Αγώνες Μικρών Κλιμακίων στην Τσετσενία (VIII)

Ρώσοι στρατιώτες υψώνουν τη ρωσική σημαία στο Grozny στις 27 Φεβρουαρίου 2000.

Περίπτωση 8^η: Διαφεύγοντας από το Grozny, μέσα Φεβρουαρίου 2000

Τσετσένοι αντάρτες μεταφέρουν τραυματία στο 

Grozny τον Φεβρουάριο του 2000.

Καθώς ο ρωσικός κλοιός γύρω από το Grozny έσφιξε τον Ιανουάριο του 2000 η τσετσενική ηγεσία έπρεπε να αποφασίσει για πόσο καιρό θα άφηνε τον όγκο των δυνάμεων της εμπεπλεγμένο στην πρωτεύουσα. Στον Α΄ Πόλεμο οι Τσετσένοι μαχητές μπορούσαν να μπαίνουν και να βγαίνουν από το Grozny όποτε ήθελαν επειδή οι ρωσικές δυνάμεις δεν μπόρεσαν ή δεν ήθελαν να σφραγίσουν τις νότιες προσβάσεις της πρωτεύουσας. Όμως οι Ρώσοι τελικά έφτασαν στο συμπέρασμα ότι οι Τσετσένοι μπορούσαν να ξεκουράζουν, να ανεφοδιάζουν και να ανανεώνουν τις δυνάμεις τους μέσα απ΄ αυτόν τον διάδρομο και τον Ιανουάριο του 2000 απέκλεισαν του Τσετσένους μαχητές που βρίσκονταν μέσα στο Grozny.

Ο Isa (ψευδώνυμο) ισχυρίζεται ότι υπήρχαν περίπου 4.000 Τσετσένοι μαχητές στο Grozny τότε. «Υπήρχαν πολλές διαφορετικές μονάδες κι εγώ είχα περίπου 1.000 άνδρες υπό τη διοίκηση μου». Σύμφωνα με τον Isa «υπήρξε μία συνάντηση στην οποία συμμετείχαν οι ακόλουθοι Τσετσένοι ηγέτες: Aslambek ο νεώτερος, Shamil Basaev, Khamzat Galaev, Lecha Dudaev, Doku Umarov και εγώ. Αυτή ήταν η τελευταία μας συνάντηση πριν την αποχώρηση. Συναντηθήκαμε σ΄ ένα υπόγειο και αποφασίσαμε να φύγουμε από το Grozny».

Για τον Isa υπήρχαν ξεχωριστές οδηγίες. Ο Πρόεδρος Aslan Maskhadov, ο οποίος είχε ήδη εγκαταλείψει το Grozny, τον διέταζε να παραμείνει στην πόλη για να παραπλανήσει τους Ρώσους και στη συνέχεια να ενεργήσει ως οπισθοφυλακή των Τσετσένων που θα συμπτύσσονταν προς τις ορεινές τους βάσεις στα νότια. Ο isa διαμαρτυρήθηκε. «Είπα στον Maskhadov ότι είχαμε υποστεί πολλές απώλειες και ότι είχα πολλούς τραυματίες. Ο Maskhadov συναίνεσε και πρότεινε να αποσύρω τις περισσότερες μονάδες μου και να παραμείνω στο Grozny με 300 άνδρες ή τρία τάγματα. Έτσι, έπραξα όπως διατάχθηκα».

Ο Isa και οι τρεις μονάδες του έμειναν στην πόλη ενώ η υποχώρηση από το Grozny εξελίχθηκε σε μία από τις μελανότερες σελίδες της τσετσενικής εξέγερσης. Ένα μεγάλο τμήμα Τσετσένων μαχητών άφησε το Grozny κατευθυνόμενο ΝΔ, ακολουθώντας ένα στενό μονοπάτι κατά μήκος του ποταμού Sunzha, πέρα από τον οικισμό της Kirova [2]. Χιόνιζε για πολλές μέρες και το χιόνι είχε καλύψει το έδαφος κι έτσι οι Τσετσένοι μπήκαν μέσα σ΄ ένα ναρκοπέδιο. Πανικός επικράτησε ενώ οι Ρώσοι συνεγέρθηκαν κι έβαλλαν με πυροβολικό και όλμους στη μακριά τσετσενική φάλαγγα.  

