Βολές Αρμάτων σε Μεγάλη Απόσταση, Γκολάν 1965

Άρματα μάχης Centurion σε παρέλαση στο Τελ-Αβίβ το 1965. ΠΗΓΗ

Κατά τη διάρκεια του «Πολέμου των Υδάτων» το Ισραήλ χρησιμοποίησε άρματα μάχης για να εκτελέσουν βολές ακριβείας σε εξαιρετικά μεγάλες αποστάσεις. 

Με τη διακεκομμένη γραμμή επισημαίνονται τα σύνορα Ισραήλ-Συρίας πριν τον Πόλεμο των Έξι Ημερών. ΠΗΓΗ 

Με τον κόκκινο δείκτη επισημαίνεται η θέση της «Γέφυρας 
των Θυγατέρων του Ιακώβ», βορείως της Θάλασσας της 
Γαλιλαίας. ΠΗΓΗ 

Το ζήτημα της επάρκειας των υδάτινων πόρων ήταν πάντοτε κρίσιμο για το Ισραήλ και επιδίωξη του ήταν η κατασκευή ενός «Εθνικού Αγωγού» που θα μετέφερε νερό από το υδάτινο σύστημα που υπήρχε στον βορρά (ποτ. Ιορδάνης, Θάλασσα της Γαλιλαίας) στα αστικά κέντρα, αλλά και στην άνυδρη έρημο στον νότο. Τον Ιούλιο του 1953 το Ισραήλ ξεκίνησε την κατασκευή έργου που θα συνέδεε τον «Εθνικό Αγωγό» με τον ποτ. Ιορδάνη στη θέση «Γέφυρα των Θυγατέρων του Ιακώβ». Το συριακό πυροβολικό βομβάρδισε το έργο, το οποίο οι Ισραηλινοί μετακίνησαν νοτιότερα στη Θάλασσα της Γαλιλαίας (γνωστή και ως Λίμνη της Γεννησαρέτ ή Λίμνη της Τιβεριάδας).

Η προσπάθεια για κοινή διαχείριση των υδάτινων πόρων στο πλαίσιο του «Ενοποιημένου Σχεδίου Διαχείρισης των Υδάτινων Πόρων της Κοιλάδας του Ιορδάνη», που διαπραγματεύτηκε ο ειδικός απεσταλμένος των ΗΠΑ Eric Johnston, δεν καρποφόρησε.

Τον Ιούνιο του 1964 ο ισραηλινός «Εθνικός Αγωγός» ολοκληρώθηκε, όμως από τον Ιανουάριο του ίδιου έτους ο Αραβικός Σύνδεσμος είχε διακηρύξει την πρόθεση του να εκτρέψει τα ύδατα των ποταμών Hasbani και Banias στον ποταμό Yarmouk, για να αποστερήσει το 35% των υδάτων από τον «Εθνικό Αγωγό» του Ισραήλ. Το Ισραήλ απάντησε ότι θα θεωρούσε μία τέτοια ενέργεια ως παραβίαση των κυριαρχικών του δικαιωμάτων.

Η Συρία, με χρηματοδότηση από την Αίγυπτο και τη Σαουδική Αραβία, ξεκίνησε την κατασκευή καναλιού για την εκτροπή των υδάτων του Banias στον Yarmouk. Με την ολοκλήρωση του έργου το νερό θα συγκεντρώνονταν σε ένα φράγμα στη Mukhaiba, ΝΑ της Θάλασσας της Γαλιλαίας, για κοινή χρήση από την Ιορδανία και τη Συρία. Ταυτόχρονα ο Λίβανος άρχισε εργασίες για να εκτρέψει τα ύδατα του Hasbani στον Banias.

Το βόρειο τμήμα της κοιλάδας του Ιορδάνη. Διακρίνονται οι ποταμοί: Litani, Άνω Ιορδάνης, Hasbani, Banias, Yarmouk και η Θάλασσα της Γαλιλαίας. ΠΗΓΗ: Water and Strategy in the Jordan River Basin, Sami Alami.

