Τζιχαντιστές Συνέτριψαν Συμμάχους της Τουρκίας στην Idlib

Η Hayat Tahrir al-Sham είναι μία συμμαχία τζιχαντιστικών - σαλαφιστικών φραξιών, υπό την ηγεσία της Jabhat al-Nusra, πρώην παρακλαδιού της Αλ Κάιντα. Πρόσφατα, συνέτριψε αντάρτες που υποστηρίζονται από την Τουρκία, στην επαρχία της Idlib, ανατρέποντας τα δεδομένα της συμφωνίας αποκλιμάκωσης που σύναψαν η Τουρκία και η Ρωσία στο Σότσι. –Του Fehim Taştekin στο AL MONITOR. 

Καθώς η Τουρκία αντιμετωπίζει δυσκολίες με τη στρατιωτική επιχείρηση που σχεδιάζει για τη Mandij και τη ΒΑ Συρία, δραματικές εξελίξεις έλαβαν χώρα στην Idlib, όπου δώδεκα τουρκικά παρατηρητήρια επιτηρούν την υποτιθέμενη ζώνη αποκλιμάκωσης.

Από τις αρχές Ιανουαρίου η Hayat Tahrir al-Sham συνέτριψε τις ανταρτικές ομάδες που η Τουρκία είχε συνενώσει υπό τη σημαία του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου (NLF: National Liberation Front).

Οι συγκρούσεις άρχισαν στις 1 Ιανουαρίου, αφότου η οργάνωση «Ταξιαρχία Nour al-din al-Zenki», του NLF, σκότωσε πέντε μαχητές της Hayat Tahrir al-Sham, στη Darat Izza. Στη μάχη ενεπλάκησαν και άλλες ομάδες του NLF, όπως η Ahrar al-Sham, η Thuwar al-Sham και η Biyareq al-Islam. Στις επόμενες δέκα μέρες η Hayat Tahrir al-Sham κατέλαβε σχεδόν ενενήντα πόλεις, χωριά και οικισμούς που κατείχε το NLF, περιπλέκοντας έτσι εξαιρετικά τη συμφωνία του Σεπτεμβρίου, μεταξύ Ρωσίας και Τουρκίας στο Σότσι, για την εγκαθίδρυση ζώνης αποκλιμάκωσης γύρω από την Idlib και σε περιοχές που περιλαμβάνονται τμήματα από το δυτικό μέρος της επαρχίας του Χαλεπίου, το ΒΔ μέρος της επαρχίας της Hama και το ΝΑ μέρος της επαρχίας της Λαττάκεια.

Ακολουθεί μία σύνοψη της εξέλιξης των γεγονότων.

Στις 2 Ιανουαρίου η Hayat Tahrir al-Sham κατέλαβε την Darat Izza και τέσσερις άλλες πόλεις του δυτικού Χαλεπίου. Οι μαχητές της οργάνωσης «Nour al-din al-Zenki», του NLF, κατέφυγαν στην ελεγχόμενη από την Τουρκία Αφρίν, εγκαταλείποντας δεκάδες οχήματα, ακόμη και άρματα μάχης. Το NLF απάντησε καταλαμβάνοντας τρεις τοποθεσίες από τη Hayat Tahrir al-Sham.

Στις 3 Ιανουαρίου, και ενώ οι συγκρούσεις συνεχίζονταν αλλού, η Hayat Tahrir al-Sham κατέλαβε τέσσερις τοποθεσίες στην επαρχία Hama.

Την επόμενη μέρα η Hayat Tahrir al-Sham προχώρησε στο δυτικό Χαλέπι, καταλαμβάνοντας το Sinhar, το al-Hutah και τη στρατιωτική βάση στο Sheikh Suleiman, όπου ήταν το κυρίως αρχηγείο της Nour al-din al-Zenki.

Στις 6 Ιανουαρίου οι οργανώσεις Thuwar al-Sham και Biyareq al-Islam ύψωσαν λευκή σημαία στην Al-Atarib. Κατόπιν συμφωνίας χίλιοι μαχητές από αυτές τις δύο φράξιες έφυγαν από την πόλη.

Στις 9 Ιανουαρίου η Ahrar al-Sham παρέδωσε την πεδιάδα al-Ghab και το ύψωμα Shashabo στην επαρχία Hama, στην Hayat Tahrir al-Sham, η οποία απαίτησε τη διάλυση της Ahrar al-Sham εκεί.

Συνολικά, όλες οι φράξιες του NLF στη ΝΔ Idlib παρέδωσαν το έδαφος τους στη Hayat Tahrir al-Sham, εκτός από τη Jaysh al-Izza, που δεν πήρε μέρος στις μάχες. Μόνο στη νότια Idlib η Hayat Tahrir al-Sham πήρε τον έλεγχο 33 τοποθεσιών.

