Η Ιρανική Επιρροή στο Ιράκ

Αυξάνεται η ιρανική επιρροή στο Ιράκ ή έχει φτάσει στο ζενίθ της; –Του Seth Frantzman στο The Jerusalem Post. 

Ο αρχηγός του δεύτερου μεγαλύτερου κόμματος στο Ιράκ, Hadi al-Amiri, ζήτησε οι ξένες δυνάμεις να φύγουν από την πατρίδα του. Αντιδρώντας στην επίσκεψη του Αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος δεν συνάντησε κανέναν Ιρακινό αξιωματούχο, ο Amiri υπαινίχθηκε ότι οι Αμερικανοί θα έπρεπε να πάρουν τις δυνάμεις τους. Αυτό συνέβη την ίδια στιγμή που ο Υποστράτηγος Tamir Hayman, αρχηγός της ισραηλινής στρατιωτικής υπηρεσίας πληροφοριών, προειδοποίησε σε συνέντευξη στο Τελ Αβίβ ότι το Ιράκ βρίσκεται υπό την αυξανόμενη επιρροή του Ιράν.

Ο ρόλος του Ιράν στο Ιράκ είναι πολυεπίπεδος. Μειώθηκε ελαφρώς με τις εκλογές του 2018, όταν ο Muqtada al-Sadr, σιίτης ιερέας και Ιρακινός εθνικιστής, νίκησε. Ο Amiri, που το κόμμα του υποστηρίχθηκε από τους σιίτες παραστρατιωτικούς, κάποιοι από τους οποίους είναι πολύ κοντά στο Ιράν, ήρθε δεύτερος.

Η ιρανική επιρροή μάλλον έφτασε στο ζενίθ της επί πρωθυπουργού Nouri al-Maliki, ο οποίος ήταν ο ισχυρότερος άνδρας στο Ιράκ μεταξύ 2006 – 2014. Ο Maliki όχι μόνο είχε την εξουσία στα χέρια του την περίοδο που τα αμερικανικά στρατεύματα έφυγαν, αλλά, σύμφωνα με πρώην αξιωματούχους, η κυβέρνηση Ομπάμα τον έβλεπε ως τον ηγέτη που θα οδηγούσε το Ιράκ στο μέλλον. Έτσι, ενώ οι ΗΠΑ τον έβλεπαν ως τον άνθρωπο που θα κρατούσε το Ιράκ ενωμένο, ο Maliki έκανε εκστρατεία κατά των Αμερικανών. Εκείνη την εποχή αυτό ήταν αποδεκτό στην Ουάσινγκτον, επειδή ένας ορισμένος βαθμός λαϊκίστικου αντιαμερικανισμού θεωρούνταν αναγκαίος για να παραμείνει το Ιράκ ενωμένο υπό έναν ηγέτη, αντί να βυθιστεί στην αστάθεια και να καλλιεργηθεί ο εξτρεμισμός.

Αντί γι΄ αυτό, όμως, συνέβη το αντίθετο. Ο αυταρχισμός του Maliki αποξένωσε τους σουνίτες και τους Κούρδους. Το Ισλαμικό Κράτος (ΙΚ) και ο γενοκτονικός του εξτρεμισμός συμπλήρωσε το κενό στις σουνιτικές περιοχές που είχε δημιουργηθεί από τη βάναυση γραφειοκρατία του Maliki. Όταν το ΙΚ κατέλαβε το ένα τρίτο του Ιράκ και ο Maliki έφυγε από τη Βαγδάτη, ισχυρίστηκε ότι η κυβέρνηση Ομπάμα ήταν «πίσω από τη δημιουργία του ΙΚ για να ρίξει την κυβέρνηση του». Τίποτα δεν θα μπορούσε να απέχει περισσότερο από την αλήθεια, αλλά η επίθεση στην Αμερική ήταν ο ευκολότερος τρόπος για να δικαιολογήσει η Βαγδάτη τα προβλήματα της.

Αυτές οι θεωρίες συνομωσίας και η αντιαμερικανική ρητορική ήταν κοινές μεταξύ της φιλο-Ιρανικής ηγεσίας που επιδίωκε να διοικεί το Ιράκ. Με τον πρωθυπουργό Haider al-Abadi, που αντικατέστησε τον Maliki το 2014, το Ιράκ έπρεπε, σαν τον Ιανό, να έχει δύο αντιτιθέμενα πρόσωπα, ένα προς τις ΗΠΑ και ένα προς το Ιράν. Οι ΗΠΑ εκπαίδευαν τον ιρακινό στρατό και διεξήγαγαν τις αεροπορικές επιθέσεις, όμως οι μαχητές στο έδαφος εναντίον του ΙΚ έτειναν προς το Ιράν, κάποιοι από αυτούς είχαν φωτογραφίες του Αγιατολλάχ Χαμενεΐ μαζί τους στη μάχη. Ο Χαμενεΐ είχε προειδοποιήσει το Ιράκ να μη δεχθεί τη βοήθεια των Αμερικανών.

