Το Τέλος του Παιχνιδιού Πλησιάζει για την Τουρκία στην Ιντλίμπ

Η Τουρκία έχει βρεθεί στριμωγμένη, με πολύ μικρά περιθώρια ελιγμών, στην Ιντλίμπ, αφότου οι τελευταίες κινήσεις της δεν κατάφεραν να αποτρέψουν την κατάληψη του Χαν Σεϊχούν από τον συριακό στρατό, με μία επίθεση που φαίνεται να είναι η απάντηση στη νέα αμερικανο-τουρκική συνεργασία ανατολικά του Ευφράτη. –Του Fehim Taştekin στο AL MONITOR. 

Στο παιχνίδι που παίζεται στην Ιντλίμπ, και στο οποίο η Τουρκία και η Ρωσία έχουν τόσο συνεργαστεί όσο και βρεθεί απέναντι, η Τουρκία βρέθηκε για πρώτη φορά σε δεινή θέση την τελευταία βδομάδα. Ο συριακός στρατός, και οι σύμμαχοι του, κατέλαβαν το Χαν Σεϊχούν, μία πόλη – κλειδί στην επαρχία της Ιντλίμπ στην οποία επικρατούν οι αντικαθεστωτικοί. Είναι χαρακτηριστικό ότι η επίθεση του συριακού στρατού ξεκίνησε αμέσως μόλις η Τουρκία έφτασε σε συμφωνία με τις ΗΠΑ για τη δημιουργία της ζώνης ασφαλείας στο τμήμα των τουρκο-συριακών συνόρων που ελέγχεται από τους Κούρδους ανατολικά του Ευφράτη.

Η πτώση του Χαν Σεϊχούν είναι σημαντικό πλήγμα για τις αντικαθεστωτικές δυνάμεις και βάζει την Τουρκία μέσα στον κύκλο της φωτιάς. Το τουρκικό φυλάκιο στο Μορέκ –ένα από τα δώδεκα που έχουν εγκατασταθεί γύρω από την Ιντλίμπ σύμφωνα με το σχέδιο αποκλιμάκωσης- είναι περικυκλωμένο από τον συριακό στρατό. Ο Τούρκος υπουργός εξωτερικών Μεχμέτ Τσαβούσογλου είπε ότι η Τουρκία δεν προτίθεται να αποχωρήσει, ενώ Ρώσοι και Τούρκοι αξιωματούχοι έχουν αρχίσει συνομιλίες από τις 21 Αυγούστου για να αποφασίσουν για την τύχη του φυλακίου.

Υπάρχουν πολλοί λόγοι με τους οποίους μπορεί να υποστηριχθεί ότι η επίθεση στο Χαν Σεϊχούν ήταν απάντηση στο τουρκικό σχέδιο να εγκατασταθεί ένα κοινό κέντρο επιχειρήσεων με τις ΗΠΑ, το οποίο προβλέπεται στη συμφωνία για τη ζώνη ασφαλείας, και αποτελεί κίνηση που θα αλλάξει τις ισορροπίες στη Συρία. Το σύμφωνο, που ανακοινώθηκε στις 7 Αυγούστου με το τέλος των αμερικαο-τουρκικών συνομιλιών στην Άγκυρα, θορύβησε τη Ρωσία για τις τουρκικές προθέσεις. Η Μόσχα, η οποία προσπαθεί να διατηρήσει τη στρατηγική της συνεργασία με την Τουρκία μέσω της διαδικασίας της Αστάνα και της πώλησης των πυραύλων S-400, δεν απέκλειε την περίπτωση ο Ερντογάν να παίζει διπλό παιχνίδι.

Ξεκάθαρα, μία ζώνη ασφαλείας που θα περιορίζει τους Κούρδους ανατολικά του Ευφράτη αποκλείει και την επιστροφή της κυριαρχίας του συριακού κράτους στις περιοχές αυτές. Επίσης, στο πλαίσιο μιας αναζωογονημένης αμερικανο-τουρκικής συνεργασίας στη Συρία, οι περιοχές που η Τουρκία κατέλαβε με τις επιχειρήσεις «Ασπίδα του Ευφράτη» και «Κλάδος Ελαίας» μαζί με τα φυλάκια στην Ιντλίμπ θα βρεθούν έξω από όσα μπορεί να ελέγξει η Ρωσία. Η πιθανότητα αυτή παρακινεί τη Ρωσία να παίξει σκληρά.

