Κλαούζεβιτς, Κέντρο Βάρους και Δυνατότητες Πρακτικής Εφαρμογής

 

Το Κέντρο Βάρους παραμένει μία από τις πλέον αμφιλεγόμενες έννοιες της επιχειρησιακής σχεδίασης. Είναι οι στρατιωτικές δυνάμεις; Είναι εδαφικά χαρακτηριστικά; Είναι άυλα στοιχεία, όπως το ηθικό και η θέληση; Αν μπορεί να είναι τα πάντα, μήπως στο τέλος καταλήγει να μην είναι τίποτα; Μήπως, εν τέλει. είναι ένα βαρίδι του 19^ου αιώνα χωρίς πρακτική σημασία; Όλα αυτά σίγουρα έχουν απασχολήσει οποιονδήποτε έχει καταπιαστεί με το ζήτημα. Ένα εξαιρετικό άρθρο πάνω στο θέμα έχει γραφτεί από τον Αυστραλό Υποστράτηγο Michael G. Krause, με τίτλο: «Clausewitz and Centres of Gravity: Turning the Esoteric into Practical Outcomes». Η συνεισφορά του Krause έγκειται στο ότι διερευνά το πλαίσιο μέσα στο οποίο η έννοια του Κέντρου Βάρους μπορεί να είναι ένα πρακτικό και αποτελεσματικό εργαλείο της επιχειρησιακής σχεδίασης. 

Εισαγωγή

Η πραγματεία Περί του Πολέμου είναι ένα μνημειώδες στρατιωτικό σύγγραμμα για πολλούς λόγους. Ο Κλαούζεβιτς στην προσπάθεια του να αποστάξει την εμπειρία και τις σκέψεις του για τον πόλεμο σε μία γενική φιλοσοφική θεώρηση, κάλυψε με εξαιρετικά διεισδυτικό τρόπο ένα τεράστιο εύρος θεμάτων της διεξαγωγής του. Το σύγγραμμα του εξακολουθεί να αποτελεί θεμέλιο για όσους ασχολούνται με τη στρατιωτική θεωρία και πράξη. Ο Κλαούζεβιτς με την πυκνή, πολύπλοκη και διεξοδική γραφή του απορροφά τον αναγνώστη με έναν τρόπο που λίγοι συγγραφείς μπορούν να πετύχουν.

Ή τουλάχιστον αυτό θα ήθελαν πολλοί να νομίζετε. Τα κείμενα του Κλαούζεβιτς είναι δύσκολα και πολλοί τα παρατάνε γρήγορα. Ίσως είναι ενδεικτικό ότι οι πιο συχνά αναφερόμενες φράσεις του βρίσκονται στα λίγα πρώτα κεφάλαια. Ο Κλαούζεβιτς πέθανε πριν προλάβει να αναθεωρήσει το μεγαλύτερο μέρος της πραγματείας του και έγραψε με έναν ασυνήθιστο, διαλεκτικό τρόπο, που κάνει συχνά τους αναγνώστες του να χαζεύουν το άπειρο. Έχοντας πει αυτά, εδώ είναι το κατάλληλο σημείο να κάνουμε την πρώτη μας παρατήρηση: κανείς πραγματικά δεν γνωρίζει τι εννοούσε ο Κλαούζεβιτς όταν έγραφε το Περί του Πολέμου. Όλοι μπορούμε να διαβάσουμε τι έγραψε, αλλά επειδή έχει πεθάνει από καιρό ο καθένας πρέπει να ερμηνεύσει τι έχει γράψει για να καταλάβει τι εννοούσε. Έτσι, πρέπει να είστε προσεκτικοί απέναντι σε οποιονδήποτε (και σ΄ εμένα!) καταθέτει την άποψη του για το πως θα πρέπει να ερμηνευτεί ο Κλαούζεβιτς. Η λέξη κλειδί εδώ είναι ερμηνεία και όχι παραδεδειγμένη αλήθεια. Τα κείμενα είναι διαθέσιμα σε όλους· η ερμηνεία είναι προσωπική και συζητήσιμη.

Από όλες τις συμβολές του Κλαούζεβιτς στη στρατιωτική σκέψη, μία από τις πιο σημαντικές και ταυτόχρονα από τις πιο σαγηνευτικές είναι η ιδέα του Κέντρου Βάρους. Έχοντας υπάρξει αντικείμενο στοχασμού και συζήτησης από πολλούς διαπρεπείς επαγγελματίες του πολέμου, αντιμετωπίζεται είτε ως το θεμέλιο της στρατιωτικής σοφίας είτε ως μια κακή αναλογία από τον χώρο της φυσικής με λίγη πρακτική αξία. Παρά την πρώτη μου παρατήρηση, ότι κανένας δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα τι εννοούσε ο Κλαούζεβιτς, για το Κέντρο Βάρους συνεχίζουν να υπάρχουν παθιασμένες συζητήσεις μεταξύ ακαδημαϊκών και επαγγελματιών για τη χρησιμότητα της ιδέας. Με το ρίσκο μιας ακόμη γνώμης σε μία δεξαμενή που έχει γεμίσει από αυτές, αυτή είναι η σταγόνα που έχω να προσθέσω. Σκοπός μου είναι να μετατρέψω μια αφηρημένη προσέγγιση σε κάτι που οι επαγγελματίες να μπορούν να αξιοποιήσουν.

Τι έγραψε ο Κλαούζεβιτς

Με βάση την εμπειρία μου από τα σαράντα και πλέον χρόνια της στρατιωτικής μου καριέρας μπορώ να πω με αρκετή σιγουριά ότι αυτοί που έχουν αναφερθεί στο Κέντρο Βάρους είναι πολλοί περισσότεροι από αυτούς που έχουν πραγματικά διαβάσει τι έγραψε ο ίδιος ο Κλαούζεβιτς. [1] Έτσι, η ιδέα του Κέντρου Βάρους διδάσκεται, εφαρμόζεται και συζητιέται χωρίς να διαβάζεται η πηγή. Οι περισσότεροι είτε κουράζονται γρήγορα είτε πηγαίνουν αμέσως στη φράση που χρειάζονται για να προσθέσουν σε κάποια εργασία τους. Και αυτό συνήθως συμβαίνει πολύ πριν το Κεφάλαιο 9 του Βιβλίου IV, [2] όπου γίνεται η πρώτη αναφορά στο Κέντρο Βάρους  ή την πρώτη εκτενέστερη συζήτηση στο Κεφάλαιο 27 του Βιβλίου VI. [3] Έτσι, αντί να διαβάζουν τι έγραψε ο ίδιος ο Κλαούζεβιτς μαθαίνουν τον ορισμό του Κέντρου Βάρους από εγχειρίδια εκστρατείας, όπως ο παρακάτω ορισμός που παρατίθεται από το αμερικανικό εγχειρίδιο FM 100-5/1986:

Το κέντρο [sic] βάρους μίας ένοπλης δύναμης αναφέρεται στις πηγές της ισχύος ή της ισορροπίας της. Είναι το χαρακτηριστικό, η δυνατότητα ή η τοποθεσία από την οποία η δύναμη αυτή αντλεί την ελευθερία ενεργείας της, τη φυσική της δύναμη ή τη θέληση να πολεμήσει. Ο Κλαούζεβιτς το προσδιόρισε ως «το κέντρο ισχύος και κίνησης από το οποίο τα πάντα εξαρτώνται». Η επίθεση σε αυτό είναι -ή θα πρέπει να είναι- το σημείο εστίασης όλων των επιχειρήσεων. [4]

Ο όρος Κέντρο Βάρους υιοθετήθηκε από τον αυστραλιανό στρατό το 1992 και από τις αυστραλιανές ένοπλες δυνάμεις το 1998. [5] Ο ορισμός του Κέντρου Βάρους που υπήρχε στον διακλαδικό κανονισμό επιχειρησιακής σχεδίασης ήταν ο ίδιος από το 1998 μέχρι το 2016 και ήταν σχεδόν όμοιος με τον αμερικανικό ορισμό που αναφέρθηκε παραπάνω:

Το κρίσιμο χαρακτηριστικό, δυνατότητα ή τοποθεσία από τα οποία μία στρατιωτική δύναμη, ένα έθνος ή μία συμμαχία αντλούν την ελευθερία ενεργείας τους, τη δύναμη τους ή τη θέληση να πολεμήσουν στο αναφερόμενο επίπεδο του πολέμου. [6]

