετόπισθεν της εχθρικής μεραρχίας.

Η μεραρχία φυσιολογικά θα επιτίθονταν με το μεγαλύτερο μέρος της μαχητικής της ισχύος στο 1^ο κλιμάκιο ή μόνο με ένα ισχυρό κλιμάκιο. Μέσα στη ζώνη ενεργείας της η μεραρχία καθόριζε την ΚΠ της. Ένα ή δύο συντάγματα της μεραρχίας θα ενεργούσαν στην ΚΠ ενώ ένα άλλο σύνταγμα θα διεξήγαγε την υποστηρίζουσα επίθεση. Το σύνταγμα που αποτελούσε το 2^ο κλιμάκιο της μεραρχίας φυσιολογικά είχε την αποστολή να ακολουθεί επί της ΚΠ και να επιτεθεί σε ΑΝΣΚ σε μεγαλύτερο βάθος. Κανονικά η εμπλοκή του 2^ου κλιμακίου λάμβανε χώρα αφού ο άμεσος ΑΝΣΚ είχε επιτευχθεί.

Το 2^ο κλιμάκιο της μεραρχίας κινούνταν σε απόσταση 15 – 30 χλμ. πίσω από το 1^ο. 

Τυπική ιδέα ενεργείας επίθεσης σοβιετικής μηχανοκίνητης μεραρχίας.
ΠΗΓΗ: FM 100-2-1

Το μέτωπο ενός συντάγματος που ενεργούσε στην ΚΠ μπορούσε να είναι από μόλις 3 έως 8 χλμ. Εάν ο εχθρός θεωρούνταν αδύναμος η μεραρχία θα επιτίθονταν επί πολλών κατευθύνσεων χωρίς προφανή ΚΠ.

Τα Συντάγματα που βρίσκονταν στο 1^ο κλιμάκιο της μεραρχίας επιτίθονταν αναζητώντας αδύναμα σημεία και εισχωρούσαν όπου μπορούσαν, όσο πιο βαθιά μπορούσαν. Ο μέραρχος άφηνε τη μάχη να εξελιχθεί μέχρι να μπορέσει να καθορίσει ποια από τις εισχωρήσεις ήταν αυτή που του πρόσφερε τις καλύτερες προϋποθέσεις για να φτάσει στο εχθρικό βάθος. Τότε ενέπλεκε την εφεδρεία του μέσα από το κενό αυτής της εισχώρησης.

Η πρόκληση για τον αντίπαλο διοικητή σε αυτού του είδους την επίθεση ήταν να διατηρήσει τη συνοχή της αμυντικής του περιοχής και να μην εμπλέξει την εφεδρεία του πριν γίνει φανερή η σοβιετική ΚΠ.

Η επίθεση της Μεραρχίας μπορούσε να συνδυαστεί με αεροκίνηση δυνάμεως μεγέθους τάγματος σε βάθος μέχρι και 50 χλμ. από τη γραμμή επαφής. 

Η επίθεση του Συντάγματος

Στον σοβιετικό στρατό το σύνταγμα ήταν το μικρότερο κλιμάκιο συνδυασμένων όπλων.

Ένα σύνταγμα του 1^ου κλιμακίου μιας μεραρχίας είχε αποστολή να καταλάβει το ζωτικό έδαφος του αμυνόμενου τάγματος, να συνεχίσει την επίθεση μέχρι το πίσω όριο του αμυνόμενου τάγματος και να είναι έτοιμο να επιτεθεί στην περιοχή μετόπισθεν της αμυνόμενης ταξιαρχίας.

Ένα Μηχανοκίνητο Σύνταγμα Τυφεκιοφόρων είχε τρία Μηχανοκίνητα Τάγματα Τυφεκιοφόρων και μία Επιλαρχία Αρμάτων. Οι ίλες της Επιλαρχίας συνήθως διατίθονταν στα τρία Τάγματα. Ένα Σύνταγμα Αρμάτων είχε τρεις Επιλαρχίες Αρμάτων και ένα Μηχανοκίνητο Τάγμα ή Λόχο Τυφεκιοφόρων.

Το σύνταγμα επιτίθονταν με δύο ενισχυμένα τάγματα στο 1^ο κλιμάκιο και ένα ενισχυμένο τάγμα στο 2^ο κλιμάκιο. Επίσης το σύνταγμα θα μπορούσε να επιτεθεί και με τα τρία τάγματα σε ένα κλιμάκιο και έναν ή δύο λόχους εφεδρεία.