Η τριμερής συνεργασία Τουρκίας, Ιράν και Ρωσίας στη διαδικασία της Αστάνα υπήρξε καταλυτική για την κατάρρευση των αντικαθεστωτικών, όπως έγινε στο ανατολικό Χαλέπι το 2016, αλλά κατέστησε την Τουρκία παίκτη στο έδαφος. Η Ρωσία θεωρούσε ότι η συμφωνία του Σότσι με την Τουρκία, τον Σεπτέμβριο του 2018, θα οδηγούσε σε λύση στην Ιντλίμπ, επαναλαμβάνοντας ένα σενάριο που είχε λειτουργήσει στην ανατολική Γούτα, στη Νταραά και στην Κουνέιτρα. Η Τουρκία υποτίθεται ότι θα ήρε όποια εμπόδια υπήρχαν. Όμως, παρά τις υποσχέσεις του Ερντογάν στον Πούτιν η ζώνη αποκλιμάκωσης δεν μπόρεσε να εγκατασταθεί και η τουρκική στρατιωτική παρουσία έγινε εμπόδιο για τις επιχειρήσεις του συριακού στρατού. Κατά μία έννοια, η διαδικασία της Αστάνα έγινε πρόβλημα η ίδια. Για να ξεμπλέξουν τα πράγματα οι Ρώσοι έπρεπε είτε να τερματίσουν τη διαδικασία της Αστάνα είτε να αλλάξουν την κατάσταση στο έδαφος. Η επίθεση στο Χαν Σεϊχούν δείχνει ότι διάλεξαν το δεύτερο. Με άλλα λόγια, θέλουν να αναγκάσουν την Τουρκία να κάνει πίσω και να αποδεχτεί τη νέα κατάσταση χωρίς να εγκαταλειφθεί η διαδικασία της Αστάνα.

Ο Τσαβούσογλου προειδοποίησε το συριακό καθεστώς να «μην παίζει με τη φωτιά» και υποσχέθηκε ότι η Τουρκία θα κάνει «ότι χρειάζεται» για την ασφάλεια των στρατιωτών της, αναφερόμενος στην τουρκική φάλαγγα που χτύπησε ο συριακός στρατός τη μέρα που μπήκε στο Χαν Σεϊχούν. Παρά τους υψηλούς τόνους όμως η Τουρκία είναι στριμωγμένη, έχοντας αποτύχει να επιτύχει στις «αδύνατες αποστολές» που ανέλαβε με τη συμφωνία του Σότσι. Μπορεί να κάνει πολύ λίγα πράγματα πέρα από το να επικαλείται το ζήτημα των απωλειών μεταξύ των αμάχων και να επιδιώξει, αναπόφευκτα, συνεννόηση μέσω της Ρωσίας, ξανά.

Η Ρωσία μπορεί με ευκολία να υποστηρίξει ότι η επίθεση στο Χαν Σεϊχούν δεν παραβιάζει τη συμφωνία του Σότσι για την Ιντλίμπ. Ο Ρώσος υπουργός εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ είπε στις 20 Αυγούστου ότι οι επιθέσεις των αντικαθεστωτικών «δεν σταμάτησαν καθόλου όλη αυτή τη χρονιά» παρά την ύπαρξη των τουρκικών φυλακίων. «Σε όλα αυτά τα περιστατικά οι Τούρκοι συνεργάτες μας είχαν προειδοποιηθεί ότι θα ανταποδίδαμε… γιατί η συμφωνία για την Ιντλίμπ δεν προβλέπει κατάπαυση του πυρός και για τους τρομοκράτες», είπε.

Ο Πούτιν υποστήριξε στις 19 Αυγούστου ότι «περίπου το 50% αυτής της περιοχής ήταν υπό τον έλεγχο τρομοκρατών» πριν τη συμφωνία του Σότσι «και τώρα το νούμερο αυτό έχει φτάσει στο 90%», αποκρούοντας τη δυτική κριτική για την επίθεση, κατά τη διάρκεια επισκέψεως του στο Παρίσι.

Ο  Πούτιν δήλωσε ακόμη ότι τον ανησυχούν λιβυκές κατηγορίες πως η Τουρκία μεταφέρει τζιχαντιστές από την Ιντλίμπ στη Λιβύη για να πολεμήσουν εναντίον των δυνάμεων του Χαφτάρ. Μία τέτοια μεταφορά, εάν συμβαίνει, θα μπορούσε να εξελιχθεί σε πονοκέφαλο για την Τουρκία στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ στο μέλλον.

