Η Προφητεία του Κίσσινγκερ Εκπληρώνεται για τη Συρία

Δεν υπάρχει ειρήνη χωρίς τη Συρία! –του Kamal Alam στο War On The Rocks. Για την καλύτερη κατανόηση του άρθρου είναι χρήσιμο να αναφερθεί, πριν την έναρξη του, ότι ο Kamal Alam είναι σύμβουλος για θέματα Συρίας του Βρετανού Α/ΓΕΕΘΑ.

Η Συρία κατάφερε, με επιδεξιότητα, να φέρει στην πόρτα της τους Τούρκους και τους Κούρδους και να καταστεί ανεκτίμητη και για τους δύο. Οι δυνάμεις της κυβέρνησης της Συρίας ισχυρίζονται ότι έχουν εισέλθει στη Manbij, και το κουρδικό YPG –φρέσκο από την αμερικανική προδοσία- προστρέχει στον πρόεδρο της Συρίας Μπασάρ αλ Άσαντ. Ταυτόχρονα, η τουρκική κυβέρνηση κάνει τη μεγαλύτερη παραχώρηση της ανακοινώνοντας ότι θα το σκέφτονταν να συνεργαστεί με τον Άσαντ, εάν κέρδιζε δημοκρατικά σε εκλογές. Όλα αυτά θυμίζουν το ρητό του πρώην Αμερικανού υπουργού εξωτερικών Χένρυ Κίσσινγκερ: «Οι Άραβες δεν μπορούν να κάνουν πόλεμο χωρίς την Αίγυπτο και δεν μπορούν να κάνουν ειρήνη χωρίς τη Συρία».

Η παραπάνω φράση ήταν ένας υπαινικτικός φόρος τιμής στη μονίμως σκληρή γραμμή της Συρίας έναντι του Ισραήλ και των ΗΠΑ. Η κρίσιμη γεωγραφική της θέση και αυτό που ο David Lesch είπε: «Η Συρία μονίμως ζυγίζει πιο πολύ από το βάρος της», την καθιστούν κρίσιμη για τη σταθερότητα στη Μέση Ανατολή. Χωρίς να έχει χαθεί καθόλου η έχθρα μεταξύ Τούρκων, Κούρδων και της Δαμασκού, είναι απόδειξη της ισχύος και της ανθεκτικότητας του Μπααθικού κράτους, ότι έχει επιβιώσει έναντι όλων των εχθρών του και επιπλέον, σήμερα εμφανίζεται ως η λύση έναντι περισσότερου χάους. Καθώς, λοιπόν, οι χώρες του Συμβουλίου Συνεργασίας του Κόλπου ανοίγουν τις πρεσβείες τους, η μία μετά την άλλη, η Άγκυρα κάνει στροφή 180^ο από την προηγούμενη θέση της «κανένα μέλλον για τον Άσαντ» και η Ουάσινγκτον αποδέχεται ανοιχτά την ανθεκτικότητα της ισχύος του, κάποια σημαντικά ερωτήματα θα πρέπει να εγερθούν. Πρώτα και κύρια, γιατί οι «ειδικοί» είχαν πέσει τόσο έξω με τη Συρία; Η Δαμασκός είναι καθ΄ οδόν να αναλάβει ξανά τον περιφερειακό της ρόλο, καθώς ακόμη και ακόμη και οι «σκληροί» του Ισραήλ, όπως ο πρόσφατα παραιτηθείς υπουργός άμυνας Avigdor Lieberman, δηλώνουν ότι η χώρα τους θα έπρεπε να σκεφτεί μία διπλωματική σχέση με τον ανανεωμένο Άσαντ.