Τα υψώματα του Γκολάν, τότε, άνηκαν στη Συρία, η οποία μπορούσε έτσι, να θέτει υπό τα πυρά της το συνορεύον ισραηλινό έδαφος. Τα μεθοριακά επεισόδια δεν έλλειπαν. Στη μεθόριο με τη Συρία βρίσκονταν και η ισραηλινή θέση Tel Dan (γνωστή στους Άραβες ως Tel-El-Qadi), όπου εντοπίζονται τα ερείπια της αρχαίας πόλης Dan, η οποία υπήρξε η βορειότερη πόλη του αρχαίου Βασιλείου του Ισραήλ και οικοδομήθηκε από τη φυλή του Δαν. Η λέξη «tell» σημαίνει «τούμπα», με την έννοια του μικρού λόφου.

Στον πρώτο χάρτη με τον κόκκινο δείκτη επισημαίνεται η θέση του Tel Dan στην ευρύτερη περιοχή, ενώ στον δεύτερο χάρτη επισημαίνεται η θέση του Tel Dan στην εγγύτερη περιοχή. Από την πυκνότητα των ισοϋψών καμπυλών γίνεται αντιληπτή η άνοδος του εδάφους από τη συριακή πλευρά. ΠΗΓΗ

Οι ενέργειες που θα περιγραφούν παρακάτω εντοπίζονται στην παραπάνω περιοχή, όπου οι Σύριοι ξεκίνησαν χωματουργικές εργασίες για την εκτροπή των υδάτων του Banias και έταξαν βαρέα όπλα πεζικού (ΒΟΠ) και άρματα μάχης για να προστατεύσουν την κατασκευή τους.  

Επεισόδιο #1

Ο διοικητής της Ισραηλινής Βόρειας Διοίκησης, Υποστράτηγος David Elazar, πρότεινε να χρησιμοποιηθούν άρματα μάχης για να καταστραφούν τα συριακά χωματουργικά μηχανήματα. Η άποψη του ήταν ότι οι βολές ακριβείας των αρμάτων θα κρατούσαν το συμβάν σε χαμηλό επίπεδο, ενώ αν χρησιμοποιούνταν πυροβολικό ή αεροπορία η κατάσταση θα κλιμακώνονταν.

Ο αρχηγός του ισραηλινού στρατού Αντιστράτηγος Yitzhak Rabin έδωσε τη συγκατάθεση του στην πρόταση του Elazar και μία ίλη Centurion της 7^ης Τεθωρακισμένης Ταξιαρχίας, με διοικητή τον Λοχαγό Shamai Kaplan, μεταφέρθηκε στο Tel Dan. Σε αυτή την ίλη υπηρετούσε ως ουλαμαγός και ο Ανθυπολοχαγός Avigdor Kahalani. Το Ισραήλ απέκτησε ‘άρματα Centurion Mk III και Mk V, από τη Μεγάλη Βρετανία, με το πυροβόλο L7 των 105 χλστ. στη θέση του παλαιότερου 20λιβρου στα περισσότερα από αυτά.

Αιχμαλωτισμένο συριακό Panzer IV στο Γκολάν 

κατά τον Πόλεμο των Έξι Ημερών. ΠΗΓΗ

Στις 3 Νοεμβρίου 1964, στην εν λόγω περιοχή, και περί ώρα 12:02, μία ισραηλινή εποχούμενη περίπολος, κινούμενη στη μεθόριο, δέχτηκε πυρά πολυβόλων, από απόσταση περίπου 800 μ., από δύο συριακά Panzer IV του Β΄ Π.Π., που βρίσκονταν σε κάλυψη σκάφους. Πέντε λεπτά μετά την έναρξη των συριακών πυρών ο ουλαμός αρμάτων του Kahalani τάχθηκε για να καλύψει την περίπολο και να ανταποδώσει τα πυρά.