Για να πολεμήσει το ΙΚ η ιρακινή κυβέρνηση είχε συνεργασθεί με δεκάδες χιλιάδες σιίτες παραστρατιωτικούς που εμφανίστηκαν μετά το 2014, όταν εκδόθηκε φετφάς κατά του ΙΚ. Η εξέλιξη αυτή ήταν η φυσιολογική απάντηση στην απειλή. Με το ΙΚ να σφάζει κόσμο απ΄ όπου περνούσε και τον ιρακινό στρατό να διαλύεται, πολιτοφυλακές διαποτισμένες με θρησκευτικό ζήλο και με το βλέμμα τους στραμμένο στην Ιρανική Φρουρά της Ισλαμικής Επανάστασης για έμπνευση, βοήθησαν να νικηθεί το ΙΚ. Κάποιες από αυτές ήταν εξαιρετικά εχθρικές προς τις ΗΠΑ.

Ομάδες όπως η Asa’ib Ahl al-Haq διοικούνταν από άντρες όπως ο Qais Khazali, που είχε φυλακιστεί από τους Αμερικανούς. Ο διοικητής των "Ταξιαρχιών Χεζμπολλά" Abu Mahdi al-Muhandis είχε μπει στη μαύρη λίστα του αμερικανικού υπουργείου οικονομικών το 2009, επειδή ήταν κοντά στον Qasem Soleimani, διοικητή της Δύναμης Quds της Φρουράς της Ισλαμικής Επανάστασης.

Ο Muhandis, ο Khazali και ο Amiri είχαν επιρροή το 2009, όπως είχαν επιρροή και το 2015. Η "Οργάνωση Badr" του Amiri διοικεί το υπουργείο εσωτερικών του Ιράκ και σπρώχνει τους πόρους του σε πρώην μέλη σιιτικών παραστρατιωτικών οργανώσεων. Οι σιιτικές πολιτοφυλακές μετονομάστηκαν «Μονάδες Λαϊκής Κινητοποίησης» (PMU) και έγιναν επίσημη παραστρατιωτική δύναμη, όπως οι Φρουροί της Ισλαμικής Επανάστασης και η Basij στο Ιράν.

Αυτή είναι η ιρανοποίηση του Ιράκ και προχωράει αργά για περισσότερο από μια δεκαετία. Η φιλο-ιρανικές φράξιες ήταν πάντα κοντά στην εξουσία στο Ιράκ από το 2003. Οι ΗΠΑ και η Δύση εθελοτυφλούσαν όταν δεν ήθελαν να παραδεχθούν ότι αυτοί οι φιλο-ιρανοί ηγέτες, κάποιοι από τους βίαιοι εξτρεμιστές, ήταν στην ουσία αυτοί που βρίσκονταν γύρω από την εξουσία στη Βαγδάτη. Επίσης, δεν προξενεί καμία εντύπωση ότι είχαν τέτοια επιρροή. Αντιστάθηκαν στον Σαντάμ Χουσεΐν, με πολλούς από αυτούς, όπως ο Amiri, να έχουν πάει στο Ιράν τη δεκαετία του 1980 και να έχουν πολεμήσει εναντίον του Σαντάμ υπό τη σημαία του Ιράν.

Για να δημιουργήσουν τη ψευδαίσθηση μιας ιρακινής κυβέρνησης που δεν είναι εντελώς σύμμαχος με το Ιράν, οι ΗΠΑ ενθάρρυναν τη Βαγδάτη να προσεγγίσει τη Σαουδική Αραβία και να επιζητήσει επενδύσεις από τις χώρες του Κόλπου. Το 2017 το Ιράκ και η Σαουδική Αραβία άρχισαν να βελτιώνουν τις σχέσεις τους, δεκαετίες μετά την εισβολή του Σαντάμ Χουσεΐν στο Κουβέιτ το 1990.

Οι ΗΠΑ προσπάθησαν να εξισορροπήσουν την ισχύ των σιιτών στη Βαγδάτη, πλησιάζοντας σουνιτικές περιοχές του Ιράκ και την Κουρδική Περιφερειακή Κυβέρνηση του Βορείου Ιράκ. Η Κουρδική Περιφερειακή Κυβέρνηση είναι σταθερά φιλοδυτική, μία νησίδα σταθερότητας στο πολύπαθο Ιράκ.

Όμως, οι σχέσεις των ΗΠΑ με την κουρδική περιοχή δοκιμάστηκαν το 2017, όταν η Περιφερειακή Κυβέρνηση επιδίωξε τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος για την ανεξαρτησία. Οι ΗΠΑ συνεργάστηκαν με τη Βαγδάτη και υποστήριξαν τη στρατιωτική της επέμβαση στο Κιρκούκ, μαζί με τους σιίτες παραστρατιωτικούς, για να τιμωρήσουν τους Κούρδους. Η κουρδική Πεσμεργκά είχε σώσει το Κιρκούκ από το ΙΚ από το 2014 έως το 2017.

