Ο Αγώνας για τον Τακτικό Αεροπορικό Έλεγχο

Ένα νέο κλιμάκιο στον αγώνα για τον αεροπορικό έλεγχο έχει αναδυθεί από την εξέλιξη και τη διάδοση των φτηνών μικρών μη επανδρωμένων αεροπορικών συστημάτων (ΜΕΑΣ). –του Jules Hurst στο War On The Rocks. 

Το 2017 το αυτοανακηρυχθέν Ισλαμικό Κράτος (ΙΚ) και δυνάμεις υποστηριζόμενες από τις ΗΠΑ διεξήγαγαν τις πρώτες μάχες για την τακτική αεροπορική υπεροχή, έναν αγώνα μεταξύ εμπορικών drone, φθηνότερων των χιλίων δολαρίων, αυτοσχέδιων παρεμβολέων και ελαφρών όπλων. Το ΙΚ είχε την αεροπορική υπεροχή κάτω από τα 2.000 πόδια, ενώ οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοι τους είχαν την αεροπορική κυριαρχία πάνω από αυτά. Στην Ουκρανία οι Ρώσοι αυτονομιστές και οι Ουκρανοί στρατιώτες διεξήγαγαν έναν παρόμοιο πόλεμο, αλλά πιο εξελιγμένο. Ρώσοι και Ουκρανοί έχουν αναπτύξει μία ποικιλία μικρών ΜΕΑΣ, ικανών για Η/Π και για την υποστήριξη του πυροβολικού, και πρωτοπορούν στις τακτικές χρήσης τους.

Παραδοσιακά, οι όροι αεροπορικός έλεγχος, αεροπορική υπεροχή και αεροπορική κυριαρχία αναφέρονταν σε όλο τον αεροπορικό χώρο, αλλά όχι πλέον. Η εμφάνιση ολοένα και πιο ικανών μικρών ΜΕΑΣ έχει «εκδημοκρατίσει» την πρόσβαση στον αεροπορικό χώρο και έχει δημιουργήσει δύο κλιμάκια αεροπορικού ελέγχου: ένα τακτικό κι ένα επιχειρησιακό. Η εξέλιξη αυτή προσφέρει πολλές ευκαιρίες σε δρώντες που δεν μπορούσαν να διεκδικήσουν τον αεροπορικό έλεγχο απέναντι σε μεγάλες δυνάμεις, όπως οι ΗΠΑ, το ΝΑΤΟ, η Κίνα ή η Ρωσία. Παρόμοια, παρέχει την οδό στις σύγχρονες ένοπλες δυνάμεις να αυξήσουν τα αεροπορικά τους μέσα και να υποστηρίξουν αποτελεσματικότερα τις χερσαίες και θαλάσσιες δυνάμεις τους. Οι ΗΠΑ για να συνεχίσουν την παράδοση της αεροπορικής τους κυριαρχίας θα πρέπει να κάνουν κάτι περισσότερο από το να επενδύουν σε τεχνολογία αντί-ΜΕΑΣ. Το αμερικανικό υπουργείο άμυνας θα πρέπει να προσδιορίσει στο δόγμα του αυτό το νέο επίπεδο αεροπορικού ελέγχου και να αναθέσει σε κάποιον κλάδο ή κλάδους την κυριαρχία σε αυτό το επίπεδο στις μελλοντικές συγκρούσεις.

Τακτικός και επιχειρησιακός αεροπορικός έλεγχος

Η ανάγκη να διαιρεθεί ο αεροπορικός έλεγχος σε δύο επίπεδα πηγάζει από το κενό δυνατοτήτων μεταξύ των υπαρχόντων συστημάτων. Τα παραδοσιακά μαχητικά αεροσκάφη και Α/Α συστήματα έχουν περιορισμένες δυνατότητες να εμπλέξουν τα μικρά ΜΕΑΣ. Ακόμη κι αν είχαν αυτή τη δυνατότητα, το κόστος χρήσης ενός αεροσκάφους, όπως το F-35, για να καταστραφεί ένα drone των 600$, όπως το DJI Phantom, είναι τεράστιο. Μία ώρα πτήσης ενός F-35 κοστίζει περισσότερο από 83 φορές την αγορά ενός Phantom. Από την άλλη πλευρά, τα μικρά ΜΕΑΣ δεν έχουν σχεδόν καμία δυνατότητα να επιτεθούν και να καταστρέψουν ένα επανδρωμένο μαχητικό στον αέρα. Αυτό το κενό δυνατοτήτων και η αναποτελεσματικότητα της χρησιμοποίησης μέσων διαφορετικής κλάσης για να εμπλέξει το ένα το άλλο δημιούργησαν την ανάγκη δύο επιπέδων αεροπορικού ελέγχου.