Ο Shamil Basaev μεταφέρεται με φορείο. 

Οι Τσετσένοι έτρεχαν προς διάφορες κατευθύνσεις μέσα στο ναρκοπέδιο πολλαπλασιάζοντας τις απώλειες τους. Τελικά οι ηγέτες τους κατάφεραν να εξασκήσουν κάποιον έλεγχο και οδήγησαν τους μαχητές τους να κινηθούν σε μία κατεύθυνση αντί να τρέχει ο καθένας όπου ήθελε. Οι Τσετσένοι ηγέτες τέθηκαν στην κεφαλή των ανδρών τους και τους οδήγησαν με αποτέλεσμα 9 από τους 16 σημαντικούς διοικητές να σκοτωθούν. Ο Shamil Basaev  έχασε το πόδι του από το γόνατο και κάτω· ένας χειρούργος του έσωσε τη ζωή εγχειρίζοντας τον την επόμενη μέρα στο Alkhan-Yurt [3].

Ενώ οι υποχωρούντες Τσετσένοι προσπαθούσαν να γλιτώσουν από το ναρκοπέδιο ο Isa και οι 300 άνδρες του ήταν διασκορπισμένοι γύρω από την Kirova. O Isa είχε πέντε ή έξι υφιστάμενους διοικητές. Μία από τις μονάδες του αμύνονταν σε ένα εργοστάσιο χημικών κοντά στον Sunzha, μία άλλη στην Kirova και η τρίτη ήταν η οπισθοφυλακή της υποχωρούσας φάλαγγας. Πολλοί από τους άνδρες του ήταν ταγμένοι σε ένα εργοστάσιο παραγωγής ενέργειας. Η φάλαγγα των Τσετσένων πέρασε από εκεί καθώς έβγαινε από την πόλη και πριν μπει στο ναρκοπέδιο. Ο Isa είχε έξι αιχμάλωτους Ρώσους μαζί του, ένας εκ των οποίων ήταν Spetznaz.

«Αυτό που είχα καταλάβει ήταν ότι έπρεπε να μείνω εκεί. Κανένας μας δεν πίστευε ότι θα κατάφερνε να φύγει ζωντανός. Όλοι πιστεύαμε ότι θα πεθάνουμε εκεί. Έμεινα για να προσελκύσω το ρωσικό πυρ στις θέσεις μου. Έπρεπε να παραπλανήσω τους Ρώσους για να βοηθήσω τις άλλες τσετσενικές μονάδες να φύγουν από το Grozny».

Ρώσοι στρατιώτες στο Grozny στις 9/2/2000

Οι δυνάμεις του Isa δεν επεδίωκαν να εμπλακούν με τους Ρώσους. Προσπαθούσαν να κρατήσουν τις θέσεις τους, να τρώνε και να είναι υγιείς. «Δεν είχαμε αρκετή δύναμη για να επιτεθούμε. Κάποιος έπρεπε να κάνει το δόλωμα. Έτσι όπως τα έφερε η μοίρα ήμασταν εμείς». Όμως ο αγώνας μέσα σε κατοικημένο τόπο είναι πάντα ρευστός. «Υπήρχαν φορές που οι Ρώσοι έφταναν στα μετόπισθεν μας. Άλλες φορές εμείς ήμασταν στα μετόπισθεν τους. Ήμασταν, ας πούμε, 50 άνδρες που πολεμούσαμε και ξαφνικά βλέπαμε Ρώσους πίσω μας και Τσετσένους μπροστά μας. Υπήρχε σύγχυση».

Ο Isa έμεινε στο Grozny για περίπου τρεις βδομάδες. «Την 17^η μέρα μας είχαν τελειώσει τα πυρομαχικά και υπήρχε ελάχιστο φαγητό. Δεν είχαμε φάει για σχεδόν μία βδομάδα. Το μόνο που μπορούσαμε να κάνουμε ήταν να τρώμε χιόνι. Υπήρχαν 50 τραυματισμένοι μέσα στους οποίους ήμουν κι εγώ. Είχα τραυματιστεί από θραύσματα στο πόδι μου. Δεν είχαμε άλλη επιλογή. Στο τέλος συγκέντρωσα τους διοικητές μου και τους είπα ότι δεν μπορούσαμε να μείνουμε άλλο».