Τα Centurion του Kahalani άνοιξαν πυρ εναντίον των Panzer IV, αλλά και εναντίον συριακών ΠΑΟ (Πυροβόλο Άνευ Οπισθοδρόμησης) που είχαν αναγνωριστεί. Η ανταλλαγή πυρών κράτησε μέχρι τις 13:20, οπότε, με την παρέμβαση της αποστολής του ΟΗΕ, συμφωνήθηκε η κατάπαυση του πυρός.

Μετά το συμβάν για τον διευθυντή των ισραηλινών τεθωρακισμένων, Υποστράτηγο Israel Tal, αυτό που είχε ενδιαφέρον ήταν το αποτέλεσμα των βολών των Centurion του Kahalani. Τα ισραηλινά άρματα είχαν βάλλει σχεδόν εκατό βλήματα των 105 χλστ. και δεν είχαν χτυπήσει κανένα από τα δύο συριακά Panzer. Ο Yitzhak Rabin άρχισε να έχει δεύτερες σκέψεις για την ιδέα του Elazar, όμως ο Tal ήταν απόλυτα πεπεισμένος ότι τα άρματα του μπορούσαν να φέρουν σε πέρας την αποστολή. Γι΄ αυτό συγκέντρωσε τα πληρώματα του στην Έρημο Νεγκέβ και τα υπέβαλε σε εντατική εκπαίδευση, ημέρα και νύχτα, μέχρις ότου να είναι ικανά να προσβάλουν οποιονδήποτε στόχο με το πρώτο βλήμα. Ο ίδιος ο Tal ήταν μαζί με τα πληρώματα του στην έρημο και σύντομα ήξερε όλους τους πυροβολητές του με το όνομα τους. Επιπλέον, συστήθηκε μία ειδική ομάδα που μηδένισε όλα τα άρματα. Ο Λοχίας Shalom Cohen ήταν μέλος αυτής της ομάδας κι έτσι απέκτησε τεράστια εμπειρία βάλλοντας εκατοντάδες βλήματα.

Επεισόδιο #2

Στις  13 Νοεμβρίου 1964, στην ίδια περιοχή, και περί ώρα 13:27, μία ισραηλινή εποχούμενη περίπολος δέχτηκε πυρά πολυβόλων και όλμων από τη συριακή πλευρά,  πλησίον του χωριού Nukheila. Οι Σύριοι αργότερα υποστήριξαν ότι το ισραηλινό ΤΟΜΠ είχε εισέλθει 50 μ. στο έδαφος τους.

Μ50 Sherman. ΠΗΓΗ

Ένας ισραηλινός ουλαμός με άρματα Μ50 Sherman που βρίσκονταν πλησίον βγήκε από τις θέσεις αποκρύψεως που κατείχε για να ανταποδώσει τα πυρά. Πιο πίσω βρίσκονταν ο ουλαμός του Kahalani, σε ετοιμότητα να υποστηρίξει τα Μ50. Ένα M50 καθώς κινούνταν από τη θέση αποκρύψεως στη θέση βολής έπεσε σε χαντάκι και ακινητοποιήθηκε. Ο Kahalani, που παρατηρούσε την ενέργεια, διέταξε τον οδηγό του να κινηθεί μπροστά κι έτσι το Centurion του πήρε τη θέση του Μ50. Πυροβολητής του Kahalani ήταν ο Λοχίας Cohen, ο οποίος κατάφερε να καταστρέψει τα δύο συριακά Panzer IV, τα οποία όντας σε κάλυψη σκάφους παρουσίαζαν στόχο διαστάσεων μόλις 0,6 Χ 1,2 μ.

Στη μάχη ενεπλάκη το συριακό πυροβολικό, ενώ οι Ισραηλινοί απάντησαν με αεροπορικές επιθέσεις. Η ανταλλαγή πυρών κράτησε μέχρι τις 15:30, ώρα στην οποία οι δύο πλευρές, με την παρέμβαση της αποστολής του ΟΗΕ, συμφώνησαν στην κατάπαυση του πυρός.