Είναι οι παραπάνω φράσεις αυτό που έγραψε ο Κλαούζεβιτς; Είναι, κατά μία έννοια. Μπορεί κανείς να θεωρήσει ότι υπάρχουν ομοιότητες ανάμεσα στους δύο ορισμούς που αναφέρθηκαν και σε αυτό που έγραψε ο Κλαούζεβιτς στο Κεφάλαιο 4 του Βιβλίου VIII:

Εκείνο που μπορεί να πει η θεωρία επί του θέματος είναι πως το ουσιώδες σημείο συνίσταται στο να διατηρεί κανείς κατά νου τα χαρακτηριστικά που επικρατούν και στους δύο αντιμαχόμενους. Ξεκινώντας από αυτά θα σχηματιστεί αυτόματα κάποιο κέντρο βάρους, ένα κέντρο ισχύος και κίνησης από το οποίο εξαρτώνται τα πάντα. Ενάντια σε αυτό θα πρέπει να κατευθυνθούν όλες οι ενέργειες μας. [7]

Ο Κλαούζεβιτς, που ούτως ή άλλως δεν είναι εύκολο ανάγνωσμα, σε αυτή τη φράση είναι πλέον δυσνόητος. Γι΄ αυτό μπορούμε να καταλάβουμε γιατί πολλοί έχουν αντιληφθεί το Κέντρο Βάρους ως μία άυλη δύναμη ή ακόμη και ως κάποια μυστικιστική παρουσία που κινητοποιεί ή ενεργοποιεί την πραγματική δύναμη. Ίσως, αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο έχω δει έννοιες όπως ο «ρυθμός» ή η «συνοχή» να αναφέρονται ως εχθρικό Κέντρο Βάρους. Όλα αυτά, όμως, δεν οδηγούν πουθενά όποιον αναζητεί κάποια πρακτική χρησιμότητα της έννοιας.

Η εικόνα αλλάζει εάν συνεχίσουμε και δούμε τι άλλο έχει να πει για το θέμα. Για παράδειγμα, στο Κεφάλαιο 27 του Βιβλίου VI γράφει:

Ένα κέντρο βάρους βρίσκεται πάντα εκεί όπου η μάζα συγκεντρώνεται πυκνότερα. Παρουσιάζει τον πιο αποτελεσματικό στόχο, αλλά και το ισχυρότερο χτύπημα δίδεται από το κέντρο βάρους. [8]

Και στο Κεφάλαιο 28 του ίδιου Βιβλίου γράφει:

Μία μεγάλη μάχη σε ένα θέατρο επιχειρήσεων είναι η σύγκρουση μεταξύ δύο κέντρων βάρους· όσο περισσότερες δυνάμεις μπορέσουμε να συγκεντρώσουμε στο δικό μας κέντρο βάρους τόσο περισσότερο βέβαιο και αποφασιστικό το αποτέλεσμα θα είναι. [9]

Είναι δύσκολο μετά τα παραπάνω να συνεχίσει να βλέπει κανείς το Κέντρο Βάρους ως άυλη δύναμη· πρόκειται περί υλικής δυνάμεως που μπορεί να εφαρμοστεί. Δεν υπάρχει τίποτα το δυσνόητο εδώ και σε ότι αφορά την πρακτική χρησιμότητα ο Κλαούζεβιτς την καθιστά ξεκάθαρη στο Κεφάλαιο 4 του Βιβλίου VIII:

η ήττα του αντιπάλου συνίσταται στο να καμφθεί η αντίσταση που συγκεντρώνεται στο κέντρο βάρους του. [10]

Άρα, είναι επωφελέστερο να διαβάσει κανείς ό,τι έγραψε ο Κλαούζεβιτς για το Κέντρο Βάρους, από το να στηριχτεί σε μία του φράση ή στις ερμηνείες που δίνουν διάφορα στρατιωτικά εγχειρίδια. Για τον Κλαούζεβιτς το Κέντρο Βάρους είναι εκεί όπου η μάζα είναι συγκεντρωμένη. Αποτελεί τον αποτελεσματικότερο στόχο και η ήττα του αντιπάλου συνίσταται στην ήττα του κέντρου βάρους του, που είναι η μάζα ή η δύναμη του.

Ο Δρ. Joe Strange στο τεύχος 4 του περιοδικού Perspective on Warfighting ενισχύει την άποψη ότι το Κέντρο Βάρους δεν είναι άυλο ούτε είναι κάποια αδυναμία, αλλά είναι ισχύς. [11]

Για να είμαστε απολύτως δίκαιοι σύγχρονοι ορισμοί σε στρατιωτικά εγχειρίδια είναι πολύ καλύτεροι από παλιότερους. Στο αναθεωρημένο εγχειρίδιο διακλαδικής επιχειρησιακής σχεδίασης του 2016 το Κέντρο Βάρους ορίζεται ως:

Η κύρια οντότητα που κατέχει την οργανική δυνατότητα να επιτύχει ένα σκοπό ή την επιθυμητή τελική κατάσταση. [12]

Σε αυτόν τον ορισμό το Κέντρο Βάρους δεν είναι μόνο απτό και πρακτικό -το Κέντρο Βάρους είναι ένα πράγμα παρά μία ουσία- αλλά και πολύ πιο κοντά σε ό,τι έγραψε ο Κλαούζεβιτς. Θα ξαναγυρίσουμε στο ζήτημα της χρησιμότητας, αφού πρώτα κάνουμε μία λεπτομερή, αλλά ελπίζω διαφωτιστική παράκαμψη στο ζήτημα της μετάφρασης.

Πρώτο ιντερλούδιο. Άλλα αποφθέγματα νεκρών Γερμανών;

Η Μπάρμπαρα Τούτσμαν έγραψε στα Κανόνια του Αυγούστου ότι: «Τίποτα δεν παρηγορεί το στρατιωτικό μυαλό όσο το απόφθεγμα κάποιου μεγάλου, αλλά νεκρού στρατηγού». [13] Αν ήταν και Γερμανός ακόμη καλύτερα. Με αυτό φτάνουμε στην πρώτη μας στάση στην αναζήτηση για μία καλύτερη κατανόηση του Κέντρου Βάρους. Η στάση αυτή θα έχει λεξικολογικό περιεχόμενο. Ο προβληματισμός μου άρχισε με ένα πρόσφατο ξαναδιάβασμα του βιβλίου Hitlers Ardennes Offensive του Danny Parker, όπου επιμελείται απομαγνητοφωνημένα κείμενα συνεντεύξεων σημαντικών Γερμανών διοικητών, που είχαν εμπλοκή στη Μάχη των Αρδεννών. [14] Αυτό που τράβηξε την προσοχή μου ήταν η συνέντευξη του διοικητή της 5^ης Τεθωρακισμένης Στρατιάς στρατηγού Μαντώυφελ. Οι περισσότεροι γνωρίζουν σε γενικές γραμμές τι συνέβη. Η 6^η Τεθωρακισμένη Στρατιά, στην οποία είχε ανατεθεί αρχικά η κύρια προσπάθεια, επιτέθηκε βόρεια και η 5^η νότια. Η 6^η έχει μικρότερη πρόοδο κι έτσι η κύρια προσπάθεια ανατέθηκε στην 5^η. Ο Μαντώυφελ αναφέρεται σε αυτή την αλλαγή της κύριας προσπάθειας στη συνέντευξη του, αλλά ο μεταφραστής χρησιμοποιεί τον όρο Κέντρο Βάρους και όχι Κύρια Προσπάθεια. [15] Καθώς το διάβαζα ήταν ξεκάθαρο ότι ο Μαντώυφελ μιλούσε για την αλλαγή της Κύριας Προσπάθειας και όχι του Κέντρου Βάρους, αλλά ο μεταφραστής συνέχιζε να χρησιμοποιεί τον όρο Κέντρο Βάρους. Μάλλον μπερδεμένος κατέφυγα στο γερμανο-αγγλικό λεξικό μου και κοίταξα την Κύρια Προσπάθεια και το αποτέλεσμα ήταν Schwerpunkt. Φυσικά! Ο μεταφραστής είχε λανθασμένα αποδώσει τη λέξη Schwerpunkt που χρησιμοποιούσε ο Μαντώυφελ ως Κέντρο Βάρους αντί για Κύρια Προσπάθεια. Το μυστήριο λύθηκε!

Ήταν όμως έτσι; Υπάρχουν και άλλες μεταφράσεις του Schwerpunkt πέρα από την Κύρια Προσπάθεια, και το Κέντρο Βάρους είναι μία από αυτές.