Η εφεδρεία Α-Τ ενός Μηχανοκίνητου Συντάγματος Τυφεκιοφόρων μπορούσε να είναι ένας Λόχος Α-Τ, ένας ουλαμός αρμάτων και ένα τμήμα μηχανικού.

Το μέσο μέτωπο της επίθεσης του συντάγματος ήταν 4 – 5 χλμ. ενώ η απόσταση μεταξύ των δύο κλιμακίων του 5 – 15 χλμ.

Το  Μηχανοκίνητο Σύνταγμα Τυφεκιοφόρων, όπως και το Σύνταγμα Αρμάτων, είχε μία Μοίρα Αμέσου Υποστηρίξεως (ΑΥ) οβιδοβόλων των 122 χλστ. Εάν το σύνταγμα βρίσκονταν στο 1^ο κλιμάκιο μιας μεραρχίας η Μοίρα ΑΥ ενισχύονταν από επιπλέον πυροβολικό.

Ενώ εκτελείτο η προπαρασκευή πυροβολικού το σύνταγμα προωθούνταν από τους χώρους συγκεντρώσεως του, που βρίσκονταν τουλάχιστον 20 χλμ. από τις εχθρικές θέσεις. Μόλις ο βομβαρδισμός τελείωνε οι υπομονάδες ελιγμού επιτίθονταν στις πλέον προωθημένες εχθρικές θέσεις.

Οι μονάδες αναπτύσσονταν σε σχηματισμούς τάγματος 8 – 12 χλμ. πριν από τις εχθρικές θέσεις, σε σχηματισμούς λόχου 4 – 6 χλμ. πριν από τις εχθρικές θέσεις και σε σχηματισμούς διμοιρίας 1 – 4 χλμ. πριν από τις εχθρικές θέσεις.

Τυπική διάταξη επίθεσης μηχανοκίνητου συντάγματος τυφεκιοφόρων.
ΠΗΓΗ: FM 100-2-1

Πιθανές δυσχέρειες των OMG

Η επιτυχία των OMG στηρίζονταν στη δυνατότητα τους να διατηρήσουν ένα πολύ υψηλό ρυθμό επιχειρήσεων, ώστε να αιφνιδιάζουν τις νατοϊκές δυνάμεις και να υπερισχύουν στις μάχες εκ συναντήσεως που θα έδιναν, χωρίς αν κατατρίβονται οι ίδιες. Το κατά πόσο, όμως, μπορούσαν πράγματι να το πετύχουν ήταν συζητήσιμο. [7]

Στα χαμηλότερα κλιμάκια του σοβιετικού στρατού η έλλειψη ευελιξίας ήταν γνωστή, όπως και η εξάρτηση τους από τον λεπτομερή σχεδιασμό. Έτσι, θα χρειάζονταν χρόνος για να σχεδιαστεί η σοβιετική επίθεση εξ αρχής και θα χρειάζονταν χρόνος για επανασχεδιασμό όταν αυτό θα απαιτούνταν. Ακόμη, η ταχύτητα με την οποία η OMG θα εισέρχονταν στον αγώνα εξαρτιώνταν και από την ευκολία με την οποία θα διέρχονταν διαμέσου των μονάδων του 1^ου κλιμακίου, και εκεί η ακαμψία του σοβιετικού συστήματος και η τάση λεπτομερείς διευθετήσεις μπορεί να έπαιζε τον ρόλο της.

Υποσημειώσεις

[1] Παναγιώτης Κονδύλης, Θεωρία του Πολέμου, (Αθήνα: Θεμέλιο, 1998), 318.

[2] ό.π., 326.

[3] U. S. Army, FM 100-2-1, The Soviet Army: Operations and Tactics (Washington, DC: 1984), 2-1.

[4] Mary C. FitzGerald, Marshal Ogarkov on Modern War: 1977-1985, (Alexandria, VA: CAN, 1986), 58.

[5] Nicole C. Evans, «A defensive orientation in Soviet and Russian strategic nuclear thought? The case of no-first-use», International Journal, Winter 2003-2004, 214.

[6] Sangho Lee, Deterrence and the Defense of Central Europe: The British Role from the Early 1980s to the End of the Gulf War (PhD Thesis, King’s College University of London, 1994), 112.

[7] ό.π., 126.