Λίγα λόγια για την παρουσία των αρμάτων Sherman στον ισραηλινό στρατό. Μετά το 1948 το Ισραήλ απέκτησε από διάφορες πηγές περίπου πενήντα Μ4Α1 και Μ4Α2 Sherman, τα οποία ήταν οπλισμένα με μία ποικιλία κυρίου οπλισμού, που περιλάμβανε πυροβόλα των 75 και 76 χλστ., οβιδοβόλα των 105 χλστ., ακόμη και πυροβόλα Krupp των 77 χλστ. του Α΄ Π.Π. To 1955 το Ισραήλ αγόρασε από τη Γαλλία εξήντα Sherman και το 1956.απέκτησε από την ίδια χώρα εκατό Μ50 Sherman, τα οποία ήταν Μ4 με το πυροβόλο 75-50 των 75 χλστ. και 61,5 διαμετρημάτων, το οποίο έφεραν τα γαλλικά άρματα ΑΜΧ-13. Στις αρχές της δεκαετίας του 1960 οι Ισραηλινοί εγκατέστησαν σε 180 Sherman το γαλλικό πυροβόλο D-1508 των 105 χλστ., με μήκος κάννης 51 διαμετρημάτων. Τα άρματα που έφεραν αυτό το πυροβόλο ονομάστηκαν Μ51 Sherman. 

Επεισόδιο #3

Israel Tal (1924-2010) ΠΗΓΗ

Οι Ισραηλινοί θεώρησαν ικανοποιητικό το αποτέλεσμα της προηγούμενης ενέργειας, όμως οι Σύριοι μετακίνησαν τον χώρο των εργασιών τους στα 2 χλμ. από την ισραηλινή θέση στο Tel Dan. Η απόσταση αυτή συνιστούσε από μόνη της μία πρόκληση για τα άρματα της εποχής και επιπλέον έπρεπε να εκτιμηθεί και το γεγονός ότι οι βολές θα γίνονταν με μεγάλη κλίση προς τα πάνω. Ο Tal δημιούργησε ένα μοντέλο του επίμαχου χώρου στην Έρημο Νεγκέβ, όπου έγιναν δοκιμές μέχρι να βεβαιωθεί για τα στοιχεία βολής που θα χρησιμοποιούσαν. Στις δοκιμές που έγιναν εκεί διαπιστώθηκε ότι οι βολές που εκτελούνται προς τα πάνω είναι γενικά πιο εύστοχες από τις βολές που εκτελούνται στην ευθεία.

Στις 6 Μαρτίου 1965 ένα συριακό ΠΑΟ έβαλε εναντίον ενός ισραηλινού τρακτέρ, σκοτώνοντας τον οδηγό του, κοντά στο Almagor, βόρεια από τη Θάλασσα της Γαλιλαίας. Αν και το συμβάν αυτό δεν είχε καμία σχέση με τις συριακές χωματουργικές εργασίες στη Nukheila ο Tal, ο οποίος ήταν παρών στο επεισόδιο, θεώρησε ότι μπορούσε να το εκμεταλλευτεί ως αφορμή για να προσβάλλει τους συριακούς εκσκαφείς και να αποδείξει στην ηγεσία του ότι αυτό μπορούσε να γίνει από την απόσταση των 2 χλμ..

Έτσι, επιβαίνοντας ο ίδιος σε άρμα Μ50 παρακολούθησε την κίνηση ενός δεύτερου τρακτέρ το οποίο στάλθηκε για να κινηθεί στο ίδιο δρομολόγιο με εθελοντή οδηγό. Μόλις διαπίστωσε ότι το συριακό στοιχείο ΠΑΟ ήταν έτοιμο να βάλλει το κατέστρεψε με το πρώτο βλήμα ΗΕ (High Explosive = Υψηλής Εκρηκτικότητας) που έβαλλε. Το γεγονός αυτό θεωρήθηκε θετικό από τον Rabin και ο Tal πήρε την άδεια να προχωρήσει.