Μία άλλη κρίσιμη εξέλιξη αφορούσε την οδό Χαλέπι – Hama – Homs (M-5) και την οδό Χαλέπι – Λαττάκεια (Μ-4). Η Hayat Tahrir al-Sham επαύξησε τον έλεγχο της και στις δύο οδούς, φτάνοντας στο 80% το ποσοστό του ελέγχου της. Η νίκη αυτή της επιτρέπει να έχει τον έλεγχο των ανθρωπιστικών και εμπορικών περασμάτων μεταξύ της Idlib και των περιοχών που ελέγχονται από το καθεστώς Άσαντ. Η Hayat Tahrir al-Sham ελέγχει το μοναδικό πέρασμα με την Τουρκία, το πέρασμα Bab al-Hawa.

Η Hayat Tahrir al-Sham πολιόρκησε την Ariha και τη Maarat al-Numan, αλλά αντιμετωπίζοντας τις διαμαρτυρίες των κατοίκων τους δεν μπήκε αμέσως στις δύο αυτές πόλεις.

Τη δέκατη μέρα των συγκρούσεων η Hayat Tahrir al-Sham και το NLF συμφώνησαν στην κατάπαυση του πυρός, που τους επέτρεψε να απομακρύνουν οδοφράγματα και σημεία ελέγχου και να ανταλλάξουν αιχμαλώτους. Η αυτοαποκαλούμενη Κυβέρνηση Σωτηρίας, ο πολιτικός βραχίονας της Hayat Tahrir al-Sham, ανέλαβε τη διοίκηση σε όλες τις περιοχές που πριν έλεγχε το NLF, συμπεριλαμβανομένων των Ariha και Maarat al-Numan. Παρόμοιες συμφωνίες είχαν υπογραφεί και στο παρελθόν, αλλά είχαν καταρρεύσει. Εάν και αυτή η συμφωνία δεν κρατήσει, η Hayat Tahrir al-Sham θα προχωρήσει ακόμη περισσότερο, εάν δεν παρέμβει η Τουρκία – που μέχρι τώρα δεν το έχει κάνει.

Η Τουρκία ενισχύει τα σύνορα της στέλνοντας καταδρομείς και τεθωρακισμένα οχήματα στην επαρχία Hatay, στα σύνορα με την Idlib, ανέφερε το κρατικό πρακτορείο Anadolu στις 11 Ιανουαρίου.

Το τμήμα των συνόρων Συρίας – Τουρκίας της επαρχίας Idlib βρίσκεται τώρα στον έλεγχο της Hayat Tahrir al-Sham, η οποία έχει κυκλώσει τα παρατηρητήρια που ο τουρκικός στρατός έχει αναπτύξει γύρω από την Idlib, ως αποτέλεσμα της Συμφωνίας του Σότσι. Το NLF αποδείχθηκε ότι ήταν μια μεγάλη απογοήτευση.

Οι επιτυχίες της Hayat Tahrir al-Sham διάψευσε τις προσδοκίες ότι αυτή είχε αποδυναμωθεί, εξαιτίας της αυτομόλησης χιλιάδων μαχητών της και των προβλέψεων της συμφωνίας του Σότσι. Με τη συμφωνία αυτή προβλέπονταν η απόσυρση των μαχητών της Hayat Tahrir al-Sham από μία νεκρή ζώνη γύρω από την Idlib. Τουρκικές πηγές είχαν αναφέρει στο BBC, τον Νοέμβριο, ότι ο αριθμός των μαχητών της Hayat Tahrir al-Sham είχε πέσει στις 12.000 από ένα μέγιστο 17.000.

Η Τουρκία έλπιζε ότι θα μπορούσε να προωθήσει τη συμφωνία του Σότσι με επιχειρήσεις των δικών της ανταρτών, χωρίς να εμπλέξει τον στρατό της, με αφανείς παρεμβάσεις των μυστικών της υπηρεσιών της και με διαπραγμάτευση. Όμως, η νεκρή ζώνη, στην οποία υποτίθεται δεν θα υπήρχαν τρομοκρατικές ομάδες και βαρέα όπλα, έπεσε στα χέρια της Hayat Tahrir al-Sham. Μια άλλη πρόβλεψη της συμφωνίας του Σότσι ήταν το άνοιγμα στην κυκλοφορία των οδών Μ-5 και Μ-4. Για να υλοποιηθεί αυτό, θα πρέπει τώρα η Τουρκία να παρέμβει ή να συγκατατεθεί στην επίθεση που θα κάνουν η Ρωσία και η Συρία.