 

der Schwerpunkt

κέντρο βάρους, κύρια προσπάθεια, κέντρο, κύρια έμφαση, καρδιά

 

Ενώ μπορούμε να αγνοήσουμε με ασφάλεια την «καρδιά», μάλλον έχουμε φτάσει σε κάτι σημαντικό όταν συνειδητοποιήσουμε ότι η λέξη Schwerpunkt μπορεί να σημαίνει Κύρια Προσπάθεια και Κέντρο Βάρους, που σημαίνει ότι η εχθρική Κύρια Προσπάθεια εμπεριέχει το εχθρικό Κέντρο Βάρους. Έτσι, αν προσδιορίσουμε την εχθρική Κύρια Προσπάθεια έχουμε προσδιορίσει και το εχθρικό Κέντρο Βάρους. Αυτό φαίνεται χρήσιμο. Είναι όμως συνεπές με τον Κλαούζεβιτς; Χρησιμοποιούσε ο Κλαούζεβιτς τη λέξη Schwerpunkt; Μετά από λίγο ψάξιμο βρήκα σε μορφή pdf το Περί του Πολέμου στην αρχική του έκδοση. [16] Ορίστε η πρώτη αναφορά του Κλαούζεβιτς στο Κεφάλαιο 27 του Βιβλίου VI:

So wie sich der Schwerpunkt immer da findet, wo die meiste Masse beisammen ist, und wie jeder Stoß gegen den Schwerpunkt der Last am wirksamsten ist, wie ferner der stärkste Stoß mit dem Schwerpunkt der Kraft erhalten wird, so ist es auch im Kriege. [17]

 Το οποίο ο Peter Paret μετέφρασε ως εξής:

Ένα κέντρο βάρους βρίσκεται πάντα εκεί που η μάζα συγκεντρώνεται πυκνότερα. Παρουσιάζει τον πιο αποτελεσματικό στόχο· επιπλέον, το ισχυρότερο χτύπημα προέρχεται από το κέντρο βάρους. Το ίδιο ισχύει και στον πόλεμο. [18]

Το οποίο, χωρίς να το παρατραβήξουμε, θα μπορούσε να μεταφραστεί και ως:

Μία κύρια προσπάθεια βρίσκεται πάντα εκεί που η μάζα συγκεντρώνεται πυκνότερα. Παρουσιάζει τον πιο αποτελεσματικό στόχο· επιπλέον, το ισχυρότερο χτύπημα προέρχεται από την κύρια προσπάθεια. Το ίδιο ισχύει και στον πόλεμο.

Αυτό ταιριάζει απόλυτα στο τι κάνει μία Κύρια Προσπάθεια. Προσοχή! Δεν υποστηρίζω ότι η Κύρια Προσπάθεια είναι πάντα καλύτερη μετάφραση από το Κέντρο Βάρους όποτε ο Κλαούζεβιτς χρησιμοποιεί τη λέξη Schwerpunkt. Είναι ξεκάθαρο ότι όταν χρησιμοποιεί την αναλογία από τη φυσική ενός σημειακού κέντρου βάρους γύρω από το οποίο η σταθερότητα και η συνοχή σχηματίζονται μιλάει για ένα πραγματικό κέντρο βάρους. Αλλά, και εδώ είναι η θέση μου, ο Κλαούζεβιτς χρησιμοποιεί τον όρο Κέντρο Βάρους ως αναλογία [19] και αν χρησιμοποιώντας τον όρο Κύρια Προσπάθεια είναι ευκολότερο για εμάς να εφαρμόσουμε την ιδέα, ειδικότερα για πρακτικά στρατιωτικά ζητήματα και για εκπαιδευτικούς σκοπούς, τότε δεν θα πρέπει να φοβόμαστε να το κάνουμε. Επίσης, δεν υποστηρίζω ότι υπάρχει κάποιος κυκλικός συλλογισμός όπου το Κέντρο Βάρους είναι πάντα η Κύρια Προσπάθεια. Είναι απλώς ένα μέσο για να πάμε ευκολότερα στην αφετηρία, όχι μία παράκαμψη για να φτάσουμε στο τέρμα.

Δεύτερο ιντερλούδιο. Συνοχή

Υπάρχει μία έννοια, που ο Κλαούζεβιτς συμπεριέλαβε ως μέρος του Κέντρου Βάρους, η οποία είναι κρίσιμης σημασίας για την πρακτική εφαρμογή του. Η έννοια αυτή είναι η συνοχή. Ο Κλαούζεβιτς στο Κεφάλαιο 27 του Βιβλίου VI έγραψε:

Όπου υπάρχει συνοχή η αναλογία του κέντρου βάρους μπορεί να εφαρμοστεί. Έτσι, οι δυνάμεις θα έχουν συγκεκριμένα κέντρα βάρους, τα οποία με την κίνηση και την κατεύθυνση τους κυβερνούν όλα τα άλλα, και αυτά τα κέντρα βάρους θα βρίσκονται όπου οι δυνάμεις συγκεντρώνονται πυκνότερα. Αλλά στον πόλεμο, όπως και στον υλικό κόσμο, η επίδραση που προκαλείται από ένα κέντρο βάρους καθορίζεται και περιορίζεται από τη συνοχή των μερών του. [20]

Αυτό μου θύμισε μία απλή, αλλά θεμελιώδη, παρατήρηση που υπάρχει στο βιβλίο του Robert Leonhard Fighting by Minutes. [21] Σ΄ εκείνο το θαυμάσιο βιβλίο ο Leonhard παρατηρεί ότι οι στρατιωτικές δυνάμεις είναι διαρκώς ανέτοιμες για μάχη. [22] Δεν επιπλήττει οποιονδήποτε γι΄ αυτό, αλλά κάνει την προφανή και εύστοχη παρατήρηση ότι τις περισσότερες φορές δεν είναι πλήρως προετοιμασμένες για να πολεμήσουν, αλλά βρίσκονται σε κάποιο στάδιο της ετοιμασίας τους. Μπορεί να είναι εντελώς απροετοίμαστες (π.χ. κατά τη μεταφορά τους), μπορεί να είναι σε κάποιο βαθμό ετοιμότητας (π.χ. να κινούνται προς τον χώρο λήψεως σχηματισμού μάχης ή να αναδιοργανώνονται μετά την ενέργεια), αλλά σπάνια βρίσκονται σε εκείνη την κατάσταση όπου η πλήρης μαχητική τους ισχύ εφαρμόζεται στον σωστό τόπο και χρόνο. Σκεφτείτε όλη την προσπάθεια που πρέπει να γίνει για να φτάσουν τα στρατεύματα στον ΑΝΣΚ -τις αναγνωρίσεις, τις διαταγές, τις προκαταρτικές ενέργειες, τις παραπλανήσεις, την υποστήριξη με πυρά, την προετοιμασία ΔΜ, τον συντονισμό, κλπ, κλπ. Γι΄ αυτό και υπάρχει λόγος που καθορίζουμε την ώρα «Η» και την ημέρα «D»· μία πλειάδα πραγμάτων πρέπει να γίνουν για να επικεντρωθεί η προσπάθεια σε εκείνον τον χρόνο και τόπο. Εάν οποιαδήποτε από αυτές τις προετοιμασίες δεν είναι επαρκής η δύναμη δεν θα έχει συνοχή, και η ισχύς που θα εφαρμοστεί θα είναι μικρότερη από το δυνητικό της μέγιστο. Διασπάστε τη συνοχή αρκετά και η ισχύς που θα παραχθεί θα είναι τόσο μικρότερη από τη δυνητική, που η ενέργεια μπορεί να αποτύχει. Η δύναμη δεν μπορεί να ενεργήσει ενιαία και ενεργεί ως ένα ετερόκλητο και διεσπαρμένο σύνολο, που δεν μπορεί να εφαρμόσει το δυνητικό μέγιστο της ισχύος του.

Συνδέστε, τώρα, αυτό με την παρατήρηση του Κλαούζεβιτς για τη συνοχή. Το αποτέλεσμα που παράγεται από το Κέντρο Βάρους καθορίζεται από το πόσο συνεκτικό είναι.  Για να επιδράσουμε στο Κέντρο Βάρους επιτιθέμεθα στη συνοχή του. Εάν επιτεθούμε αρκετά, τότε αυτό δεν μπορεί να παράγει το δυνητικό μέγιστο της ισχύος του, είναι χαμηλά στην κλίμακα ετοιμότητας και έχουμε κερδίσει ένα πλεονέκτημα που είναι αυτό που επιδιώκαμε ούτως ή άλλως.