Οι πληροφοριακές επιχειρήσεις έπαιξαν κρίσιμο ρόλο στην ικανότητα του Isa να επιχειρεί μέσα στην πόλη όταν οι άλλες τσετσενικές μονάδες είχαν αποχωρήσει. «Έβγαινα στον ασύρματο και ζητούσα βοήθεια, έλεγα ότι χάνουμε τη μάχη, ότι τα πράγματα ήταν άσχημα. Έλεγα ότι θα διέφευγα από τη μία κατεύθυνση ή από την άλλη. Αφού τους είχα παραπλανήσει έτσι έβλεπα να μετακινούν μονάδες τους προς εκεί που είχα πει στον ασύρματο. Την ίδια στιγμή είχαμε ένα άλλο δίκτυο επικοινωνίας που οι Ρώσοι δυσκολεύονταν να αποκωδικοποιήσουν. Μπορούσαν να το αποκωδικοποιήσουν αλλά τους έπαιρνε μία με δύο ημέρες. Έτσι επικοινωνούσαμε μεταξύ μας».

Η εκστρατεία παραπληροφόρησης βοήθησε τον Isa στη διαφυγή του. «Οι Ρώσοι μας περίμεναν σε διαφορετικό μέρος. Δεν είχα πει σε κανέναν από τους δικούς μου, αξιωματικό ή στρατιώτη, ποιον δρόμο θα παίρναμε. Πήρα την απόφαση μόνος μου και μετά τους οδήγησα με τη βοήθεια του Αλλάχ». Όμως ο Isa βάδιζε σε τεντωμένο σχοινί. Έπρεπε να αποφύγει οπωσδήποτε την επαφή με τους Ρώσους αλλιώς κινδύνευε να κυκλωθεί και να εξοντωθεί. Την ημέρα πριν την αναχώρηση ο Isa άπλωσε τους άνδρες του και τους τοποθέτησε στις στέγες των ψηλότερων κτιρίων. Οι Ρώσοι γνώριζαν ότι στην περιοχή υπήρχαν Τσετσένοι και ανέπτυξαν μονάδες τους εκεί. Οι Τσετσένοι έμειναν κρυμμένοι για να μην εντοπιστούν και εξωθηθούν σε μάχη. «Πέρασαν ανάμεσα μας, πιθανόν νόμιζαν ότι είχαμε φύγει. Όταν οι Ρώσοι έφυγαν από την περιοχή το βράδυ διαφύγαμε».

Στις 00:30 ο Isa συγκέντρωσε τους άνδρες του και τους είπε ότι ήταν ώρα να φύγουν. Οι τραυματίες μοιράστηκαν σε πολλές ομάδες και τέθηκαν πίσω στη φάλαγγα. Ο Isa διάλεξε 25 στρατιώτες που ήταν «οι υγιέστεροι, οι σκληρότεροι, οι δυνατότεροι και τους έδωσε βαριά πολυβόλα. Μαζέψαμε ότι πυρομαχικά είχαμε και τα δώσαμε στους πολυβολητές». Στη συνέχεια τους οδήγησε έξω από την Kirova προς τον ποταμό Sunzha. «Δεν περίμενα να φτάσει κανένας από εμάς ζωντανός μέχρι εκεί», εξομολογήθηκε ο Isa. Πέρα από το ότι έπρεπε να περάσουν τον παγωμένο Sunzha, η νότια όχθη του οποίου ήταν ναρκοθετημένη, υπήρχαν τρεις διαδοχικές ρωσικές αμυντικές θέσεις. Ένα μηχανοκίνητο σύνταγμα πεζικού ήταν εγγύτερα στο ποτάμι, πίσω από αυτό ήταν ταγμένα θωρακισμένα οχήματα και πιο πίσω η Ταξιαρχία Εφόδου Tambov [4]. 