Στην αρχική φάση της επίθεσης στην Ιντλίμπ, που ξεκίνησε στις αρχές Μαΐου, ο συριακός στρατός κατέλαβε γρήγορα μία σειρά από χωριά και κωμοπόλεις, τις οποίες όμως δεν μπορούσε να κρατήσει υπό έλεγχο και αποχώρησε, κυρίως εξαιτίας της στάσης της Τουρκίας. Η Τουρκία όχι μόνο έστελνε φίλιους παραστρατιωτικούς από άλλες περιοχές στα νότια της Ιντλίμπ, αλλά και τους παρείχε στρατιωτικά οχήματα και πυρομαχικά.

Καθώς το Χαν Σεϊχούν ήταν στα πρόθυρα της πτώσης η Τουρκία επιχείρησε ακόμη έναν ανεφοδιασμό στέλνοντας τρεις στρατιωτικές φάλαγγες στην περιοχή, αλλά ήταν πλέον αργά. Ο συριακός στρατός είχε αποκόψει τη λεωφόρο Μ-5 και προσέβαλλε από τον αέρα την πρώτη φάλαγγα. Η αεροπορική επίθεση σκότωσε έναν διοικητή και δύο μέλη της παραστρατιωτικής οργάνωσης Faylaq al-Sham, που συνόδευε τη φάλαγγα. Προχωρώντας σε μια τέτοια ενέργεια υψηλού ρίσκου ο συριακός στρατός κατέστησε σαφές ότι η τουρκική ανάμιξη δεν μπορούσε άλλο να γίνει ανεκτή. Είναι ασφαλές να υποθέσουμε ότι η επίθεση είχε τη ρωσική έγκριση. Κάποιες πηγές ισχυρίζονται ότι ρωσικά Su-35 αναχαίτισαν τουρκικά F-16 που στάλθηκαν στην περιοχή μετά την προσβολή.

Η Άγκυρα ισχυρίστηκε ότι η φάλαγγα μετέφερε ενισχύσεις στο τουρκικό φυλάκιο στο Μορέκ, αλλά αξιωματούχος του υπουργείου εξωτερικών της Συρίας δήλωσε ότι η τουρκική φάλαγγα μετέφερε όπλα και πυρομαχικά στους αντικαθεστωτικούς παραστρατιωτικούς στο Χαν Σεϊχούν. Ο πρόεδρος Άσαντ είπε ότι οι μάχες στην Ιντλίμπ «απέδειξαν τη ξεκάθαρη και απεριόριστη υποστήριξη της Άγκυρας στους τρομοκράτες» και ο εκπρόσωπος της Συρίας στον ΟΗΕ έθεσε αυτές τις κατηγορίες υπόψη του Συμβουλίου Ασφαλείας.

Η τουρκική φάλαγγα που εγκλωβίστηκε σε έναν δρόμο μεταξύ Maarat al-Numan και Χαν Σεϊχούν, αναφέρεται ότι περιλάμβανε εφτά άρματα μάχης.

Η Ρωσία, πιθανότατα, θα παρουσιάσει τις επόμενες κινήσεις της ως προσπάθειες εφαρμογής της συμφωνίας του Σότσι. Αυτό σημαίνει την επαναλειτουργία των αυτοκινητοδρόμων Χαλέπι – Δαμασκού (Μ-5) και Χαλέπι – Λαττάκειας (Μ-4) και την εγκαθίδρυση μίας ζώνης 15 – 20 χλμ. γύρω από την Ιντλίμπ ελεύθερης από βαριά όπλα και αντικαθεστωτικούς, που μπορεί να καλύπτει και περιοχές στις γειτονικές επαρχίες του Χαλεπίου, της Χάμα και της Λαττάκειας. Μέχρι στιγμής η στρατηγική της πλήρους εκκαθάρισης της Ιντλίμπ είναι σε συνάφεια με το πλαίσιο της συμφωνίας του Σότσι. Οι φάσεις που θα ακολουθήσουν μπορεί να δημιουργήσουν μία νέα κατάσταση.

Πριν από τον 14^ο γύρο συνομιλιών της διαδικασίας της Αστάνα, που έχει προγραμματισθεί για τις 16 Σεπτεμβρίου στην Τουρκία, η Ρωσία έχει ήδη δείξει ότι υπάρχουν νέοι κανόνες στο παιχνίδι. Ο συριακός στρατός στο μεταξύ, πιθανόν, δεν θα σταματήσει στο Χαν Σεϊχούν. Μάλλον θα στραφεί στις δύο κωμοπόλεις που ελέγχονται από αντικαθεστωτικούς και αποκόπτουν τον Μ-5, τη Maarat al-Numan και τη Saraqib, είτε θα στραφεί στη Jisr al-Shughur που βρίσκεται επί του Μ-4.