Πιθανώς, ένα παράδειγμα θα ήταν χρήσιμο. Σκεφτείτε μία ίλη αρμάτων σε μία αμυντική τοποθεσία. Η ίλη έχει έναν αριθμό θέσεων μάχης από τις οποίες θα υποστηρίξει την αμυνόμενη δύναμη, όμως δεν βρίσκεται σε αυτές τις θέσεις συνέχεια γιατί οι θέσεις αυτές θα επισημανθούν, τα πληρώματα θα ταλαιπωρηθούν και ίσως οι θέσεις να είναι πολύ περισσότερες από τα άρματα για να μπορεί η ίλη να ανταποκρίνεται σε απειλές από διαφορετικές κατευθύνσεις. Η ίλη λοιπόν βρίσκεται πίσω, κάτω από δίχτυα παραλλαγής, όπως η αράχνη που περιμένει το θύμα της.

Ας σκεφτούμε την ισχύ που κατέχει η ίλη ενώ βρίσκεται κάτω από τα δίχτυα παραλλαγής. Σίγουρα έχει μία τρέχουσα ισχύ, επειδή έχει πληρώματα, πυρομαχικά και καύσιμα, αλλά δεν μπορεί να εφαρμόσει το δυνητικό μέγιστο της ισχύος της από εκεί που είναι. Μπορούμε να πούμε ότι όσο είναι κάτω από τα δίχτυα η τρέχουσα ισχύς της ίλης είναι πολύ χαμηλά σε σχέση με το δυνητικό της μέγιστο. Στην κλίμακα της ετοιμότητας είναι κάπως έτοιμη. Εάν δέχονταν επίθεση εκείνη τη στιγμή ή η αμυντική θέση δέχονταν επίθεση ενώ η ίλη ήταν κάτω από τα δίχτυα, τότε τόσο η ίλη όσο και οι αμυνόμενοι θα πολεμούσαν, αλλά κάτω από το δυνητικό μέγιστο της ισχύος τους. Μπορεί και να ηττούνταν χωρίς μάχη. Κάποια πράγματα έπρεπε να γίνουν για να φτάσει η ισχύς της ίλης από αυτήν που είχε κάτω από τα δίχτυα παραλλαγής στο δυνητικό της μέγιστο στον σωστό τόπο και χρόνο. Μπορούμε να σκεφτούμε ποια είναι αυτά: έγκαιρη προειδοποίηση, ώστε η ίλη να βγει από τα δίχτυα, εξασφαλισμένα δρομολόγια, ώστε τα άρματα να φτάσουν στις θέσεις μάχης, κατάδειξη στόχων, κωλύματα και πυρά υποστηρίξεως για να καθηλωθεί ο εχθρός, πυρά αντιπυροβολικού ή τύφλωση των εχθρικών παρατηρητών για να μη δέχεται πυρά πυροβολικού η ίλη. Όλα αυτά γίνονται κρίσιμες απαιτήσεις ώστε η μέγιστη δυνητική ισχύς να γίνει πραγματική στον σωστό τόπο και χρόνο. Εάν όλες ή πολλές από αυτές τις απαιτήσεις δεν μπορούν να υλοποιηθούν, τότε το Κέντρο Βάρους μας δεν είναι συνεκτικό, δεν μπορεί να εφαρμοστεί στον σωστό τόπο και χρόνο και έχουμε ηττηθεί.

Κάτι άλλο, που ενώ είναι προφανές τείνουμε να το ξεχνάμε όταν βλέπουμε τη συνθηματική παράσταση κάποιας εχθρικής μονάδας στον χάρτη είναι ότι και αυτή δεν είναι ένα αδιαίρετο τμήμα, αλλά όπως και οι δικές μας μονάδες αποτελείται από αμέτρητες οντότητες, που καθεμιά έχει τη δικιά της ισχύ, αλλά πρέπει να συντονιστούν για να παραχθεί η ενιαία ισχύς της μονάδας. Μόνο κάποιος που έχει βιώσει αυτή τη διαδικασία μπορεί να αντιληφθεί πόσο δύσκολο είναι να γίνει αυτό και πόσο τεράστια είναι η τριβή που εμπεριέχεται, ώστε η μέγιστη δυνητική ισχύς να γίνει πραγματική. Όλοι ξέρουν την ακόλουθη παρατήρηση του Κλαούζεβιτς, ίσως επειδή είναι στην αρχή της πραγματείας, ότι «τα πάντα στον πόλεμο είναι πολύ εύκολα, αλλά ακόμη και το απλούστερο είναι δύσκολο» [23] Σκεφτείτε τον εχθρό ως ένα σύστημα συστημάτων παρά ως μία αδιαίρετη οντότητα. Πάρα πολλά πράγματα πρέπει να λειτουργήσουν σωστά για να εφαρμοστεί η μέγιστη δυνητική ισχύς στον σωστό τόπο και χρόνο. Η κατανόηση του πως η ισχύς δημιουργείται και τι χρειάζεται για να γίνει αυτό είναι η κύρια προϋπόθεση πίσω από την ήττα του εχθρικού Κέντρου Βάρους και την προστασία του δικού μας.

Όλα τα παραπάνω μας οδηγούν στον εξής κρίσιμο συλλογισμό: το Κέντρο Βάρους είναι εφήμερο και κατά τον περισσότερο χρόνο η ισχύς που μπορεί να εφαρμόσει βρίσκεται κάτω από το δυνητικό της μέγιστο. Το Κέντρο Βάρους πρέπει να σχηματισθεί, όπως η Κύρια Προσπάθεια πρέπει να προικοδοτηθεί. Βρίσκοντας τι πρέπει να κάνει ο αντίπαλος για να σχηματίσει το Κέντρο Βάρους του και να το εφαρμόσει ως Κύρια Προσπάθεια μπορούμε να επιτεθούμε επιλεκτικά ώστε αυτό να μη σχηματιστεί και ο εχθρός να μην μπορέσει να μετατρέψει τη μέγιστη δυνητική ισχύ του σε πραγματική.

Γιατί να ασχοληθούμε με το Κέντρο Βάρους ούτως ή άλλως;

Κάποιοι μπορεί να αναρωτηθούν για την αξία της έννοιας του Κέντρου Βάρους. Μήπως η μοναδική του χρησιμότητα είναι να τροφοδοτεί ατέρμονες συζητήσεις; Λοιπόν, μπορεί να συμβαίνει και αυτό, αλλά όχι απαραίτητα μόνο αυτό.

Ίσως, ένας εξ αρχής περιορισμός του πεδίου εφαρμογής της έννοιας να είναι σημαντικός. Πότε έχει νόημα να χρησιμοποιήσουμε την έννοια του Κέντρου Βάρους στον σχεδιασμό μας; Μπορεί να είναι σχετική με όλο τον σχεδιασμό μας; Παράγει ένα μαγικό αποτέλεσμα που εγγυάται τη νίκη; Λοιπόν, όχι, δεν είναι πάντα σχετική και δεν εμπεριέχει κάποια εγγύηση νίκης. Δεν έχει εφαρμογή στα χαμηλότερα κλιμάκια, στις συμπλοκές, όπου η εξάσκηση και οι ΒΟΕ είναι πιθανό να είναι χρησιμότερες από μία νοητική διαδικασία σχεδιασμού. Στην πραγματικότητα, αν είστε καθηλωμένοι στο μέσο μιας περιοχής εμπλοκής, τότε μην ανησυχείτε, έχετε βρει το εχθρικό Κέντρο Βάρους με τον δύσκολο τρόπο! Μπορεί να φανεί συζητήσιμο, αλλά κατά την εμπειρία μου η ιδέα του Κέντρου Βάρους πολύ δύσκολα βρίσκει εφαρμογή στα υψηλότερα κλιμάκια, όπου συμμετέχει και μη στρατιωτικό προσωπικό. Δεν είναι ότι δεν είναι σχετική σε εκείνα τα επίπεδα· φυσικά και είναι. Αλλά, οι άλλες υπηρεσίες δεν σχεδιάζουν όπως ο στρατός και μερικοί το βρίσκουν μάλλον γραφικό ότι οι στρατιωτικοί αναλώνουν τόσο πολύ χρόνο στη σχεδίαση. Οπότε, απλώς κάντε αυτό που σας λέει ο πρέσβης σας σήμερα! Λίγο απλοϊκό ίσως, αλλά το επιβεβαιώνει η εμπειρία μου. Μέχρι να υπάρξει μία συμφωνημένη και δοκιμασμένη διυπηρεσιακή διαδικασία σχεδιασμού, αυτή θα παραμείνει κατακερματισμένη σε ό,τι είναι οικείο στον καθένα και ο καθένας θα επικεντρώνεται στο άμεσο παρά στο σημαντικό.