Η Άγκυρα παρακολούθησε σιωπηλά τις επιτυχίες της Hayat Tahrir al-Sham, εγείροντας συγκεκριμένες υποψίες. Παρατηρητές αναρωτιούνται γιατί η Τουρκία δεν βοήθησε το NLF, ένα ερώτημα το οποίο προκαλεί και το επόμενο: Θα μπορούσε η Τουρκία να είχε κάνει μια συμφωνία με τη Ρωσία;

Ένα πιθανό σενάριο είναι ότι η Τουρκία έχει εγκαταλείψει την Idlib προς χάρη της Manbij. Σύμφωνα με ένα άλλο σενάριο, η Τουρκία μπορεί να αφήσει τη Ρωσία να προχωρήσει αντί να επιμείνει στις προβλέψεις της συμφωνίας του Σότσι και να τραβήξει όλη την οργή των τζιχαντιστών πάνω της. Αν και μια τέτοια συμφωνία με τη Ρωσία δεν μπορεί να αποκλειστεί, η αποφυγή των παρεμβάσεων δεν είναι ολότελα εκτός τουρκικής στρατηγικής στη Συρία τα τελευταία χρόνια.  

Το 2014 η Τουρκία απέφυγε να παρέμβει ευθέως στις συγκρούσεις μεταξύ του συμμαχικού της Ελευθέρου Συριακού Στρατού (FSA: Free Syrian Army) και του Ισλαμικού Κράτους (ΙΚ), που είχε φτάσει μέχρι τα σύνορα της. Αντίθετα, επέλεξε να δώσει περισσότερα μέσα στους συμμάχους της για να αλλάξει η κατάσταση. Ακολούθησε την ίδια τακτική και αργότερα όταν φράξιες του «Στρατού της Κατάκτησης» άρχισαν να μάχονται μεταξύ τους αφότου κατέλαβαν την Idlib.

Μια σημαντική διαφορά σήμερα είναι ότι ο τουρκικός στρατός βρίσκεται στο έδαφος με δώδεκα παρατηρητήρια, πράγμα που είχε δημιουργήσει προσδοκίες. Όμως, η Τουρκία ποτέ δεν είχε σκεφτεί να αντιπαρατεθεί με τη Hayat Tahrir al-Sham στρατιωτικά, παρά τις υποσχέσεις που είχε δώσει. Περισσότερο υπολόγιζε στην ικανότητα της να πείθει και να αποτρέπει, για να ελέγχει τα πράγματα στο έδαφος. Ως αντάλλαγμα η Hayat Tahrir al-Sham –η οποία ανεφοδιάζεται διαμέσου των τουρκικών συνόρων- συγκατένευσε στην εγκατάσταση των τουρκικών παρατηρητηρίων και ακόμη συνόδευε τους Τούρκους στρατιώτες στις μετακινήσεις τους. Αυτό, όμως, δεν σημαίνει ότι η Hayat Tahrir al-Sham θα συγκατανεύσει στη σάρωση του πεδίου της μάχης από την Τουρκία σε συντονισμό με τη Ρωσία ή στην κινητοποίηση ανταρτικών ομάδων εναντίον των Κούρδων.

Ένας σεΐχης της Hayat Tahrir al-Sham, για παράδειγμα, επέκρινε τους αντάρτες που είναι πρόθυμοι να ενταχθούν στη σχεδιαζόμενη τουρκική επιχείρηση ανατολικά του Ευφράτη εναντίον του κουρδικού YPG, υποστηρίζοντας ότι η εμπλοκή «σε έναν πόλεμο μεταξύ ενός κοσμικού στρατού και ενός άθεου» είναι ασύμβατη με το Ισλάμ.

Εκπρόσωπος του Εθνικού Στρατού –η κύρια δύναμη ανταρτών που υποστηρίζει η Τουρκία, εκτιμάται ότι έχει 35.000 μαχητές στην Αφρίν και στην περιοχή της επιχείρησης «Ασπίδα του Ευφράτη»- κατηγόρησε τους τζιχαντιστές ότι προσπαθούν να απασχολήσουν τις συμμαχικές δυνάμεις της Τουρκίας, για να μη συμμετέχουν στα σχέδια της να επιτεθεί στο YPG και να καταλάβει τη Manbij και άλλες πόλεις ανατολικά του Ευφράτη. Η πιθανότητα μιας τέτοιας επιχείρησης, βέβαια, έχει περιπλακεί από την απόφαση της Συρίας να στείλει στρατιωτικές δυνάμεις για να εξασφαλίσουν τη Manbij, μετά από αίτημα των Κούρδων. Το γεγονός, πάντως, είναι ότι οι πρόσφατες συγκρούσεις ξεκίνησαν με τις επιθέσεις της Ahrar al-Sham και της Nour al-din al-Zenki στη Hayat Tahrir al-Sham. Από τις 3 Δεκεμβρίου η Hayat Tahrir al-Sham ανέφερε φονικές συγκρούσεις με την Ahrar al-Sham, στην προσπάθεια της τελευταίας να καταλάβει θέσεις της Hayat Tahrir al-Sham, ενώ ο συριακός στρατός οχυρώνονταν στα νότια.

Τελικά, και ανεξάρτητα εάν υπάρχει κάποιο μυστικό σχέδιο στο παρασκήνιο, οι τελευταίες εξελίξεις οδήγησαν σε μία κατάσταση στην οποία η Τουρκία δεν μπορεί πλέον να προστατεύει τη «ρεζέρβα τζιχαντιστών» της Idlib.