Δεν γυρίζουν όλα γύρω από τη Ρωσία και το Ιράν

Πολλοί αναλυτές, που ετοιμάζουν ενημερώσεις επί ενημερώσεων, μιλούν για τη μετά τον Άσαντ Συρία και την ανασύνθεση του κράτους στη μεταπολεμική Συρία. Αυτοί οι συγγραφείς, που κάποτε μιλούσαν για την άμεση πτώση του Άσαντ, ξέχασαν να διαβάσουν την ιστορία της Μέσης Ανατολής. Ενώ κάνουν συγκρίσεις με ότι έχει συμβεί στη Λιβύη, στο Αφγανιστάν και στη Βοσνία, δεν πρόσεξαν πως η Συρία των Άσαντ έπαιζε τον σημαντικό της ρόλο. Αυτός ήταν ο ρόλος που έκανε τη Συρία αποφασιστικό παράγοντα όχι μόνο στον Λίβανο, αλλά και στις συνομιλίες ειρήνευσης με το Ισραήλ, στην κουρδική εξέγερση στη Τουρκία, στον ανταγωνισμό με τον Σαντάμ Χουσεΐν και στις σχέσεις με τους δύο ισχυρότερους στρατούς του αραβικού κόσμου: της Αλγερίας και της Αιγύπτου. Η Συρία ήταν το σταθερό σημείο στο οποίο στηρίζονταν η περιοχή για ασφάλεια· ο Αραβικός Σύνδεσμος είχε ζήτησε από τη Συρία να στείλει δυνάμεις στον Λίβανο, οι Τούρκοι της ζητούσαν να χαλιναγωγήσει τους Κούρδους που κατέφευγαν στο έδαφος της, οι Σαουδάραβες στηρίζονταν στη Συρία για να ανατρέψουν την ισορροπία με την Ιορδανία και οι Αμερικανοί και Ισραηλινοί τους είχαν από κοντά για τις τελικές διαπραγματεύσεις για τα Υψώματα του Γκολάν. Αυτοί που ασχολήθηκαν για χρόνια με τη Συρία, που πέρασαν πραγματικό χρόνο με την ηγεσία της χώρας και είχαν πρόσβαση στους διαδρόμους εξουσίας της Δαμασκού, άνθρωποι δηλαδή σαν τον David W. Lesch, τον Patrick Seale, τον Κίσσινγκερ, τον Ζβιγκνιεφ Βρεζινσκι και τον Brent Scowcroft, όλοι, είχαν προειδοποιήσει εναντίον των προβλέψεων για το τέλος του Άσαντ. Είχαν μιλήσει για την ανάγκη για συνεργασία με τον Άσαντ, γιατί θα ήταν ο τελευταίος που θα έμενε όρθιος. Στις αρχές Ιανουαρίου 2015 οι Βρεζινσκι και Scowcroft, σε μία ακρόαση της επιτροπής ενόπλων δυνάμεων της γερουσίας, αμφισβήτησαν την ανάγκη πολέμου με τον Άσαντ και δήλωσαν ότι «ο Άσαντ έχει περισσότερη υποστήριξη από όλες τις ομάδες που τον αντιμάχονται μαζί».

Ενώ η Φεντερίκα Μογκερίνι, Ύπατη Εκπρόσωπος της ΕΕ για Θέματα Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφάλειας, δήλωνε το 2015 ότι ένα νέο Αφγανιστάν περιμένει τη Ρωσία, ήταν ξεκάθαρο σε εμένα ότι οι Ρώσοι θα επιτύγχαναν εκεί όπου οι αμερικανικές επεμβάσεις από το 2001 έχουν αποτύχει. Ο Άσαντ είχε επιβιώσει, αν και ριγμένος στο καναβάτσο, μέχρι την άφιξη των Ρώσων. Το συριακό κράτος κρατούσε ακόμη στις μεγαλύτερες πόλεις και ακόμη και στο Χαλέπι το μισό ήταν στα χέρια των κυβερνητικών δυνάμεων. Ο Άσαντ επιβίωσε της βομβιστικής επίθεσης που σκότωσε τέσσερα κορυφαία πρόσωπα της δομής ασφαλείας της χώρας, το 2012. Επιβίωσε ακόμη και των λεγομένων σημείων στροφής, όταν οι λιποταξίες του στρατηγού Manaf Tlass και του πρωθυπουργού Riad Hijab υποτίθεται θα τον οδηγούσαν στην κατάρρευση. Έπειτα, υπήρξαν τα ψέματα της συριακής αντιπολίτευσης, που ισχυρίζονταν ότι ο Ali Habib, υπουργός άμυνας και ένας από τους πλέον αναγνωρισμένους στρατηγούς της Συρίας, είχε λιποτακτήσει. Στην πραγματικότητα, δεν είχε φύγει ποτέ από τη Δαμασκό για να πάει στην Τουρκία, όπως λέγονταν. Παρόμοια, η υποτιθέμενη λιποταξία του αντιπροέδρου Farouk Sharaa ήταν κι αυτή ψέμα.