Οπότε, θα επικεντρωθώ στο επίπεδο της υψηλής τακτικής και των επιχειρήσεων, εκεί όπου, όπως το έθεσε ο Luttwark τόσο καλά, βλέπουμε τον αγώνα ανάμεσα στις κατευθύνουσες διάνοιες των δύο αντιπάλων. [24] Θα αναφερθώ στο επίπεδο μεταξύ τάγματος και μεραρχίας, το επίπεδο δηλαδή όπου οι ενέργειες τίθενται σε χρονική σειρά και όπου υπάρχει η αλληλεπίδραση μεταξύ διοικητών, υφιστάμενων διοικητών και των επιτελείων τους. Είναι το επίπεδο όπου οι επαγγελματίες στρατιωτικοί προσπαθούν να αντιληφθούν το σχέδιο του αντιπάλου και να το υπονομεύσουν, ενώ προστατεύουν και υλοποιούν το δικό τους. Τελικά, αυτό που έχει σημασία είναι να έχεις καλύτερο σχέδιο από τον αντίπαλο σου, να έχει επικοινωνηθεί αυτό ξεκάθαρα και να έχει εκτελεστεί με ταχύτητα, βιαιότητα και ακρίβεια. Μία στέρεα κατανόηση του Κέντρου Βάρους είναι η αφετηρία για καλύτερο σχεδιασμό. Δεν έχει νόημα από μόνο του, αλλά οδηγεί σε βαθύτερη κατανόηση. Αυτή η βαθύτερη κατανόηση οδηγεί σε καλύτερο σχέδιο σε σχέση με τον αντίπαλο και στο τέλος σε καλύτερες αποστολές στους υφισταμένους, οι οποίες είναι αυτές που νικούν τον αντίπαλο ή δεν του επιτρέπουν να επηρεάσει το δικό μας σχέδιο. Θυμηθείτε, δεν έχει σημασία πόσο ευφυείς είστε ως διοικητές ή επιτελείο αν οι υφιστάμενοι σας δεν μπορούν να εκτελέσουν το σχέδιο σας· τότε έχετε αποτύχει ως προς το μέρος σας, γιατί στο τέλος τα πάντα αφορούν αυτούς και όχι εσάς.

Ας αρχίσουμε να εφαρμόζουμε αυτά που κατανοήσαμε μέχρι τώρα. Το πρώτο που πρέπει να κάνουμε είναι να ελαφρύνουμε τον Κλαούζεβιτς από τα περιττά. Δεν μπορούμε να περιμένουμε ότι οι μέθοδοι που χρησιμοποιούσε στις μέρες του έχουν εφαρμογή σήμερα. Πάρτε τη μάζα για παράδειγμα. Στην εποχή του η μάζα στρατευμάτων ήταν το μόνο διαθέσιμο εργαλείο. Όταν γράφει:

Ένα κέντρο βάρους βρίσκεται πάντα εκεί όπου η μάζα συγκεντρώνεται πυκνότερα. Παρουσιάζει τον πιο αποτελεσματικό στόχο, αλλά και το ισχυρότερο χτύπημα δίδεται από το κέντρο βάρους. Αυτό ισχύει και στον πόλεμο. [25]

 Εννοεί ακριβώς αυτό. Η μάζα στρατιωτών είναι το εργαλείο που εφαρμόζεται και αναζητεί το αποφασιστικό αποτέλεσμα διαμέσου της μάχης. Η δύναμη υπερνικά τη δύναμη. Και αν αυτό δεν είναι ξεκάθαρο συνεχίζει:

… δεν υπάρχει υψηλότερος ή απλούστερος νόμος στη στρατηγική από το να έχει κανείς τις δυνάμεις του συγκεντρωμένες. [26]

Πρέπει εξαρχής να διευρύνουμε πως εφαρμόζουμε αυτό. Όπως προειδοποιεί ο Leonhard η μάζα ως ιδέα ποτέ δεν ήταν τόσο χρήσιμη, αλλά σίγουρα είναι λιγότερο χρήσιμη σήμερα. [27] Καθώς σκεφτόμαστε προς τις πολυχωρικές επιχειρήσεις τουλάχιστον σε πέντε διαστάσεις μάλλον δεν θα είναι η φυσική μάζα αυτό που ψάχνουμε. Πρέπει να διευρύνουμε την αντίληψη μας. Αρχίστε με το να αναλογιστείτε που δίνεται το ισχυρότερο χτύπημα. Κατανοώντας πως ο αντίπαλος θα αναζητήσει το αποφασιστικό αποτέλεσμα μπορούμε να αντιμετωπίσουμε το ισχυρότερο χτύπημα – μπορεί είτε να συγκρουστούμε με αυτό απευθείας, καθώς παρουσιάζει τον πιο αποτελεσματικό στόχο για εμάς, είτε να το αντιμετωπίσουμε με άλλους τρόπους. Το κλειδί είναι να κατανοήσουμε τον αντίπαλο όσο καλύτερα μπορούμε, να κατανοήσουμε πως θα αναζητήσει το αποφασιστικό αποτέλεσμα και να αποδιοργανώσουμε το σχέδιο του επιτιθέμενοι στο Κέντρο Βάρους του ή ακόμη καλύτερα μη επιτρέποντας του να σχηματιστεί και κρατώντας την τρέχουσα ισχύ του χαμηλότερα από το δυνητικό της μέγιστο.

Οι οπαδοί του «πολέμου ελιγμών» θα παρέμβαιναν λέγοντας ότι η σύγκρουση του φίλιου με το εχθρικό ισχυρό είναι το αντίστροφο του ιδεώδους τους και ότι θα πρέπει να αναζητούμε την αδυναμία και όχι τη δύναμη του εχθρού. Συμφωνώ μαζί τους κι επισημαίνω ότι ακριβώς γι΄ αυτόν τον λόγο η παπαγαλία στον Κλαούζεβιτς είναι επικίνδυνη. Ναι, πρέπει να βρούμε την εχθρική δύναμη, αλλά το σημείο κλειδί είναι ότι πρέπει να ενεργήσουμε πριν αυτή η δύναμη σχηματιστεί κι εφαρμοστεί. Το κάνουμε αυτό χρησιμοποιώντας τις αρχές του «πολέμου ελιγμών»: προληπτική ενέργεια, παρεκτόπιση, εξάρθρωση, και τις εφαρμόζουμε στις κρίσιμες δυνατότητες και κρίσιμες απαιτήσεις του εχθρού, ώστε η ισχύς του να παραμένει κάτω από το δυνητικό της μέγιστο. Νικάμε το εχθρικό Κέντρο Βάρους όταν δεν του επιτρέψουμε να σχηματιστεί ή, αν δεν το καταφέρουμε αυτό, εάν σχηματιστεί μόνο μερικώς σε τόπο και χρόνο που δεν μπορεί να επιφέρει αποφασιστικό αποτέλεσμα.

Αυτός είναι ο δρόμος από το θεωρητικό στο πρακτικό: βρίσκοντας την εχθρική Κύρια Προσπάθεια βρίσκουμε το εχθρικό Κέντρο Βάρους. Εμποδίζοντας το να σχηματιστεί δεν επιτρέπουμε στον αντίπαλο να πετύχει αποφασιστικό αποτέλεσμα. Αυτός είναι ο λόγος που ασχολούμαστε με το Κέντρο Βάρους: όχι για να βρούμε ένα και να το θαυμάσουμε, αλλά για να αποτελέσει τη βάση του σχεδιασμού μας. Για να αντιμετωπίσουμε τον εχθρό, να νικήσουμε το σχέδιο του και να εφαρμόσουμε το δικό μας. Για να έχει μία έννοια αξία πρέπει να είναι ορατή και βιώσιμη και πάνω απ΄ όλα χρήσιμη.

Μέρος ΙΙ. Δένοντας τα όλα αυτά μαζί και κάνοντας τα χρήσιμα

Ας προσπαθήσουμε τώρα να εφαρμόσουμε τις σκέψεις και τις παρατηρήσεις που προηγήθηκαν για να κατανοήσουμε το εχθρικό Κέντρο Βάρους και πως θα το νικήσουμε. Το αντίστροφο ισχύει για να προστατέψουμε το δικό μας.