Η διάταξη των ρωσικών τμημάτων σε τρεις σειρές με το κόκκινο και η πορεία της τσετσενικής ομάδας με το μπλε. ΠΗΓΗ: Fangs of the Lone Wolf

«Ήμουν μπροστά με ένα τυφέκιο γιατί δεν είχα τη δύναμη να κουβαλήσω ένα πολυβόλο. Βάλαμε τους τραυματίες μας μέσα στη φάλαγγα και συνεχίσαμε». Όταν έφτασαν στο ποτάμι οι Τσετσένοι μπήκαν μέσα στο νερό και περπάτησαν κατά μήκος της φοράς του ρεύματος για περίπου ένα χιλιόμετρο. Βγήκαν στην άλλη όχθη σε κάποιο σημείο που ήταν αρκετά απότομο. Καθώς σκαρφάλωναν στην αντίπερα όχθη «ο Ρώσος στρατιώτης των ειδικών δυνάμεων που είχαμε αιχμάλωτο έπεσε πάλι μέσα στο ποτάμι. Καταφέραμε να τον πιάσουμε και να τον βγάλουμε έξω. Αργότερα τον στείλαμε στους γονείς του διαμέσου της Ingushetia. Ζει μέχρι σήμερα».

Έχοντας να αντιμετωπίσουν την απότομη πλαγιά ο isa και οι άνδρες του προετοιμάστηκαν. «Υπήρχαν κάποιοι αθλητές και άνδρες των ειδικών δυνάμεων ανάμεσα μας. Ανέβηκαν ο ένας πάνω στον άλλο φτιάχνοντας μία ανθρώπινη σκάλα, έφτασαν έτσι στην κορυφή και έριξαν ένα σκοινί από το οποίο ανεβήκαμε οι υπόλοιποι. Βρεθήκαμε στα μετόπισθεν των Ρώσων. Οι Ρώσοι δεν μας περίμεναν σε εκείνο το σημείο».

Η περιοχή ήταν δασώδης και ο isa ανέπτυξε ανιχνευτές μπροστά από τη φάλαγγα του που κινούνταν στο δεξιό της πρώτης ρωσικής γραμμής. Μερικά λεπτά μετά είχαν αφήσει την πρώτη γραμμή πίσω τους. Στη δεύτερη ρωσική γραμμή υπήρχαν άρματα μάχης σε θέσεις καλύψεως σκάφους. Υπολογίζοντας ότι άρμα από άρμα απείχε τουλάχιστον 100 μ. πέρασαν ήσυχα ανάμεσα από δύο θέσεις αρμάτων. Οι άνδρες του Isa άρχισαν να παίρνουν θάρρος. «Περάσαμε τα ορύγματα του ρωσικού πεζικού και τα άρματα τους».

Οι Τσετσένοι συνέχισαν αλλά οι ανιχνευτές του Isa δεν έβρισκαν τρόπο να περάσουν την τρίτη γραμμή. «Πέσαμε πάνω στις ομάδες εφόδου τους», θυμάται ο Isa. «Ήταν η Ταξιαρχία Εφόδου Tambov και ήταν καλά εγκατεστημένη σε διαδοχικές θέσεις ορυγμάτων και BTR σε κάλυψη σκάφους». Δεν υπήρχε άλλη επιλογή εκτός από το να επιτεθούν στην πλησιέστερη θέση. Εάν μπορούσε να γίνει ήσυχα υπήρχε ελπίδα να ξεφύγουν. Εάν αναγκάζονταν να δώσουν μάχη «πιθανότατα θα πεθαίναμε όλοι εκεί ανάμεσα στις ρωσικές θέσεις».