Η Βόρεια Διοίκηση είχε εντοπίσει κοντά στη Nukheila οχτώ συριακά μηχανήματα να δουλεύουν σε δύο ομάδες των τεσσάρων, χωρισμένα από μία ρεματιά. Ο Tal προώθησε δύο άρματα για να εκτελέσουν τις βολές: ένα Μ50 και ένα Centurion. Ο Tal επέβαινε στο M50, ενώ πυροβολητής στο Centurion ήταν ο Λοχίας Cohen. Οι Ισραηλινοί περίμεναν αρκετές ώρες μέχρις ότου οι Σύριοι να εκδηλώσουν κάποια ενέργεια που θα δικαιολογούσε την απάντηση τους. Κάποια στιγμή μία ισραηλινή περίπολος δέχθηκε πυρά από συριακό πολυβόλο SG-43 Goryunov. Μέσα σε τέσσερα λεπτά τα δύο ισραηλινά άρματα κατέστρεψαν και τα οχτώ συριακά χωματουργικά μηχανήματα, βάλλοντας βλήματα ΗΕ το M50 και ΗΕSH (High Explosive Squash Head = Υψηλής Εκρηκτικότητας Συνθλιβομμένης Κεφαλής) το Centurion. Συνολικά βλήθηκαν λιγότερα από δέκα βλήματα, που σημαίνει ότι σχεδόν όλοι οι στόχοι καταστράφηκαν με το πρώτο βλήμα.

Ίσως ήταν η πρώτη φορά που σε μεμονωμένα άρματα ανατέθηκε η αποστολή να επιφέρουν στρατηγικό αποτέλεσμα. Καλό είναι εδώ να αναφερθεί ότι ο ισχύον κανονισμός του αμερικανικού στρατού ADP 3-90/2018 «Offense and Defense» δηλώνει ότι ούτε το κλιμάκιο διοικήσεως, ούτε το μέγεθος της μονάδας, ούτε ο τύπος του εξοπλισμού προσδιορίζουν το επίπεδο του πολέμου στο οποίο ανήκει μία ενέργεια. Αντιθέτως, αυτό προσδιορίζεται από το επίπεδο του σκοπού που επιδιώκεται με την ενέργεια αυτή (σελ. 1-1).

Επεισόδιο #4

Μ51 Sherman. ΠΗΓΗ

Οι Σύριοι μετακίνησαν τον χώρο των εργασιών τους στα 6 χλμ. από τη μεθόριο, βέβαιοι ότι εκεί ήταν ασφαλείς  από τα ισραηλινά άρματα. Επιπλέον έφτιαξαν ένα ανάχωμα για να προστατεύονται τα μηχανήματα.

Σε αυτή την απόσταση οι Ισραηλινοί έπρεπε να φτιάξουν πίνακες βολής των αρμάτων από την αρχή και να βρουν την κλίση που θα δίνονταν στα πυροβόλα. Επιπλέον, η παρατήρηση και η αναγνώριση των στόχων θα γίνονταν με τη βοήθεια εξωτερικών παρατηρητών που θα έφεραν ισχυρές διόπτρες, καθώς τα περισκόπια των αρμάτων δεν επαρκούσαν. Το ανάχωμα των Σύριων συνιστούσε μία επιπλέον πρόκληση, καθώς το μόνο που ήταν ορατό ήταν ο «κουβάς» των εκσκαφέων κάθε φορά που σηκώνονταν ψηλά. Για να αντιμετωπίσει το ανάχωμα ο Tal επέλεξε να χρησιμοποιηθούν εγκαιροφλεγή βλήματα ΗΕ, τα οποία θα εκρήγνυνταν αφότου θα είχαν διαπεράσει το ανάχωμα.

Αφότου όλες οι προετοιμασίες είχαν γίνει στις 13 Μαΐου 1965 οι Ισραηλινοί έταξαν στην προωθημένη θέση ένα Centurion και ένα Μ51 Sherman, τα οποία έβαλλαν σαράντα βλήματα σε δέκα λεπτά και κατέστρεψαν δύο μηχανήματα.

Επεισόδιο #5

Οι Σύριοι θορυβημένοι από το προηγούμενο συμβάν μετακίνησαν τον χώρο των εργασιών τους στα 11 χλμ., όμως ο Tal ήταν βέβαιος ότι μπορούσε να τα καταφέρει και σ΄ αυτή την απόσταση!