1^ο Βήμα. Προσδιορίστε την εχθρική Κύρια Προσπάθεια. Όταν εξετάζουμε εχθρικούς τρόπους ενεργείας βρίσκουμε εχθρικούς αντικειμενικούς σκοπούς, την κύρια και την υποστηρίζουσα προσπάθεια και κρίσιμα σημεία απόφασης. Σε κάθε τρόπο ενεργείας αναρωτιόμαστε σε ποιον τόπο και χρόνο ο εχθρός θα αναζητήσει το αποφασιστικό αποτέλεσμα και τι δυνάμεις θα χρησιμοποιήσει. Οι ερωτήσεις αυτές αποκαλύπτουν τις κύριες ενέργειες και την Κύρια Προσπάθεια και, αν θυμηθούμε την προηγούμενη τοποθέτηση μου, βρίσκοντας αυτά βρίσκουμε και το εχθρικό Κέντρο Βάρους. Αναζητούμε ειδικά πως ο εχθρός θα παραγάγει ισχύ για να πετύχει τους σκοπούς του και που και πότε θα το κάνει. Θυμηθείτε, το Κέντρο Βάρους είναι δυνητικό και εφήμερο. Όπως η Κύρια Προσπάθεια, πρέπει να δημιουργηθεί και να συντηρηθεί για να εφαρμοστεί στον συγκεκριμένο τόπο και χρόνο. Δεν αναζητούμε απαραίτητα τη μάζα – αναζητούμε πως ο εχθρός θα χρησιμοποιήσει όλες τις διαθέσιμες δυνάμεις του για να δημιουργήσει ισχύ και να επιδιώξει το αποφασιστικό αποτέλεσμα. Η ισχύς δεν είναι απαραίτητο να είναι φυσική αλλά είναι αυτό που ο εχθρός εφαρμόζει για να κάμψει τη θέληση μας.

2^ο Βήμα. Αναζητήστε το άνοιγμα ανάμεσα στην τρέχουσα εχθρική ισχύ και στο δυνητικό της μέγιστο. Σκεφτείτε την παρατήρηση του Κλαούζεβιτς ότι ένα Κέντρο Βάρους έχει συνοχή και την ίλη μας που βρίσκεται παραλλαγμένη κάτω από τα δίχτυα. Τι πρέπει να κάνει ο εχθρός για να μετατρέψει την παρούσα του διάταξη και τις τρέχουσες δυνατότητες του στην ισχύ που απαιτείται για να πετύχει αποφασιστικό αποτέλεσμα; Ποιες είναι οι δυνάμεις που πρέπει να χρησιμοποιήσει ή τα αποτελέσματα που πρέπει να επιφέρει και πως θα συντονιστούν ώστε η διεσπαρμένη δύναμη του να αποκτήσει συνοχή και ενότητα; Ένας τρόπος να κατανοήσουμε τη συνοχή ή τον συγχρονισμό που πρέπει να λάβει χώρα είναι να τα δούμε μέσα από την οπτική των πολεμικών λειτουργιών:

Γνωρίζω. Τι πληροφορίες χρειάζεται ο εχθρός πριν μπορέσει να παράγει ισχύ;

Διαμορφώνω. Σε ποιες προκαταρτικές ενέργειες πρέπει να προβεί ο εχθρός πριν μπορέσει να παράγει ισχύ;

Προστατεύω. Πια μέσα ή πληροφορίες πρέπει να προστατέψει ο εχθρός πριν μπορέσει να παράγει ισχύ;

Επιτίθεμαι. Ποιο μέρος της δύναμης μου πρέπει ο εχθρός να προκαταλάβει, παρεκτοπίσει ή εξαρθρώσει πριν μπορέσει να παράγει ισχύ;

Συντηρώ. Σε ποιες κρίσιμες ενέργειες ΔΜ πρέπει να προβεί ο εχθρός πριν μπορέσει να παράγει ισχύ;

Αυτό που εμπεριέχουν οι μονάδες του εχθρού και το οποίο πρέπει να ενεργοποιηθεί για να παραχθεί ισχύς είναι Δυνατότητες και οι ενέργειες που πρέπει να συμβούν για να συντονιστούν αυτές οι Δυνατότητες σε ένα συνεκτικό σύνολο, ώστε η ισχύς να εφαρμοστεί στον αποφασιστικό τόπο και χρόνο είναι Απαιτήσεις. Δεν είναι όλες σημαντικές, αλλά κάποιες είναι θεμελιώδεις για την επιτυχία. Αυτές τις ονομάζουμε Κρίσιμες, οπότε έχουμε Κρίσιμες Δυνατότητες και Κρίσιμες Απαιτήσεις. Τι καθιστά κάτι κρίσιμο; Όπως πάντα στην τακτική είναι ζήτημα κρίσης, αλλά ένα καλό κριτήριο είναι το εξής: μία Απαίτηση ή Δυνατότητα είναι κρίσιμη όταν εάν ο εχθρός δεν την έχει το σχέδιο του δεν μπορεί να λειτουργήσει και δεν υπάρχει εύκολος τρόπος να ξεπεραστεί αυτό χωρίς την εκτέλεση κάποιου εναλλακτικού ή επακόλουθου σχεδίου. Εάν μία δυνατότητα μπορεί να αντικατασταθεί χωρίς πρόβλημα τότε δεν είναι Κρίσιμη. Μπορεί να είναι ζήτημα αριθμών, όπως το να χάσει μία στις τρεις πυροβολαρχίες του και να συνεχίσει, αλλά ίσως να μην μπορεί να χάσει δύο στις τρεις. Άρα οι δύο πυροβολαρχίες είναι μία Κρίσιμη Δυνατότητα. Εάν ο εχθρός μπορέσει να συγκεντρώσει επιτυχώς αρκετές κρίσιμες δυνατότητες στον αποφασιστικό τόπο και χρόνο και νικήσει τη συνοχή μας, τότε θα έχει εφαρμόσει με επιτυχία το Κέντρο Βάρους του. Θα έχει ανταποκριθεί επιτυχώς στις κρίσιμες απαιτήσεις που αναγκαιούν ώστε οι κρίσιμες δυνατότητες να παράγουν το δυνητικό μέγιστο της ισχύος. Εάν, από την άλλη πλευρά, εμείς έχουμε νικήσει αρκετές από τις κρίσιμες δυνατότητες του μη επιτρέποντας να ικανοποιηθούν οι κρίσιμες απαιτήσεις που αναγκαιούν, τότε ο εχθρός δεν θα μπορέσει να μετατρέψει την  τρέχουσα ισχύ του στο δυνητικό της μέγιστο και δεν θα μπορέσει να εφαρμόσει τη δύναμη του ως μία συνεκτική ενότητα και θα ηττηθεί.

3^ο Βήμα. Προσδιόρισε όλα όσα μπορείς να κάνεις για να μην επιτρέψεις την υλοποίηση των κρίσιμων απαιτήσεων του εχθρού.

Σημειώστε κάτι σημαντικό εδώ: δεν εξετάζουμε τις κρίσιμες δυνατότητες μόνες τους, αλλά μαζί με τις κρίσιμες απαιτήσεις τους. Εάν θέλουμε να κερδίσουμε το «παράσημο του πολέμου ελιγμών» είναι οι κρίσιμες απαιτήσεις που βάζουμε στο στόχαστρο, ώστε η τρέχουσα ισχύς του αντιπάλου να μη φτάσει ποτέ στο δυνητικό της μέγιστο. Αν δεν επιτρέψουμε την ικανοποίηση αρκετών από τις κρίσιμες απαιτήσεις του αντιπάλου μας έχουμε σπάσει τη συνοχή του, ώστε αυτός να μην μπορεί να δημιουργήσει το Κέντρο Βάρους του. Οι κρίσιμες απαιτήσεις που επιτιθέμεθα  είναι κρίσιμες τρωτότητες. Σημειώστε ότι δεν ψάχνουμε για έναν κεντρικό πείρο εδώ· είναι εξαιρετικά απίθανο να υπάρχει ένα σημείο στο οποίο αν επιτεθούμε τότε όλο το «σπίτι από τραπουλόχαρτα» καταρρέει. Θυμηθείτε ότι ο εχθρός είναι σύστημα συστημάτων, οπότε με αρκετές στοχευμένες επιθέσεις στις κρίσιμες απαιτήσεις του ο εχθρός φτάνει σε ένα σημείο όπου δεν μπορεί ή δεν θέλει να συνεχίσει τον τρόπο ενεργείας που είχε επιλέξει· η περιγραφή, σύμφωνα με τους κανονισμούς, της ήττας. Και τώρα ας το ελέγξουμε με τον Κλαούζεβιτς για να σιγουρευτούμε ότι είμαστε συνεπείς: νικάμε τον αντίπαλο παίρνοντας του τους στύλους της δύναμης του και μη επιτρέποντας του να τους εφαρμόσει;