Ήξεραν ότι έπρεπε να συνεχίσουν. Οι Τσετσένοι ανιχνευτές προχώρησαν γρήγορα προς τη ρωσική θέση. Επειδή αυτή ήταν η τρίτη γραμμή άμυνας οι Ρώσοι στρατιώτες δεν φαίνονταν να είναι σε ετοιμότητα. «Αιφνιδιάστηκαν τελείως όταν μας είδαν πίσω τους. Δεν μας περίμεναν». Ένας σωματώδης Τσετσένος «τράβηξε δύο Ρώσους από το όρυγμα τους και τους ρώτησε: που είναι ο αξιωματικός σας! Ήταν τόσο έκπληκτοι που δεν μπορούσαν να μιλήσουν». Οι Τσετσένοι όρμηξαν στο BTR και στα ρωσικά ορύγματα. Δεν θα μπορούσαν να πυροβολήσουν με τα όπλα τους για να μην ακουστούν αλλά δεν χρειάστηκε λόγω του αιφνιδιασμού των αντιπάλων τους. «Πήραμε τα όπλα τους και φαγητό από το BTR. Πεινούσαμε». Λεπτά μετά η φάλαγγα του Isa είχε αφήσει τις ρωσικές θέσεις πίσω της.

Η δύναμη των 300 μαχητών του Isa συνέχισε ΝΔ, πέρασε 20 χλμ. ανατολικά από το Alkhan-Yurt χρησιμοποιώντας την κάλυψη που προσέφεραν τα δάση. «Χάρη στη μικρή ποσότητα φαγητού που βρήκαμε στη ρωσική θέση μπορέσαμε να επιβιώσουμε. Πήραμε δύναμη και ταΐσαμε τους τραυματίες μας», είπε ο Isa. «Αφού ξεφύγαμε ξεχώρισα τους τραυματίες και τους έστειλα εκεί που έπρεπε να πάνε ενώ οι υπόλοιποι ανεβήκαμε στα βουνά. Πολύ νωρίς το πρωί, πριν την ανατολή του ήλιου, ξεφύγαμε μέσα στο δάσος».

Σχόλια: Σύμφωνα με ρωσικές περιγραφές υπήρξαν περιορισμένες συμπλοκές με λίγους Τσετσένους μαχητές που έφυγαν από την πόλη στις 31 Ιανουαρίου, αλλά μέσα σε λίγες βδομάδες η πόλη ήταν σταθερά υπό ρωσικό έλεγχο. Δεν υπάρχει αναφορά στην αμυντική ενέργεια του Isa ή ότι οι Ρώσοι είχαν υπόψη τους κάποια σημαντική οπισθοφυλακή που οι Τσετσένοι άφησαν πίσω τους όταν έφυγαν από την πόλη. Αντίθετα με τον Α΄ Πόλεμο οι Τσετσένοι δεν είχαν τη δυνατότητα να επιτεθούν στο Grozny με σημαντικές δυνάμεις. Η απώλεια πολλών μαχητών και ηγετών κατά την υποχώρηση από την πόλη και η απώλεια εκατοντάδων περισσότερων που θα συνέβαινε μερικούς μήνες μετά κοντά στο Komsolmolskoye αποστέρησε το ανθρώπινο δυναμικό από την τσετσενική εξέγερση.

Αναλογιζόμενος την επιτυχία της διαφυγής του ο Isa σχολίασε: «Αυτός ήταν ο δρόμος που πήραμε. Ήταν ένας εξαιρετικά επικίνδυνος δρόμος αλλά ήταν το μεγαλύτερο επίτευγμα της ζωής μου. Ήμασταν όλοι έτοιμοι να δώσουμε τη ζωή μας αλλά, τελικά, κανένας δεν έχασε τη ζωή του σε αυτό. Ήταν εκπληκτικό. Δεν επιλέξαμε το ισχυρότερο ή το πιο αδύναμο σημείο του αντιπάλου. Επιλέξαμε την οδό εκείνη που κανείς δεν περίμενε. Πήρα την πιο δύσκολη απόφαση να περάσουμε μέσα από τις γραμμές των Ρώσων αλλά δούλεψε. Αργότερα ανακαλύψαμε ότι είχαμε περάσει μέσα από κάποιο ναρκοπέδιο. Περάσαμε μέσα από το πεζικό, τα άρματα τους και την τελευταία γραμμή των στρατευμάτων τους. Ήμασταν όλοι βρεγμένοι και δεν μπορώ να θυμηθώ άλλη φορά που να είχε περισσότερο κρύο».