Το 2016 ο γνωστός Σύριος ακτιβιστής και ακαδημαϊκός Mohammed Alaa Ghanem υπόγραψε μία ανοιχτή επιστολή στους New York Times, που συνόψιζε πως ο πόλεμος εναντίον του Άσαντ είχε χαθεί: Οι άνθρωποι και οι θεσμοί που είχαν σημασία είχαν παραμείνει πιστοί μέχρι το τέλος. Ο Ghanem υποστήριζε ότι έπρεπε να βοηθηθούν κορυφαίοι αξιωματούχοι του Άσαντ να λιποτακτήσουν. Αυτό, φυσικά, δεν έγινε ποτέ. Παρά τις μεγάλες απώλειες εδαφών και τον θάνατο σημαντικών στελεχών το 2012, ο συριακός στρατός παρέμεινε πιστός και λιποταξίες μεγάλης κλίμακας δεν έλαβαν χώρα. Είχα γράψει ένα άρθρο τότε εξηγώντας ότι δεν υπήρξαν μεγάλες λιποταξίες –ειδικά από τον εσωτερικό κύκλο- παρά τα χρήματα που προσφέρονταν από τις χώρες του Κόλπου και τη Δύση.

Δύο σημαντικοί Βρετανοί στρατηγοί ενστερνίζονται την άποψη ότι ο Άσαντ έχει σημαντική υποστήριξη εκεί που μετράει. Ο Υποστράτηγος Jonathan Shaw, πρώην διοικητής των ειδικών δυνάμεων και διοικητής των δυνάμεων στο νότιο Ιράκ, μελέτησε επί μακρόν τη Συρία και το Ιράκ. Στα πρώτα του σχόλια στο θέμα, πέρσι, μου είπε, και έγραψα σε παλαιότερο άρθρο, ότι ο Άσαντ έχει γνήσια διαθρησκευτική υποστήριξη και δεν θα έπρεπε να πολεμηθεί· δεν θα ήταν εύκολο. Ο Shaw μου είπε πρόσφατα: «Ήταν πάντα αμφίβολο ότι ο Άσαντ θα έχανε. Είχε την υποστήριξη και τη στρατηγική να νικήσει τους εχθρούς του και έναν πιστό στρατό, στον οποίο υπηρετούσαν σουνίτες, χριστιανοί και αλαουίτες».

Ο Υποστράτηγος John Holmes, διοικητής της SAS, έχει ζήσει στη Δαμασκό και μου είπε:

«Στη διάρκεια των επισκέψεων μου στη Δαμασκό είδα πολύ λίγα για να με πείσουν ότι η κυβέρνηση παρέπαιε – στην πραγματικότητα ακριβώς το αντίθετο. Σχημάτισα την εντύπωση ότι η κυβέρνηση είχε στα χέρια της όλους τους μοχλούς της εξουσίας και ότι η σταθερότητα και η ασφάλεια υπήρχαν σε όλες τις περιοχές της χώρας που ήταν υπό τον έλεγχο της. Ο στρατός φαίνεται ότι έχει αφήσει πίσω του τα δύσκολα χρόνια και τώρα σταθεροποιεί με επιτυχία τις περιοχές που ανέκτησε.».