Στη μάχη η απώλεια ηθικού έχει αποδειχτεί ο κύριος αποφασιστικός παράγοντας. Άπαξ και το αποτέλεσμα έχει καθοριστεί η απώλεια αυξάνεται και κορυφώνεται στο τέλος της ενέργειας. Αυτό γίνεται το μέσο για να επιτευχθεί η υπεροχή που απαιτείται για την καταστροφή των φυσικών δυνάμεων του εχθρού, που είναι και ο πραγματικός σκοπός της μάχης. Απώλεια της τάξης και της συνοχής συχνά κάνει την αντίσταση μεμονωμένων μονάδων θανάσιμη γι΄ αυτές. [28]

Παρ΄ όλη την έμφαση που δίνει ο Κλαούζεβιτς στη μάχη και στην καταστροφή είναι ξεκάθαρος ότι ο σκοπός είναι ο αφοπλισμός του εχθρού και ο τρόπος για να συμβεί αυτό είναι η κατάρρευση του ηθικού του. Στην τελική είναι μία σύγκρουση θελήσεων. Μην ξεχνάτε την παρατήρηση του Υποστράτηγου Α. Α. Vandergrift:

Οι θέσεις σπάνια χάνονται επειδή καταστράφηκαν, αλλά σχεδόν πάντα επειδή ο διοικητής αποφάσισε στο μυαλό του ότι η θέση δεν μπορεί άλλο να κρατηθεί. [29]

Μπορούμε, πάλι, να χρησιμοποιήσουμε τις Πολεμικές Λειτουργίες για να καταλάβουμε πως μπορούμε να στοχοποιήσουμε τις κρίσιμες απαιτήσεις του αντιπάλου και να χρησιμοποιήσουμε τους μηχανισμούς ήττας του «πολέμου ελιγμών», προληπτική ενέργεια, παρεκτόπιση, εξάρθρωση, για να τις νικήσουμε. Έτσι, μπορεί να βρούμε τι χρειάζεται ο εχθρός να γνωρίζει για να παραγάγει ισχύ για έναν συγκεκριμένο τρόπο ενεργείας και μετά να αναρωτηθούμε πως μπορούμε να το προκαταλάβουμε αυτό (να ενεργήσω πριν μπορέσει να ενεργήσει ο εχθρός), πως μπορούμε να το παρεκτοπίσουμε (να καταστήσω την ενέργεια του εχθρού άσχετη με αυτό που πρόκειται να συμβεί ή να την παραπλανήσω), και πως μπορούμε να την εξαρθρώσουμε (να αχρηστεύσω κρίσιμα μέρη του εχθρικού συστήματος πληροφοριών, ώστε εκείνο να αποτύχει). Και πάλι, είναι μάλλον απίθανο ότι μία μόνο ενέργεια θα είναι αποφασιστική και πάντα θα είναι συνδυασμός ενεργειών. Μπορεί να πρέπει να εγκαταστήσουμε ένα παρατηρητήριο, να αποκρύψουμε ένα κρίσιμο σύστημα, να κάνουμε αντι-αναγνώριση και να εκπέμψουμε ψευδή δεδομένα. Αυτά μπορούν να γίνουν Μηχανισμοί Ήττας εάν προκαταλαμβάνουν, παρεκτοπίζουν και εξαρθρώνουν τις εχθρικές κρίσιμες απαιτήσεις, ‘ώστε αυτός να μην μπορεί να παραγάγει ικανή ισχύ για να πετύχει αποφασιστικό αποτέλεσμα. Δεν θα έχει συνοχή και δεν θα μπορεί να μετατρέψει την τρέχουσα ισχύ του στο δυνητικό της μέγιστο ή έστω στον βαθμό που απαιτείται.

Όπως αναφέρθηκε νωρίτερα στην εποχή του Κλαούζεβιτς υπήρχαν λίγα διαθέσιμα εργαλεία για να πετύχει κανείς αποφασιστικό αποτέλεσμα, οπότε όταν το μόνο που έχεις είναι η συγκεντρωμένη μάζα στρατευμάτων τότε αυτό είναι και αυτό που χρησιμοποιείς. Στους σύγχρονους πολέμους πρέπει να είμαστε περισσότερο ευέλικτοι στο σκεπτικό μας και να συνειδητοποιήσουμε ότι τόσο ο αντίπαλος όσο και εμείς έχουμε περισσότερες επιλογές, περισσότερα εργαλεία. Κάποια από αυτά, όπως το κυρίαρχο αφήγημα, έχουν γίνει εξαιρετικά σημαντικά ακόμη και αν είναι λίγο πιο δύσκολο να πάρουν συγκεκριμένη μορφή σε σχέση με ένα π.χ. μηχανοκίνητο τάγμα. Η διαδικασία είναι η ίδια, αλλά απαιτείται λίγη πειθαρχία. Όμως, εάν καταλήξουμε με πολλά άυλα που επιτίθενται σε άλλα άυλα μπορεί να έχουμε δημιουργήσει μία ιδέα μεγάλης διανοητικής ομορφιάς, που όμως θα είναι δύσκολο να εφαρμοστεί, δύσκολο να γίνει χειροπιαστά έργα για τους υφιστάμενους και δύσκολο να μετρηθεί. Θυμηθείτε ότι ψάχνουμε για κρίσιμες τρωτότητες που μπορούν να στοχοποιηθούν, δηλαδή πράγματα ή αποτελέσματα που μπορούμε να επηρεάσουμε. Δεν έχει νόημα να προσδιορίζουμε κάτι που δεν μπορούμε να επηρεάσουμε.

Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι καθώς αναπτύσσουμε τη λίστα μας με τους Μηχανισμούς Ήττας αναπτύσσουμε δικούς μας τρόπους ενεργείας που στοχεύουν κατευθείαν στο εχθρικό Κέντρο Βάρους. Έτσι δεν επιτυγχάνουμε κάποιον σκοπό που έχει ελάχιστη σημασία για τον αντίπαλο, αλλά ακριβώς αυτό που ο εχθρός πρέπει να κάνει είτε για να πετύχει τον σκοπό του είτε για να οδηγήσει το δικό μας σχέδιο στην αποτυχία. Πολλά επιτελεία βιάζονται να τελειώνουν με τη Διερεύνηση της Αποστολής για να πέσουν με τα μούτρα στο γράψιμο της διαταγής. Πάρτε τον χρόνο σας για να κατανοήσετε πως θα νικήσετε τον αντίπαλο, βρείτε πολλούς τρόπους που ικανοποιούν τα κριτήρια FASSDD, [30] ώστε να γίνουν ιδέες για φίλιους τρόπους ενεργείας.

4^ο Βήμα. Ενημέρωση Ανάλυσης Αποστολής. Η ενημέρωση Ανάλυσης Αποστολής θεωρείται τώρα η κρίσιμη ενημέρωση στη διαδικασία σχεδιασμού. Αντί να είναι μία ανταλλαγή πληροφοριών γίνεται μία στοχευμένη ενημέρωση που δείχνει ξεκάθαρη κατανόηση του πως, πότε, που και με τι ο εχθρός θα επιζητήσει το αποφασιστικό αποτέλεσμα και τους πρακτικούς τρόπους που η φίλια δύναμη μπορεί να το αντιμετωπίσει και να πετύχει τον σκοπό της ή να μην επιτρέψει στον εχθρό να πετύχει τον δικό του. Πρέπει να αναζητούνται χειροπιαστά πράγματα που η φίλια δύναμη μπορεί να κάνει για να προκαταλάβει, παρεκτοπίσει και εξαρθρώσει τις κρίσιμες απαιτήσεις που ο αντίπαλος πρέπει να υλοποιήσει, ώστε η αδυναμία του να το κάνει να τον οδηγεί στο σημείο όπου δεν μπορεί ή δεν θέλει να συνεχίσει τον τρόπο ενεργείας του. Δεν πέτυχε αποφασιστικό αποτέλεσμα, άρα δεν μπόρεσε να εφαρμόσει την Κύρια του Προσπάθεια με επιτυχία και το Κέντρο Βάρους του ηττήθηκε.