Το αμερικανικό υπουργείο άμυνας δεν έχει προσδιορίσει αυτά τα δύο επίπεδα αεροπορικού ελέγχου, γι΄ αυτό και θα πρότεινα τους εξής ορισμούς: Επιχειρησιακός αεροπορικός έλεγχος είναι ο παραδοσιακός ανταγωνισμός μεταξύ μαχητικών αεροπορικής υπεροχής, Α/Α συστημάτων, πυραυλικών συστημάτων και άλλων μέσων ικανών να επηρεάσουν τον έλεγχο των ουρανών σε μέσο – υψηλό υψόμετρο. Τακτικός αεροπορικός έλεγχος είναι ο ανταγωνισμός ανάμεσα σε λιγότερο δαπανηρά ΜΕΑΣ, αντιαεροπορικές άμυνες μικρού βεληνεκούς, Η/Π και κυβερνοσυστήματα, για τον έλεγχο των ουρανών αμέσως πάνω από τις χερσαίες και θαλάσσιες δυνάμεις. Έτσι, οι όροι τακτική αεροπορική υπεροχή και τακτική αεροπορική κυριαρχία θα ορίζουν τον βαθμό αεροπορικού ελέγχου σε αυτό, το χαμηλότερης κλάσης, αλλά ολοένα και πιο σημαντικό επίπεδο της εναέριας σύγκρουσης.

Η πρόσβαση στον αεροπορικό χώρο του φτωχού

Τα μικρά ΜΕΑΣ επιτρέπουν σε φτωχότερες χώρες όχι μόνο να αμυνθούν, αλλά και να εκμεταλλευτούν τα εγγενή πλεονεκτήματα του αεροπορικού χώρου – το αδιαμφισβήτητο δεσπόζον έδαφος στο πεδίο της μάχης. Η εναέρια ισχύς ήταν πάντα το παιχνίδι των πλουσίων. Μόνο τα πλουσιότερα κράτη μπορούν να αποκτήσουν 4^ης ή 5^ης γενιάς μαχητικά, να κατασκευάσουν τις υποδομές που απαιτούνται και να εκπαιδεύσουν με επάρκεια τους πιλότους που χρειάζονται. Η απόκτηση μιας μοίρας δώδεκα F-35A κοστίζει σχεδόν ένα δισεκατομμύριο δολάρια, χωρίς τη συντήρηση, τα όπλα, τα καύσιμα, την υποδομή και τα κόστη των πιλότων. Συνήθως, τα φτωχότερα κράτη, το μόνο μέσο με το οποίο μπορούν να ανταγωνιστούν τα πλουσιότερα για τον έλεγχο του αέρα είναι τα Α/Α συστήματα. Όμως, η αντιαεροπορική άμυνα απλώς περιορίζει την ικανότητα του αντιπάλου να ελέγξει τον αεροπορικό χώρο, δεν επιτρέπει στον χρήστη της να τον εκμεταλλευτεί για δικό του όφελος.

Όπως το iPhone, τα εμπορικά δορυφορικά συστήματα και το διαδίκτυο, τα μικρά ΜΕΑΣ είναι μία τεχνολογία που «εκδημοκρατίζεται», που παρέχει μία αποτελεσματική δυνατότητα με ένα κλάσμα του κόστους ενός παραδοσιακού αεροσκάφους. Ενώ τα μικρά ΜΕΑΣ δεν μπορούν να ανταγωνισθούν τις υπέροχες αεροπορικές πλατφόρμες που παράγουν οι μεγάλες χώρες, μπορούν όμως να παρέχουν, σε διάφορους δρώντες, μία ελάχιστη δυνατότητα που μπορεί να διαμορφώσει τακτικά αποτελέσματα και να έχει δυνητική επιχειρησιακή επίδραση. Τα μικρά ΜΕΑΣ έχουν ήδη επιδράσει στις επιχειρήσεις στο Ιράκ, στη Συρία και στην Ουκρανία σε βαθμό ώστε ο διοικητής της αμερικανικής διοίκησης ειδικών επιχειρήσεων, Στρατηγός Raymond Thomas, να αποκαλέσει τη χρησιμοποίηση των drone από το ΙΚ «το πιο δύσκολο πρόβλημα που αντιμετώπισαν οι ειδικές δυνάμεις το 2016».

Συνεχείς εξελίξεις και η εφαρμογή της τεχνητής νοημοσύνης, η ανάπτυξη μικρο-πυρομαχικών ακριβείας και άλλων φορτίων και οι καλύτερες επιδόσεις (ακτίνα δράσης, ταχύτητα, οροφή και φορτίο) θα καταστήσουν την επίδραση του τακτικού αεροπορικού ελέγχου ακόμη μεγαλύτερη.