Ο πρώην Α/ΓΕΕΘΑ Στρατηγός Λόρδος Richards, τον οποίο συμβούλευα για συριακά θέματα από την αρχή του πολέμου, και ο πρώην Α/ΓΕΣ Richard Dannatt είχαν ζητήσει πραγματιστική συνεργασία με τον Άσαντ και τον στρατό του, ως τον μόνο τρόπο να τελειώσει ο πόλεμος στη Συρία. Ο Richards ήταν ξεκάθαρος από την αρχή ότι ο Άσαντ είχε περισσότερη υποστήριξη από όση οι περισσότεροι μπορούσαν να πιστέψουν. Αντί να πολεμήσουν εναντίον του, η καλύτερη προοπτική για την ειρήνευση της Συρίας, ήταν να τον αφήσουν να νικήσει. Ο Richards μου είπε:

«Είναι ξεκάθαρο γιατί χώρες όπως τα ΗΑΕ, η Αίγυπτος και το Μπαχρέιν μιλούν ξανά με τον Άσαντ. Απέδειξε τα αραβικά και σουνιτικά του διαπιστευτήρια, παρά τη σχέση του με το Ιράν και το ξέρουν ότι, λίγο – πολύ, έχει κερδίσει τον πόλεμο. Πάντα πίστευα ότι θα επιβίωνε των αντιπάλων του.».

Τι θα κάνει ένας νικηφόρος Άσαντ;

Σημαίνον Λιβανέζος πολιτικός πρόσφατα υποστήριξε ότι η Συρία ετοιμάζεται να ξαναεπιβληθεί στο Λίβανο ως αντίβαρο στον Ιράν και στη Χεζμπολλά. Σχετικά έχουν υποστηρίξει οι Barak Barfi και Justin Goodarzi ότι το Ιράν δεν ήταν ποτέ ο απόλυτος  κυρίαρχος της λεγόμενης «Σιιτικής Ημισελήνου», όπως πολλοί ισχυρίζονται. Η Συρία έχει βρεθεί πολλές φορές αντιμέτωπη με το Ιράν στο Ιράκ και στον Λίβανο. Η Emma Sky, στο βιβλίο της «The Unravelling», αναφέρει ότι οι Ιρακινοί και οι Ιρανοί έπνεαν τα μένεα εναντίον της Δαμασκού για την υποστήριξη της σε σουνιτικές και πρώην Μπααθικές ομάδες που αντιτίθονταν στη σιιτική κυριαρχία στη Βαγδάτη. Ο John Nixon, στο βιβλίο του «Debriefing the President», λέει πως ο Σαντάμ Χουσεΐν συγχύζονταν κάθε φορά που άκουγε το όνομα της Συρίας ή του Χαφέζ αλ Άσαντ, καθώς ήταν ο κύριος αντίπαλος του για την κυριαρχία στις αραβικές υποθέσεις. Ο Soner Cagaptay, στο βιβλίο του «The New Sultan», αναφέρει πως η Συρία σταμάτησε να υποστηρίζει το ΡΚΚ οδηγώντας στη σταθεροποίηση μεταξύ Άγκυρας και Κούρδων και στη φιλία μεταξύ Άσαντ και Ερντογάν.

Τώρα, καθώς οι Κούρδοι και ο Ερντογάν, ξανά, με μισή καρδιά, κοιτάνε προς τη Δαμασκό, οι Άραβες –παρά την ιρανική παρουσία- επιστρέφουν στη Δαμασκό και ο Λίβανος και το Ισραήλ επιστρέφουν στο ρόλο του Άσαντ ως διαιτητή, η παρούσα περιφερειακή κατάσταση παρουσιάζεται ως πλήρης αναστροφή προηγούμενων προσδοκιών. Με έναν άλλο τρόπο αποτελεί συνέχεια των προφητειών του Κίσσινγκερ. Ήταν αυτές οι πραγματιστικές προειδοποιήσεις και η μελέτη της ιστορίας της Συρίας, που οδήγησε πολλούς Βρετανούς στρατηγούς να είναι επιφυλακτικοί απέναντι σε οποιαδήποτε ένοπλη εμπλοκή με τον Άσαντ και πίεσαν αντίθετα προς μία συνεχή σχέση ασφαλείας με τη Δαμασκό, που επιβεβαιώθηκε. Δεν είναι σύμπτωση ότι ο Άσαντ νίκησε. Υπάρχει ιστορία πίσω από αυτό – και μία τέτοια επανάληψη των γεγονότων είναι ανατριχιαστικά το σύνηθες στις μεσανατολικές υποθέσεις.