Έγιναν εντατικές δοκιμές στην Έρημο Νεγκέβ και στις 11 Αυγούστου 1965 δύο άρματα Centurion βρέθηκαν στη θέση βολής. Στο ένα πυροβολητής ήταν ο Λοχίας Cohen, με αποστολή να προσβάλλει τα συριακά χωματουργικά μηχανήματα και στο άλλο ο ίδιος ο Tal, με τον Αντισυνταγματάρχη Binyamin Oshri στη θέση του αρχηγού, με αποστολή να αντιμετωπίσει ένα συριακό Panzer IV που είχε εντοπιστεί σε απόσταση 1.500 μ. Ο Cohen θα χρησιμοποιούσε βλήματα APDS (Armored Piercing Discarding Sabot = Διατρητικά Θώρακος Απορριπτόμενου Κελύφους) για τις βολές, ενώ και πάλι εξωτερικοί παρατηρητές θα βοηθούσαν στον εντοπισμό των στόχων.

Συριακό SU-100.

Η αφορμή για την ενέργεια δόθηκε όταν οι Σύριοι έβαλλαν με πυρά πολυβόλων και όλμων μία ισραηλινή περίπολο. Ο Cohen άνοιξε πυρ και με το πρώτο του βλήμα (στα 11 χλμ.!) κατέστρεψε ένα συριακό χωματουργικό μηχάνημα. Ταυτόχρονα, ο Tal διαπίστωσε ότι το συριακό Panzer IV προσπαθούσε να σκοπεύσει, οπότε έβαλλε δύο βλήματα εναντίον του και το κατέστρεψε. Ο Oshri εντόπισε ένα συριακό Τ-34 να πλησιάζει από μία πλαγιά στα 3 χλμ. και ο Tal το κατέστρεψε με το δεύτερο βλήμα. Όμως, οι Ισραηλινοί δεν είχαν εντοπίσει ένα συριακό SU-100 που ενέδρευε και χτύπησε το άρμα του Tal στον πυργίσκο του αρχηγού με βλήμα APHE (Armored Piercing High Explosive) τραυματίζοντας τον Oshri.

Η ενέργεια ήταν επιτυχής για τους Ισραηλινούς, καθώς στη συνέχεια οι Σύριοι μετακίνησαν τον χώρο των εργασιών τους στα 22 χλμ. από τη μεθόριο. Αυτή η απόσταση ήταν πλέον πολύ μεγάλη για τα πυροβόλα των αρμάτων και ο χώρος αυτός αποτέλεσε στόχο ισραηλινής αεροπορικής επιδρομής.

Ο «Πόλεμος των Υδάτων», όπως ονομάστηκε η σχετική αντιπαράθεση, αν και αφορούσε μία σειρά μεμονωμένων περιστατικών απέκτησε πολύ μεγάλη σημασία για τον ισραηλινό στρατό γιατί έθεσε σε λειτουργία μία διαδικασία που στο τέλος της απέδωσε κορυφαία πληρώματα αρμάτων, που απέδειξαν την αξία τους στον επερχόμενο Πόλεμο των Έξι Ημερών.

Βιβλιογραφία

Forty, George. (1996). Tank Action: From the Great War to the Gulf. Λονδίνο: Greenwich Editions.

Herzog, Chaim. (2004). Οι Αραβοϊσραηλινοί Πόλεμοι. Μετάφραση: Μάρκελλος Λιναίος. (2011). Αθήνα: Λιναίος.

Oren, Michael B. (2002). Six Days of War. Λονδίνο: Penguin Books.

United Nations Security Council. (24 Νοεμβρίου 1964). 8/6061. Report by the Secretary-General concerning the incident involving fighting between Israel and Syria on 13 November 1964 in the northern area of the Armistice Demarcation Line established by the Israel-Syrian Armistice Agreement.

Zaloga, Steven J. (1981). Armour of the Middle East Wars, 1948-78. Ανατύπωση. (1983). Λονδίνο: Osprey Publishing.