Η ικανότητα των Τσετσένων να διαφεύγουν ήταν χρόνιο πρόβλημα των Ρώσων. Ο Aslanbek διέφυγε από το Grozny μέσα από τις ρωσικές γραμμές τον Ιανουάριο ή τον Φεβρουάριο του 1995. Οι αμυνόμενοι του Serzhen-Yurt πέρασαν μέσα από τον ρωσικό κλοιό κοντά στο Krasnoye Vedeno τον Ιούνιο του 1995. Σε άλλη περίπτωση Τσετσένοι στο ΝΔ μέτωπο κατάφεραν να περάσουν μέσα από τις θέσεις ρωσικών ειδικών δυνάμεων αφού είχαν επιτεθεί στο Shalazi, στο Gekhi-Chu και στο Roshni-Chu το καλοκαίρι του 2002. Μέρος του ρωσικού προβλήματος οφείλονταν στην έλλειψη περιπολιών μέσα στις αμυντικές θέσεις. Ηλεκτρονικοί αισθητήρες ήταν διαθέσιμοι στις ρωσικές δυνάμεις αλλά δεν ήταν πάντα εγκατεστημένοι στο μέτωπο, στα πλευρά και στο εσωτερικό των ρωσικών θέσεων. Η διανομή των συσκευών νυχτερινής οράσεως επίσης ήταν χαμηλότερη από ότι αντιστοιχούσε στους δυτικούς στρατούς τότε. Τέλος, αν και ο ρωσικός στρατός στον Β΄ Πόλεμο είχε βελτιωθεί παρουσίαζε ένα σημαντικό έλλειμμα σε επαγγελματίες (και επαγγελματικής συνείδησης) υπαξιωματικούς.

Σημειώσεις

[2] Khasan Baiev, Ruth Daniloff, και Nicholas Daniloff. «The Oath: A Surgeon Under Fire». Νέα Υόρκη: Walter Publishing, σ. 293.

[3] Υπάρχουν πολλές αναφορές της αιματηρής υποχώρησης από το Grozny. Πολλές από αυτές δεν συμφωνούν μεταξύ τους σε σημεία όπως τη διαδρομή που ακολουθήθηκε ή ότι υπήρξε προηγούμενη συμφωνία με τους Ρώσους που στη συνέχεια τους παραπλάνησαν ή ότι υπήρξε εσωτερική προδοσία. Οι Τσετσένοι μαχητές που συνάντησα και που είχαν συμμετάσχει στην υποχώρηση δεν πίστευαν ότι είχε υπάρξει συνεννόηση με τους Ρώσους. Για μία καλή περιγραφή της συνέχειας στην πόλη του Alkhan-Yurt δείτε «The Oath» από τον Khassan Baiev και «Chienne de Guerre» της Anne Nivat.

[4] Ο Isa αναφέρεται στην Tambovskaya Otdelnaya Brigada Spetsiainogo Naznacheniya, τη θρυλική 16^η Ταξιαρχία Spetznaz που σχηματίστηκε στις 01/01/1963.

Σχετικές αναρτήσεις

Περίπτωση 7^η: Υποχώρηση από το Grozny, 20 Φεβρουαρίου 1995

Περίπτωση 6^η: Η μάχη για το Goyskoe, 21 Μαρτίου – 7 Μαΐου 1996

Περίπτωση 5^η: Κρατώντας το Αριστερό Πλευρό του Goyskoe Απέναντι σε Επίθεση Ρωσικών Αρμάτων, μεταξύ 21 Μαρτίου – 5 Απριλίου 1996

Περίπτωση 4^η: Κυκλώνοντας ρωσικές δυνάμεις στο αριστερό πλευρό της άμυνας του Bamut, Ιούνιος 1995

Περίπτωση 3^η: Η άμυνα του Bamut, μέσα Ιουνίου 1995

Περίπτωση 2^η: Η δεύτερη φάση της μάχης για το Serzhen-Yurt, 24 Μαΐου - τέλος Μαΐου 1995

Περίπτωση 1^η: Η πρώτη φάση της μάχης για το Serzhen-Yurt, Αρχές Μαΐου - 23 Μαΐου 1995