Περισσότερα διαθέσιμα για τους πλούσιους

Για τις πλουσιότερες χώρες τα μικρά drone προσφέρουν τρόπους για να αυξήσουν τα μέσα της αεροπορικής τους ισχύος στο πεδίο της μάχης και να την κατανείμουν αποτελεσματικά σε αυτό. Στο κόστος της απόκτησης ενός και μόνου αεροσκάφους F-35A, μπορούν να αποκτηθούν σχεδόν 6.000 μικρά ΜΕΑΣ (των 15.000$ το ένα), καθένα από τα οποία θα μπορεί να υποστηρίζει ένα διαφορετικό τμήμα στο πεδίο της μάχης. Αν και τα πλουσιότερα κράτη έχουν από καιρό το πλεονέκτημα του αεροπορικού ελέγχου, αυτό τους στοιχίζει ακριβά. Τα τεράστια κόστη που σχετίζονται με την απόκτηση και συντήρηση μιας αεροπορικής δύναμης, εξασφαλίζουν ότι ο αριθμός των αεροσκαφών που θα είναι διαθέσιμα για την υποστήριξη των χερσαίων και θαλάσσιων δυνάμεων θα είναι περιορισμένος, δημιουργώντας μία κατάσταση όπου η ζήτηση για αεροπορική υποστήριξη θα ξεπερνά την προσφορά. Τα τελευταία 40 χρόνια οι μεγάλες δυνάμεις προσπάθησαν να αντιμετωπίσουν αυτή την έλλειψη με τη δημιουργία μαχητικών αεροσκαφών πολλαπλού ρόλου, τα οποία όμως, παρά τις τεράστιες δυνατότητες τους μπορούν να βρίσκονται σε ένα μέρος κάθε φορά.

Τα μικρά ΜΕΑΣ δεν θα μπορέσουν ποτέ να ανταγωνιστούν τις δυνατότητες των επανδρωμένων αεροσκαφών ή των μεγαλύτερων ΜΕΑ. Δεν μπορούν να μεταφέρουν βόμβες των 500 λιβρών ή οχήματα μάχης του πεζικού. Μπορούν όμως να ρίξουν πυρομαχικά ακριβείας των 12 λιβρών, να αναμεταδώσουν σήματα FM ή να μεταφέρουν πυρομαχικά σε έναν λόχο που τα χρειάζεται. Καθώς η ανεξαρτησία τους θα μεγαλώνει τα μικρά ΜΕΑΣ θα αποκτήσουν τη δυνατότητα να διεξάγουν πολλές τακτικές αεροπορικές αποστολές με χαμηλό κόστος. Τα μικρά ΜΕΑΣ θα προσφέρουν στους διοικητές πρωτόγνωρες δυνατότητες κατανομής αεροπορικής ισχύος σε όλη την έκταση του πεδίου της μάχης σε βαθμό που πριν ήταν αδύνατος.

Σε ποιον ανήκει ο τακτικός αεροπορικός έλεγχος;

Το 1948, οι αρχηγοί του στρατού, του ναυτικού και της αεροπορίας συναντήθηκαν στο Key West, της Φλόριντα, για να ξεκαθαρίσουν τις αρμοδιότητες των κλάδων τους, λόγω της ανεξαρτητοποίησης της αεροπορίας. Η Συμφωνία του Key West περιόρισε την αεροπορία του στρατού στην αναγνώριση και στην υγειονομική μεταφορά, επέτρεψε στο ναυτικό να διατηρήσει τον μαχητικό του αεροπορικό βραχίονα και ανέθεσε στην αεροπορία την ευθύνη για όλους τους άλλους αεροπορικούς ρόλους και μέσα. Το 1952, με το Μνημόνιο Κατανόησης Pace-Finletter, ο στρατός και η αεροπορία συμφώνησαν να άρουν τους περιορισμούς στο βάρος των ελικοπτέρων του στρατού και να επιτραπεί στον στρατό να αποκτήσει ελαφρά αεροσκάφη σταθερών πτερύγων για παρατήρηση, συλλογή πληροφοριών και έλεγχο και διοίκηση. Τέλος, με τη Συμφωνία Johnson-McConnell του 1966, ο στρατός παραχώρησε τα τακτικά μεταφορικά αεροσκάφη του στην αεροπορία με αντάλλαγμα το πρωτείο στα ελικόπτερα. Αυτές οι τρεις συμφωνίες διαμόρφωσαν τη διάκριση των αεροπορικών αρμοδιοτήτων μεταξύ των κλάδων. Έχει έρθει ή ώρα για μία τέταρτη.

Η Οδηγία 5100.01 του υπουργείου άμυνας αναθέτει την αποστολή της γενικής αεροπορικής υπεροχής στην αεροπορία, αλλά είναι προφανές ότι ο στρατός και οι πεζοναύτες έχουν τη μεγαλύτερη ανάγκη να εξασφαλίσουν τον τακτικό αεροπορικό έλεγχο και να αποκτήσουν μικρά ΜΕΑΣ ικανά να αντιμετωπίζουν αντίστοιχα συστήματα, να παρέχουν εγγύς αεροπορική υποστήριξη (ΕΑΥ), Η/Π και ανεφοδιασμό. Ο αμερικανικός στρατός έχει αναπτύξει το Switchblade, ένα μικρό ΜΕΑΣ με δυνατότητα ΕΑΥ, το οποίο χαρακτηρίζει «περιφερόμενο πυρομαχικό» για να αποφύγει τον έλεγχο της αεροπορίας. Όπως με την εμφάνιση του ελικοπτέρου παλιότερα, έτσι και η εμφάνιση ολοένα και ικανότερων μικρών ΜΕΑΣ θα απαιτήσει ένα καινούριο ξεκαθάρισμα των αρμοδιοτήτων κάτω από τα  5.000 πόδια μεταξύ των κλάδων.