Αυτές οι ιδέες γίνονται η βάση των φίλιων τρόπων ενεργείας και είναι το προϊόν της Ανάλυσης Αποστολής. Αποτελούν την αφετηρία της δημιουργίας ιδεών τρόπων ενεργείας και το πρώτο βήμα της ανάπτυξης τρόπων ενεργείας. Όση περισσότερη προσπάθεια βάλουν στην Ανάλυση Αποστολής ο διοικητής και το επιτελείο τόσο λιγότερη νοητική δουλειά θα έχει να κάνει το επιτελείο στη διάρκεια της ανάπτυξης τρόπων ενεργείας και θα μπορέσουν να υλοποιήσουν τη σύσταση που λέει: «αναπτύξτε ιδέες σε τρόπους ενεργείας που μπορούν να εκτελεστούν».

Η ενημέρωση Ανάλυσης Αποστολής πρέπει να είναι «ροζ», δηλαδή να συγχωνεύει την ανάλυση των μπλε και των κόκκινων σε ένα προϊόν. Αυτό πρέπει να παρουσιάζεται ως ευρείες ιδέες που μπορούν να προχωρήσουν. Το κρίσιμο μέρος είναι η κατανόηση του που, πότε και με τι ο εχθρός θα αναζητήσει το αποφασιστικό αποτέλεσμα. Κατανοήστε αυτό μέσω της ανάλυσης του Κέντρου Βάρους και μετά τσακίστε τον εχθρό.

Συμπέρασμα

Ο Κλαούζεβιτς μου προκαλεί θαυμασμό και σύγχυση. Απολαμβάνω τον ευφυή τρόπο με τον οποίο προσεγγίζει πολύ δύσκολα ζητήματα και συγχύζομαι από το πόσο δύσκολο είναι, κάποιες φορές, να κατανοηθεί. Δεν είναι η περίπτωση όπου αρκεί κάποιος να ξεχωρίσει την ήρα από το σιτάρι – τα γραπτά του είναι τόσο πυκνά που κάθε λέξη πρέπει να μελετηθεί και να τύχει στοχασμού. Χρειάζεται σκληρή δουλειά· μερικές φορές ολόκληρες σελίδες περνούν μπροστά από τα μάτια μου. Η εργασία του είναι ποίηση και μερικές φορές είναι δελεαστικά εκτός πάσης δυνατότητας προσέγγισης. Μακάρι να είχε ζήσει αρκετά ώστε να είχε αναθεωρήσει όλα τα κείμενα του. Άτιμη χολέρα.

Ενώ πολλοί δεν έχουν προχωρήσει πέρα από το Βιβλίο Ι ο επαγγελματίας που ενδιαφέρεται για το Κέντρο Βάρους θα πρέπει να φτάσει μέχρι τα Βιβλία VI και VIII για να βρει τα σχετικά χωρία. Τα χωρία αυτά δημιουργούν μία κεντρική ιδέα για το πως οι δυνάμεις παράγουν ισχύ. Κατανοώντας πως οι δυνάμεις παράγουν ισχύ μπορεί κανείς να κατανοήσει τους σπόρους της ήττας του εχθρού και να προστατεύσει τον ίδιο. Ο σχεδιασμός αφορά την κατανόηση και η κατανόηση ξεκινά με το τι είναι πρακτικό και εφικτό. Συνδυάζοντας τη θεωρία με την πρακτική κατανόηση και την επιθυμία για πρακτικά αποτελέσματα ο Κλαούζεβιτς παρέχει μία χρήσιμη και διαχρονική αφετηρία για τον σύγχρονο επαγγελματία. Φυσικά, χρειάζεται ερμηνεία και κρίση στην εφαρμογή, αλλά κάνει κάποιον να σκεφτεί και να συνειδητοποιήσει πόσα πολλά υπάρχουν για να μάθει.

Βιβλιογραφία

Κυβερνητικές Εκδόσεις

MCDP 1, «Warfighting», 1997.

Australian Defence Force, «Joint Military Appreciation Process: A Guide to Planning at the Operational Level: Interim Edition», Canberra, Defence Publishing and Visual Communications, 1998.

Australian Defence Force Publication, Glossary, 1998

Australian Defence Force Publication, Glossary, 2021

Βιβλία

Clausewitz, C. «On War», ed./trs. Howard, M. and Paret, P. Princetown University Press, New Jersey.

Evans, M, «Forward from the Past: The Development of Australian Army Doctrine 1972–Present», Australian Army Land Warfare Studies Centre Canberra, 1999

Leonhard, R. «Fighting by Minutes», Praeger Publishers, USA, 1994

Leonhard, R. «The Principles of War for the Information Age», Presidio, USA, 1998

Luttwark, E. «Strategy. The Logic of War and Peace», Belknap, USA, 2001

Parker, D. «Hitler’s Ardennes Offensive», Greenhill Books, London, 1997.

Strange, J. «Centres of Gravity and Critical Vulnerabilities», Marine Corps University Foundation, Quantico, 1996.

Άρθρα

Brodie, B. «The Continuing Relevance of On War» in Clausewitz, C. ‘On War’ ed./trs. Howard, M. and Paret, P. Princetown University Press, New Jersey, 1976

Ιστοσελίδες

US Operations Manual FM 100-5, 1986 https://cgsc.contentdm.oclc.org/digital/collection/p4013coll9/id/893u

Vom Krieg. On War in German:

https://www.goodreads.com/work/quotes/1884932-the-guns-of-august

Υποσημειώσεις

[1] Brodie, B. «The Continuing Relevance of On War» στο Clausewitz, C. ‘On War’ επιμ. Howard, M. and Paret, P. Princetown University Press, New Jersey, 1976, 45.

[2] Clausewitz, C. «On War», επιμ. Howard, M. and Paret, P. Princetown University Press, New Jersey, 1976, 248.

[3] Ό.π., 485.

[4] Διαθέσιμο μέσω https://cgsc.contentdm.oclc.org/digital/collection/p4013coll9/id/893u, 179.

[5] Michael Evans, «Forward from the Past: The Development of Australian Army Doctrine 1972 – Present» (Canberra: Australian Army Land Warfare Studies Centre, 1999), 43; Australian Defence Force (ADF), Joint Military Appreciation Process [JMAP]: «A Guide to Planning at the Operational Level», Interim Edition (Canberra: Defence Publishing and Visual Communications, 1998).

[6] ADFP, Glossary, 1998.

[7] Clausewitz, ό.π., 595-6.

[8] Ό.π., 485-6.

[9] Ό.π., 489.

[10] Ό.π., 596.

[11] Strange, J. «Centres of Gravity and Critical Vulnerabilities», Marine Corps University Foundation, Quantico, 1996, 12.

[12] ADFP, Glossary, 2021.

[13] https://www.goodreads.com/work/quotes/1884932-the-guns-of-august

[14] Parker, D. «Hitler’s Ardennes Offensive», Greenhill Books, London, 1997.

[15] Ό.π., 144-5.

[16] https://www.clausewitz-gesellschaft.de/wp-content/uploads/2014/12/VomKriege-a4.pdf

[17] Clausewitz, C. ό.π., 364.

[18] Ό.π., 485-6.

[19] Ό.π., 486.

[20] Ό.π., 485-6.

[21] Leonhard, R. «Fighting by Minutes», Praeger Publishers, USA, 1994.

[22] Ό.π., 135.

[23] Ό.π., 119.

[24] Luttwark, E. «Strategy. The Logic of War and Peace», Belknap, USA, 2001, σ. 112.

[25] Ό.π., 485-6.

[26] Clausewitz, C. ό.π., 204

[27] Leonhard, R. «The Principles of War for the Information Age», Presidio, USA, 1998, 115

[28] Clausewitz, C. 231

[29] Αναφέρεται στο MCDP 1, «Warfighting», 1997, 1.

[30] FASSDD. Η ιδέα σύμφωνα με την οποία κάθε τρόπος ενεργείας πρέπει να είναι Εφικτός (Feasible), Αποδεκτός (Acceptable), Κατάλληλος (Suitable) και Διακριτός (Distinguishable). Το δεύτερο S είναι Sustainable (Διατηρήσιμος), αν και αυτό θα έπρεπε να εξετάζεται στην εφικτότητα (Feasible), και θα ήθελα να βάλω ένα δεύτερο D για την Παραπλάνηση (Deception) ώστε να υπάρχει εξαρχής σε κάθε ιδέα που μπορεί να αναπτυχθεί σε ΤΕ αντί να προστίθεται αργότερα ως σκέψη της τελευταίας στιγμής πέντε λεπτά πριν την παρουσίαση της ανάλυσης της αποστολής.