Με τον πόλεμο εναντίον του ΙΚ να έχει τελειώσει η Ουάσινγκτον πίστευε ότι μπορούσε να παραμερίσει την Κουρδική Περιφερειακή Κυβέρνηση προς όφελος της Βαγδάτης. Όμως, η στρατηγική αυτή δεν ελάττωσε τον ρόλο του Ιράν, ούτε μείωσε την παρουσία του. Αυτό δεν συμβαίνει απαραίτητα επειδή το Ιράν παίζει μεγαλύτερο ρόλο.

Στην πραγματικότητα υπάρχουν ενδείξεις ότι οι Ιρακινοί έχουν κουραστεί από το Ιράν. Σε διαδηλώσεις στη Βασόρα Ιρακινοί επιτέθηκαν στα γραφεία διάφορων φιλο-ιρανικών παραστρατιωτικών οργανώσεων. Πιστεύουν ότι το Ιράν είναι εν μέρει υπεύθυνο για τα οικονομικά τους προβλήματα, καθώς οι ιρακινές πλουτοπαραγωγικές πηγές λεηλατούνται από Ιρανούς. Καθώς οι οικονομικές κυρώσεις, εναντίον του Ιράν, έχουν αρχίσει να επιδρούν, το Ιράν έχει μεγαλύτερο κίνητρο να λεηλατήσει το Ιράκ. Οι Ιρακινοί, ακόμη, διαμαρτύρονται για το εμπόριο ναρκωτικών από το Ιράν. Κάποιοι από αυτούς τους ισχυρισμούς μπορεί να είναι υπερβολικοί, αλλά υπάρχουν σοβαρά ερωτήματα σε ποιο βαθμό το Ιράν βλέπει το Ιράκ σαν ένα είδος αποικίας. Είναι η σχέση ισότιμη ή το Ιράκ κάνει τη δουλειά για το Ιράν;

Τώρα, οι ΗΠΑ αντιμετωπίζουν ξανά το ερώτημα αν θα παραμείνουν στο Ιράκ. Από την οπτική εκείνων που ανησυχούν για τον ρόλο του Ιράν στην περιοχή και για τη δημιουργία ενός «χερσαίου διαδρόμου» διαμέσου του Ιράκ και της Συρίας προς τη θάλασσα, ο ρόλος των ΗΠΑ δεν είναι ξεκάθαρος. Φράσσουν οι αμερικανικές δυνάμεις την ιρανική επιρροή; Μέχρι τώρα δεν το κατάφεραν. Ο Τραμπ είπε ότι οι αμερικανικές δυνάμεις στο Ιράκ θα συνεχίσουν τη μάχη εναντίον του ΙΚ και θα προσέχουν το Ιράν. Όμως το Ιράν προσέχει κι αυτό τις αμερικανικές δυνάμεις.

Υπάρχουν πολλές ανησυχίες στο Ιράκ για τον ρόλο του Ιράν. Η συζήτηση αυτή δεν είναι απλή. Κάποια σιιτικά κόμματα και πολιτικοί αντιτίθενται στην αλαζονική παρουσία του Ιράν. Κούρδοι και σουνίτες ανησυχούν. Αυτοί που ενδιαφέρονται για την ανοικοδόμηση επίσης ανησυχούν. Το υπουργείο άμυνας των ΗΠΑ έχει παρουσιάσει σειρά ανησυχιών για απειλές από τις φιλο-ιρανικές παραστρατιωτικές δυνάμεις στο Ιράκ. Το Κογκρέσο έχει επιβάλει κυρώσεις σε συγκεκριμένες παραστρατιωτικές οργανώσεις, ώστε να μην επωφελούνται από την αμερικανική βοήθεια ή εκπαίδευση.

Η Ουάσινγκτον, όμως, έχει ένα πρόβλημα. Πίστεψε ότι επενδύοντας σε μια ισχυρή κεντρική κυβέρνηση στη Βαγδάτη θα μείωνε τον ρόλο του Ιράν. Αυτό δεν συνέβη. Αντιθέτως, η αμερικανική επένδυση, ακούσια, ωφέλησε το Ιράν. Οι ΗΠΑ ανησυχούσαν μήπως δείξουν ότι υποστηρίζουν πολύ τους Κούρδους, πιστεύοντας ότι έπρεπε να ισορροπούν μεταξύ Βαγδάτης και Ερμπίλ, αντί απλώς να αγκαλιάσουν τους συμμάχους τους στο βόρειο Ιράκ.

Με τον Τραμπ να έχει σημάνει τη μείωση της αμερικανικής επιρροής στη Μέση Ανατολή, φαίνεται ότι η μόνη χώρα που μέχρι στιγμής επιθυμεί να αναπληρώσει το κενό είναι το Ιράν. Εκτός και αν οι χώρες του Κόλπου, ή άλλες, αναλάβουν ενεργό ρόλο, ο μόνος που θα ωφεληθεί θα είναι το Ιράν. Εάν αυτό σημαίνει ότι η επιρροή του Ιράν στο Ιράκ θα αυξηθεί ή εάν αυτή έχει ήδη φτάσει στο ζενίθ της απομένει να το δούμε.